هشت ماه مهم در روابط تهران- واشنگتن و تهران - ریاض
مدیریت تنــش
نگرانی آمریکا از پایان تحریم تسلیحاتی ایران
درخصوص آینده روابط ایران و آمریکا امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا با اشاره به اینکه روابط دو کشور در سالی که گذشت فراز و فرودهای بسیاری داشت، گفت که شاید نقطه اوج تنش‌ها بین دو کشور ترور سردار سلیمانی در عراق توسط نیروهای آمریکایی و سپس حمله موشکی ایران به پایگاه عین الاسد بود. به گفته ابوالفتح، این اقدامات، ایران و آمریکا را بیش از هر زمان دیگری در آستانه ورود به جنگ نظامی قرار داد؛ ولی با سکوت آمریکایی‌ها در قبال اقدام تلافی‌جویانه ایران در حمله به پایگاه عین‌الاسد تنش نظامی فروکش کرد. ولی این به آن معنا نبود که تنش در حوزه‌های دیگر نیز کاهش یافته است.
این کارشناس پیش‌بینی کرد که حداقل تا زمان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا یک رویداد تعیین‌کننده وجود دارد که می‌تواند تنش‌ها را بین ایران و آمریکا شعله‌ور کند و آن اینکه در ماه اکتبر (مهرماه ۹۹) تحریم‌های تسلیحاتی ایران که یک تحریم ۵ ساله بود، منقضی می‌شود و اگر شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها را تمدید نکند، ایران آزادانه می‌تواند به صادرات و واردات سلاح بپردازد و برخی از فرماندهان نیروهای مسلح به‌طور مشخص سپاه و نیروی قدس نیز از لیست تحریم‌های سازمان ملل خارج خواهند شد. در این بین ایالات متحده آمریکا تمام تلاشش را انجام می‌دهد که شورای امنیت را وادار کند تا تحریم‌های تسلیحاتی مجددا تمدید شود. از آنجا که پیش‌بینی می‌شود روسیه و چین با تمدید تحریم‌ها مخالفت خواهند کرد، این احتمال مطرح می‌شود که آمریکایی‌ها یا به‌طور غیرمستقیم از طریق اروپا یا خودشان به‌صورت مستقیم مکانیزم ماشه را به بهانه نقض تعهدات برجامی ایران فعال کنند و کلیه تحریم‌های شورای امنیت از جمله تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران دوباره به کار گرفته شود. در این صورت تنش‌ها هم بین ایران و آمریکا و هم میان ایران با اروپا و آژانس‌بین‌المللی انرژی اتمی افزایش پیدا خواهد کرد.
در نهایت ابوالفتح درخصوص واکنش ایران به چنین سناریویی توضیح می‌دهد: «گمانه‌زنی‌ها حکایت از این دارد که ایران به‌ازای بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، اجرای بخش‌های نظارتی برجام را کنار بگذارد یا حتی پروتکل الحاقی را نادیده بگیرد و چه بسا از ان‌پی‌تی خارج شود. در این صورت آمریکا مدعی می‌شود که ایران قصد ساخت سلاح اتمی دارد و فشارها را بر ایران افزایش خواهد داد. هرچند تا زمان انتخابات ۲۰۲۰ بعید به نظر می‌رسد که تنش‌ها بین ایران و آمریکا وارد فاز نظامی شود.»
دکتر طهمورث غلامی، کارشناس مسائل بین‌الملل نیز درباره روابط تهران-واشنگتن در سال آتی گفت: «سال جدید شمسی یعنی سال ۱۳۹۹ را باید به دو دوره تقسیم کرد؛ نخست دوره قبل از آبان ماه که ترامپ همچنان رئیس‌جمهور آمریکا است و دیگری دوره بعد از آبان ماه که انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برگزار شده است.» به گفته وی، در هشت ماه نخست سال آینده، مهم‌ترین مساله‌ای که احتمالا منجر به تنش بین ایران و آمریکا شود، بحث پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران طبق قطعنامه شورای امنیت است که آمریکا نسبت به آن بسیار حساس است. بنابراین واشنگتن اعلام کرده که تمام تلاش خود را می‌کند تا این تحریم‌ها مجددا تمدید شود.
