خاطرات یک وزیر جنجالی

منصوره اتحادیه هر کتاب خاطرات جدیدی که منتشر می‌شود، نه تنها اطلاعات درباره گذشته افزایش می‌یابد، بلکه پیچیدگی‌های مسائل از نگاه مورخ روشن‌تر می‌شود. یکی از نکات جالب توجه افزایش خاطرات، اظهار‌نظر نظرهای متفاوت، نگاه غرض‌ورز یا متناقض افراد است که ممکن است مورخ را دچار سردرگمی کند. مانند تناقض بین نظریات نفیسی، عباسقلی گلشائیان، بافر کاظمی و ابوالحسن ابتهاج درباره بعضی از مسائل جاری کشور. اطلاعات جدیدی که از خلال این خاطرات به دست می‌آید به مورخان امکان بازنگری تاریخ و نتیجه‌گیری‌های جدیدتری می‌دهد که بسیار ارزشمند است. نفیسی خاطراتش را در فرانسه در سال ۱۳۴۰ آغاز کرده و در سال ۱۳۴۸ به پایان رسانده است. حسن مشرف نفیسی متولد ۱۲۷۵ در تهران و فرزند علی‌اکبر نفیسی ناظم الاطبا است. وی برای ادامه تحصیلات به فرانسه رفت و دکترای حقوق از دانشگاه پاریس را دریافت کرد. در شهریور ۱۳۲۰ در کابینه محمدعلی فروغی به وزارت دارایی رسید و در دوره قوام‌السلطنه ریاست سازمان برنامه و بودجه را بر عهده گرفت. وی دو بار به عنوان رئیس هیات‌مدیره بیمه ایران انتخاب شد و مدتی نیز نماینده ایران درصندوق و بانک بین‌المللی بود.

نفیسی مانند سایر برادران خود تحصیلات مقدماتى را با نظارت مرحوم ناظم‌الاطبا به‌خوبى و عمیق در تهران انجام داد و سپس براى ادامه تحصیل به اروپا رفت و درجه دکترا در علم حقوق و اقتصاد گرفت. پس از مراجعت از اروپا مدتى کوتاه در عدلیه به قضاوت پرداخت و رئیس محکمه تجارت شد. سپس وکالت دادگسترى را پیشه خود ساخت و روزنامه‌‌اى به نام ایران جوان انتشار داد که زیاد دوام نیافت و تعطیل شد. در تاسیس شرکت سهامى بیمه ایران با دکتر آقایان همکاری کرد و از ۱۳۱۶ تا ۱۳۲۰ ریاست هیات‌مدیره شرکت مزبور را عهده‌دار بود. مرحوم فروغى در ۳۰ شهریور ۱۳۲۰ او را به سمت وزیر دارایى منصوب کرد.دوران وزارت او از ادوار پر سروصدا است؛ زیرا گذشته از اینکه مشاغل مهم وزارت دارایى را بین اقوام خود تقسیم کرد، نرخ لیره را افزایش داد. مدت وزارت دارایى او زیاد طولانى نشد و مدتى هم وزیر پیشه و هنر و کار بود. در دوره قوام‌السلطنه به ریاست سازمان برنامه رسید و برنامه هفت‌ساله‌اى براى ایران تنظیم کرد. در ۱۳۳۶ مجددا رئیس شرکت بیمه شد. این بار نیز در اثر خرید زمین براى شرکت مزبور سروصداى زیادى به‌پا کرد. بناى هتل شاه عباس کبیر در اصفهان در دوران او انجام گرفت و پرونده‌اى در این مورد تشکیل شد. زمانى نیز روزنامه پند را منتشر مى‌کرد. وى تنها داماد خانم فخرالدوله بوده است. او مدت‌ها وکیل شرکت نفت ایران و انگلیس بود.