انعطاف‌پذیری حقوق اسلامی

 

 

۱) اندیشه حقوقی و فقه، تالیف: نورمن کالدر

۲) مذاهب فقهی اهل سنت، تالیف: فرهت جی. زیاده

۳) مذاهب فقهی شیعه، تالیف: عبدالعزیز ساشدینا

۴) اصلاحات فقهی- حقوقی جدید، تالیف: آن الیزابت مایر

مقاله اول، تطور تاریخی نظام حقوقی را در جهان اسلام بررسی می‌کند و به نوعی، بدیل کتاب مستطاب «ادوار فقه» تصنیف استاد ما جامع‌المعقول و المنقول زنده‌یاد استاد محمود شهابی و نیز بخش اسلام «تاریخ حقوق ایران» تالیف این بنده است، با نگاهی مدرن و متفاوت از منظر یک پژوهشگر اروپایی. من این بخش را یک بار با اصلاحاتی اندک و توضیحاتی مختصر در ماهنامه حافظ (شماره‌ ۲۲ در دی ۱۳۸۴) منتشر کرده‌ام اما در این کتاب ترجیح دادم ترجمه متن هر چهار مقاله‌ام را به همان صورتی که در ترجمه چهارجلدی دایره‌المعارف جهان نوین اسلام با ویراستاری استادان حسن طارمی، محمد دشتی و مهدی دشتی به چاپ رسیده است، منتشر کنم و هرجا این بزرگواران حاشیه‌ای را بر متن افزوده‌اند، آن حاشیه‌ها و یادداشت‌ها را بی‌دخل و تصرف نقل کنم و نقش خود را از حد یک مترجم بالاتر نبرم.

مقاله‌ دوم ظهور مذاهب فقهی را در میان اهل سنت و مقاله سوم مذاهب فقهی شیعیان را بررسی می‌کند و مقاله چهارم، تحلیلی از اصلاحات حقوقی و انعطاف‌پذیری احکام فقهی در جهان اسلام در قرن‌های سیزدهم و چهاردهم هجری/  نوزدهم و بیستم میلادی به دست می‌دهد.

این بخش اخیر ناظر به اصلاحات فقهی/ حقوقی در جهان اسلام برای قانون‌گذاران و حقوقدانان ایران، اهمیت بیشتری دارد زیرا اجازه می‌دهد که تجارب مشابه ملل مختلف جهان اسلام در برخورد با دغدغه‌های امروز جهان، در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، مطرح و راهکارهای تجربه شده تبیین شود.

گفتنی‌است که موضوع پایان‌نامه‌ دکترای حسن روحانی (رئیس‌جمهوری کنونی ایران) در دانشگاه گلاسکو کالیدونیان انگلستان نیز همین انعطاف‌پذیری حقوق اسلامی Flexibility of Islamic Law در زمینه حقوق عمومی با تکیه مخصوص بر تجارب جمهوری اسلامی ایران بود که این بنده اولین «استاد راهنما» و به اصطلاح دانشگاه‌های انگلیس Research Supervisor ایشان و Director of Studies ایشان و ده‌ها دانشجوی دیگر در دوره‌های دکترا و کارشناسی ارشد در آن دانشگاه بوده‌ام و همچنان تا این تاریخ به همکاری خود با آن دانشگاه که یکی از ۱۰ دانشگاه برتر جدید انگلستان است و نه تنها در گلاسکو بلکه در لندن و نیویورک هم پردیس دارد، در مقام «استاد داور» در پایان‌نامه‌های دکترا ادامه می‌دهم.