البته در حال حاضر چون آمریکا درگیر فعالیت‌های انتخاباتی و همچنین کرونا و مشکلات اقتصادی ناشی از آن است احتمال می‌رود که در هشت ماه نخست سال آینده تحول خاصی در روابط دو کشور رخ ندهد.
غلامی ادامه می‌دهد: «اما بعد از انتخابات آبان ماه احتمالا وضعیت متفاوت می‌شود و اگر ترامپ دوباره رئیس‌جمهور شود، سطح تنش بین ایران و آمریکا بالا خواهد رفت و حتی ممکن است افزایش سطح تنش‌ها منجر به قرار گرفتن مقامات دو کشور پای میز مذاکره شود.»
برنامه‌ریزی ریاض برای جی۲۰
درخصوص آینده روابط تهران-ریاض که همواره تابعی از روابط تهران-واشنگتن بوده نیز اما و اگرهای بسیاری مطرح است. طی چند ماه گذشته و بعد از حمله به تاسیسات نفتی آرامکو، ساقط کردن پهپاد آمریکایی توسط ایران و سپس شدت گرفتن تنش‌ها بین ایران و آمریکا به نظر می‌رسید که ریاض به نوعی از سیاست تهاجمی خود علیه ایران فاصله گرفته و حتی سیگنال‌هایی برای باز کردن باب گفت‌وگوهای مقدماتی با تهران نیز ارسال شد. اما وقتی اوضاع در منطقه و بین ایران و آمریکا تاحدودی عادی شد ریاض تقریبا همان سیاست‌های پیشین خود را در دستور کار قرار داد.
اکنون مساله‌ای که در عربستان مطرح است بحث احتمال پادشاهی محمد‌بن‌سلمان، ولیعهد سعودی است. چندی است این گمانه‌زنی مطرح شده که شاید بن‌سلمان که موج دوم بازداشت شاهزادگان سعودی را در دستور کار قرار داده است، می‌خواهد که بدون هیچ دردسری و پیش از فوت پدرش ملک سلمان به‌عنوان پادشاه منصوب شود. در صورت پادشاهی بن‌سلمان روابط ایران و عربستان نیز دچار تحول خواهد شد و هر دو سناریوی کاهش و افزایش تنش در مناسبات دو کشور در چنین شرایطی مطرح است.
اگر بن‌سلمان بعد از پادشاهی همچنان بخواهد همین سیاست‌ها را دنبال کند افزایش تنش در مناسبات تهران-ریاض را می‌توان متصور بود. اما خلاف این موضوع نیز محتمل است؛ زیرا بن‌سلمان در زمان ولیعهدی با هدف استحکام جایگاه خود دست به اقداماتی همچون حمله به یمن زد و مدام وارد تنش با ایران شد. اما در صورت رسیدن به جایگاه پادشاهی ضرورتی برای افزایش تنش با ایران وجود ندارد. نکته مهم‌تر اینکه در آبان ماه سال ۹۹ عربستان میزبان اجلاس جی ۲۰ در جده است که بسیار برایشان اهمیت دارد و به همین دلیل نمی‌خواهند در این مدت وارد تنش با ایران یا حتی یمن شوند. در این راستا سیگنال‌هایی مبنی بر اینکه با حوثی‌های یمن وارد مذاکره شوند نیز ارسال شده است تا خطرات را از جانب آنها نیز کاهش دهند.
سعودی‌ها نگران هستند که این افزایش تنش‌ها چه با ایران و چه با حوثی‌های یمن باعث تاثیرگذاری بر اجلاس جی ۲۰ شود و حتی خطراتی این اجلاس را تهدید کند. به همین دلیل تلاش می‌کنند لااقل طی هشت ماه آینده تنش‌ها را با رقبا و دشمنان خود در منطقه مدیریت کنند.
