روایاتی از تهران

مورخ و پژوهشگر: داریوش شهبازی روزی که غرب شکفتن را آغاز کرد و بالید و کوشید تا امروز که بر جهان سیطره یافته است، همان روزی بود که ما از اسب و اصل افتادیم و از راه پویایی و توسعه بازماندیم و از روزگار شکوه و جلالمان دور شدیم و رفته رفته آن شدیم که نمی‌باید.

جنگ‌های صلیبی، رنسانس، اصلاحات لوتر، تفتیش عقاید و رخدادهای دیگر اروپاییان را به خود آورد، از برتری دانش شرق حیرت کردند و جست‌وجوگرانه به عقب ماندگی خود پی بردند، طرحی نو افکندند و راهی نوین برگزیدند تا از محصول فکر و عملشان ثروت بر ثروت انباشتند و بر علم و معرفتشان افزودند و پله پله تا راه قله‌ها را پیمودند. بعدها از روی دست ما دانشگاه ساختند. استادانشان صدها بهتر ز خود پروراندند و دانش را گستراندند. دستگاه چاپ آفریدند و کتاب‌هایشان را هزارهزار نسخه چاپ و توزیع کردند و علم و دانایی را میان مردمانشان پراکندند. از همان روزها جنگ و ستیز داخلی و هجمه بی‌رحمانه خارجی امنیت و آرامش ما را از میان برد. از همان روزگار دانشگاه‌ها و نظامیه‌هایمان یک به یک متروک و ویران شد و مملکت یکپارچه‌مان تکه تکه و ملوک‌الطوایفی شد. عالمانمان ترک وطن کردند یا گوشه عزلت گزیدند و اندک کتابی هم که دانشور و هنرور ما در گوشه و کنار نوشت، جز چند نسخه توسط نساخ فراهم نشد و در گنجه‌ها خاک خورد. علم و دانایی میان مردم نیامد و راه انتقال دانش محدود و بسته شد. خدمتگزاران و وطن خواهانمان چون امیرکبیر و قائم مقام و دیگران از صحنه روزگار محو و خائنان و وطن فروشان میدان‌دار عرصه سیاست و اقتصاد شدند. تهران در دو قرن اخیر طلایه دار تحولات و توسعه در کشورمان بوده است، تحولاتی از جنس مادی یا معنوی. گو اینکه از بسیاری جهات پایتخت کشورمان از فناوری روز دنیا بهره‌مند شده و توسعه‌یافته است؛ اما این بهره‌یابی اغلب به قیمت از میان رفتن متعلقات فرهنگی، معنوی و اجتماعی این شهر تمام شده است. پاسخ بسیاری از این چراها و نشانی از گمگشته‌های نسل جوان را که امید کشور به آنهاست، می‌توان در دل حوادث و وقایع تاریخ تهران جست‌و‌جو کرد. کتاب دو جلدی «روایاتی از تهران قدیم» برگ‌ها و نکته‌هایی از تاریخ پر فراز و نشیب تاریخ پایتخت کشورمان در دو قرن اخیر است تا بدانیم برای کسب آزادی و عدالت و ریشه‌کنی فقر، اجدادمان بیش از صد سال است، چه داغ‌ها دیده‌اند و چه دل‌ها خون شده است.