پای توریست‌ها چطور به روستای متروک باز شد؟
شهرت جهانی «اصفهــک» برای گردشگـــری
ایده بازسازی روستای قدیم از سوی برخی جوان‌های روستا مطرح شد، اینکه بتوانند سنت‌ها و فرهنگ گذشته را با احیای روستای قدیمی زنده کنند و در کنارش با آمدن گردشگران، اقتصاد منطقه رونق یابد. البته جوان‌ها برای این ایده کارهایی هم انجام داده بودند؛ از جمله آنها تامین هزینه حضور یک نقشه بردار در روستا بود. همچنین آنها حمام قدیمی روستا را از خاک و دیگر نخاله‌های ساختمانی تخلیه کرده و از آن به‌عنوان چایخانه بهره می‌گرفتند. این جوانان همچنین تلاش کرده بودند سازمان میراث فرهنگی را متقاعد کنند روستایشان را در زمره آثار ملی ثبت کند، هر چند که در این کار توفیقی به‌دست نیاورده بودند.
در این مرحله از کار، فرامرز پارسی که در آن زمان در دانشگاه یزد و دانشگاه تهران به‌عنوان استاد معماری تدریس می‌کرد وارد میدان شد. در این دوره او دانشجویانش را تشویق کرد تا با تشکیل کلاس‌ها در اصفهک طرح مرمت روستا تهیه شود. در کنار آن مجموعه‌ای از کارگاه‌ها برای اهالی روستا هم برگزار شد تا آنها از مزایای مرمت و احیای بافت در حفظ ارزش‌های روستا آگاه شوند. حمید حسینی، محسن مهدی‌زاده، علی حسینی و مصطفی یعقوبی از مشتاق‌ترین اهالی اصفهک برای انجام پروژه بازسازی روستایشان بودند و مشارکت جدی در این امر داشتند. با شروع کار و موفقیت‌هایی که به‌دست آمد، بقیه هم آرام‌آرام همراه شدند تا در فاز اول هشت خانه برای اقامتگاه بازسازی، یک خانه برای شربت‌خانه و خانه دیگری نیز به‌عنوان رستوران آماده شود. حمام قدیمی که شربت‌خانه بود با بازسازی کاربری سابق خود را یافت و هم‌اکنون نیز با داشتن خزینه و همان شیوه سنتی به گردشگران خدمات می‌دهد. با بازسازی مدرسه، کاربری این محل به پژوهشکده خشت تغییر یافت و دانشجویان و پژوهشگرانی از دانشگاه‌های ایران و خارج از کشور برای گذراندن دوره‌های خشت به اصفهک آمدند.
اما یک مشکل همچنان باقی بود، چطور می‌شود مزایای اقتصادی گردشگری تنها دست یک یا چند نفر محدود نماند و بتوان آن را میان اهالی تقسیم کرد، این مشکل در اغلب مناطق وجود دارد و گاه به درگیری‌هایی نیز میان اهالی منجر می‌شود. پارسی و اهالی اصفهک به یک راه حل رسیدند و آن تشکیل یک نهاد حقوقی گردشگری در روستا بود. در این نهاد که شکل شرکت سهامی دارد اهالی روستا عضو هستند ضمن اینکه زنان نیز برای خودشان تعاونی صنایع‌دستی دارند.
موضوع دیگری که دلمشغولی پارسی بود، شیوه‌ای از احیا بود که در آن ملاحظات زیست‌محیطی رعایت شده باشد، در همین راستا در مرمت روستا تنها از خشت استفاده کردند و برای گرفتن ترک‌ها از رس یا گچی که در منطقه بود استفاده کردند. آنها در مشورتی که با هم داشتند حتی از خیر کولر در اصفهک که روستایی در خراسان‌جنوبی است گذشتند. استدلال هم این بود که روستا در تابستان گردشگر ندارد و نیازی به داشتن کولر نیست. در زمستان هم به‌جای بخاری، قرار گذاشتند از کرسی‌های قدیم خودشان استفاده کنند. شاید اگر هرکسی غیر از پارسی بود به این موضوع فکر می‌کرد که باید حتما در روستا برق‌کشی باشد که گردشگر میل به رفتن به اصفهک را داشته باشد، اما او که به‌دنبال مرمت با همه نمادهای سنتی بود، از خیر برق‌کشی گذشت و به‌جایش همان استفاده از سنت‌های محلی را در پیش گرفت. شب‌ها کوچه پس کوچه‌های اصفهک به‌جای برق‌کشی و آلودگی نوری با فانوس‌های قدیمی نور می‌گیرد. با این شیوه آسمان پرستاره کویر روستا به زمین می‌رسد؛ انگار که می‌شود دست دراز کرد و ستاره‌ای را در دست گرفت.
در کویر چالش دیگری هم داریم و آن آب است که با حضور گردشگران مصرف آن به حد بالایی می‌رسد. در سیستم آبرسانی روستای اصفهک مرمت چنان صورت گرفته که آب مورد استفاده گردشگران بازیافت شود و به مصرف کشاورزی برسد. سطل‌های زباله هم از تنه درختان نخل خشک شده درست شده و تفکیک تر و خشک هم انجام می‌شود. به این ترتیب زباله‌های خشک به طبس فرستاده می‌شوند تا نمای روستا تمیز باقی بماند. به‌جای استفاده از پلاستیک هم اهالی از پاکت‌های کاغذی برای فروش محصولات استفاده می‌کنند، سفره پارچه‌ای برای گردشگران پهن می‌کنند و از ظرف‌های سفالی به‌جای ظرف‌های پلاستیکی بهره می‌گیرند تا کمترین آسیب را برای طبیعت داشته باشند. مجموعه این برنامه‌ها باعث شده روستای اصفهک بتواند مجموعه‌ای از جوایز داخلی و بین‌المللی را به‌دست آورد که نمونه آنها جایزه ویژه مجله معمار، جایزه سوم آسیا و جایزه دو سالانه ونیز بوده. این روستا همچنین در میان ۱۰۰۰ پروژه گردشگری از سراسر دنیا که در جایزه
To Do award آلمان شرکت کردند به‌خاطر توجه به مولفه‌های فرهنگی و محیط‌زیستی یکی از هفت کاندیدای بخش مسابقه است. اصفهک روستایی است که باید دید، آن‌هم در این فصل که فصل گردشگری خراسان‌جنوبی است. این روستا در نزدیکی طبس قرار گرفته است. اصفهک نمونه یک تجربه موفق گردشگری پایدار است، روستایی که به مدد یک کار اصولی در آن ۷۰ شغل ایجاد شده، مهاجرت معکوس شکل گرفته و در یک سال ۷۰۰ میلیون تومان گردش مالی از این راه داشته است. می‌شود در این روستا از آسمان کویر لذت برد، با اهالی گفت‌وگو و به شکل واقعی یک زندگی سنتی را تجربه کرد. کافی است به‌جای یک مقصد نزدیک این بار رنج سفر را به خود بدهید و به اصفهک بروید، حتما آنچنان برایتان جذاب خواهد بود که به فکر بیفتید در گوشه‌ای دیگر از ایران این تجربه را تکرار کنید.
