معلم لیبرالیسم

 کتاب ویلیام تاماس به زندگی میل از بدو تولد تا پایان حیاتش و همچنین به اندیشه‌های سیاسی او که تا به امروز نیز بر ما تاثیر گذاشته پرداخته است. این کتاب در چند بخش تدوین شده است که در بخش‌های ابتدایی به زمینه شکل‌گیری تفکرات میل و همچنین به تفکرات اندیشمندانی که از آنها تاثیر گرفته می‌پردازد. در این قسمت به کودکی میل نیز پرداخته است که اگر چه در یک خانواده فقیر به دنیا آمده و باید با قناعت، زندگی را سپری می‌کرد، اما در پی آشنایی با دوستان ثروتمندی همچون دیوید ریکاردو، اقتصاددان و دلال سهام و جرمی بنتام فیلسوف، توانست زندگی را راحت‌تر بگذراند. نویسنده در قسمت دوم کتاب به بحران روحی میل می‌پردازد. توصیف این بحران روحی شگفت‌انگیز‌ترین و موثر‌ترین قطعه در زندگینامه شخصی اوست که نماینده گسستی قاطع در حیات فکری‌اش است. این برهه را می‌توان دوران تنفر و بیزاری شدید عاطفی و فکری او از تعلیم و تربیتش دانست که در آثار او نیز قابل ردیابی است. این بحران که در بیست سالگی‌اش رخ می‌دهد مسبب انقلاب فکری او شد. سه قسمت بعدی کتاب نیز به ترتیب عبارتند از: علوم اجتماعی، اقتصاد سیاسی و معلم لیبرالیسم که در هر بخش سعی شده است یکی از ابعاد فکری این اندیشمند بیان شود. شهرت میل را می‌توان مدیون آثار دوران پیری و پختگی‌اش دانست. اگر این کتاب‌ها نبودند شاید هیچ‌گاه در دوره‌های بعد در خارج از حوزه‌های دانشگاهی، آثارش مورد مطالعه قرار نمی‌گرفت، زیرا نوشته‌های پایانی او در واقع نقطه اوج تفکر سیاسی اولیه و خام او بودند. واقعه انقلاب فرانسه در سال ۱۸۴۸ و به‌دنبال آن جمهوری دوم، از جمله عوامل مهمی است که آثار میل تحت تاثیر آنها درخشید. او قانون‌اساسی جمهوری دوم را می‌ستود و آن را عصاره آموزه‌های نخستین دموکراسی نمایندگان می‌دانست و از آن دفاع می‌کرد. دفاع همواره میل از حقوق و آزادی‌های فردی و نوشته‌های او در این خصوص فصل مشترک اتفاق نظر در بین لیبرال‌ها و غیرلیبرال‌ها است. میل در مقام معلم و با کار معلمی بود که توانست بر نسل‌ها و اندیشه‌های مختلف تاثیر بگذارد. شاید بتوان گفت از طریق اندیشه‌های میل بود که فایده‌گرایی بنتامی که متفکران محدودی را جذب کرده بود، تبدیل به جریان اصلی در لیبرالیسم انگلیسی شد.