جان والکر، کاشف کبریت
در هفتم ماه مه سال ۱۸۲۶ جان والکر (۱۷۸۱ -۱۸۵۹)، شیمیدان انگلیسی موفق به کشف کبریت اصطکاکی (friction match) در آزمایشگاهش شد. بررسی‌های علمی او آغازگر توسعه و پیشرفت صنعت کبریت‌سازی شد. سرآغاز تلاش برای تولید کبریت و ابزار جرقه‌زن به قرن هفدهم میلادی باز می‌گردد. در سال ۱۶۶۹، کیمیاگری از شهر هامبورگ به نام«هنیگ براند» مشهور به دکتر «توتونیکوس»، ضمن تلاش برای تبدیل فلزات دیگر به طلا، موفق به کشف فسفر سفید شد. این کشف را می‌توان طلیعه اختراع کبریت دانست. روش براند برای تهیه فسفر سفید به این صورت بود که از تبخیر مقدار زیادی ادرار، جسمی خمیری به دست آورد که در اثر حرارت دادن آن با زغال و هدایت بخار حاصل به داخل یک حباب وارونه شده در آب، ماده‌ای سفید و مومی شکل به دست آورد که در تاریکی می‌درخشید.
در هفتم ماه مه سال ۱۸۲۶ جان والکر (۱۷۸۱ -۱۸۵۹)، شیمیدان انگلیسی موفق به کشف کبریت اصطکاکی (friction match) در آزمایشگاهش شد. بررسی‌های علمی او آغازگر توسعه و پیشرفت صنعت کبریت‌سازی شد. سرآغاز تلاش برای تولید کبریت و ابزار جرقه‌زن به قرن هفدهم میلادی باز می‌گردد. در سال ۱۶۶۹، کیمیاگری از شهر هامبورگ به نام«هنیگ براند» مشهور به دکتر «توتونیکوس»، ضمن تلاش برای تبدیل فلزات دیگر به طلا، موفق به کشف فسفر سفید شد. این کشف را می‌توان طلیعه اختراع کبریت دانست. روش براند برای تهیه فسفر سفید به این صورت بود که از تبخیر مقدار زیادی ادرار، جسمی خمیری به دست آورد که در اثر حرارت دادن آن با زغال و هدایت بخار حاصل به داخل یک حباب وارونه شده در آب، ماده‌ای سفید و مومی شکل به دست آورد که در تاریکی می‌درخشید. به این ترتیب عنصر فسفر کشف شد. البته در آن زمان تعداد عناصر شیمیایی شناخته شده بسیار کم بود و به طلا، نقره، مس، جیوه، آهن، سرب و چند عنصر دیگر محدود می‌شد. براند سعی کرد فرآیند تهیه فسفر را به‌صورت یک راز نزد خود نگه دارد؛ اما بعدها کشف خود را به یک کیمیاگر آلمانی به نام «کرافت» فروخت. کرافت با تهیه مقداری فسفر سفید راهی شهرهای مختلف اروپا شد تا درخشندگی و نور افشانی این ماده را به نمایش بگذارد. سرانجام، راز تهیه فسفر سفید از ادرار برملا شد. دشواری این روش «کانکل» و «بویل» را بر آن داشت تا در سال ۱۶۷۸ روش کارآمدتری برای تهیه فسفر از سدیم فسفیت پیدا کنند. رابرت بویل ورقی از کاغذ را به فسفر سفید آغشته کرد و قطعه چوبی آغشته به گوگرد را روی آن کشید. در اثر سایش، آتش پدید آمد و کاغذ مشتعل شد. در آن روزگار، تهیه فسفر کاری سخت بود به همین دلیل کشف بویل در حد یک کنجکاوی باقی ماند. روش بویل برای تهیه و خالص‌سازی فسفر، به مراتب بهتر از روش براند بود.در سال ۱۸۲۶ «جان والکر» قطعه چوبی را برای هم زدن مخلوطی از آنتیموان سولفیت، پتاسیم کلرات، صمغ و نشاسته به کار برده بود. او مشاهده کرد چوب آغشته شده به این مواد، پس ازخشک شدن، در اثر مالش آتش می‌گیرد. به این ترتیب، او برای نخستین بار کبریت مالشی را کشف کرد. والکر کشف خود را به مردم نشان داد ولی آن را به ثبت نرساند. شخصی به نام «ساموئل جونز» که نمایش آتش گرفتن کبریت جان والکر را مشاهده کرده بود، اقدام به تولید و فروش نوعی کبریت به نام «لوسیفرس» در ایالت‌های جنوبی و غربی آمریکا کرد. اشتعال این کبریت‌ها با انفجار همراه بود گاهی اوقات جرقه‌ها تا فاصله نسبتا دور پرتاب می‌کردند و بوی شدید مواد آتش بازی می‌دادند. در سال ۱۸۳۰ «چارلز سائوریا» فرمول کبریت را با استفاده از فسفر سفید تغییر داد و به این ترتیب بوی شدید آن از بین رفت. اما خود فسفر ماده‌ای سمی و خطرناک بود. بسیاری از مردم دچار نوعی بیماری به نام «فاسی جو» می‌شدند. کارگران کارخانه فسفرسازی نیز در معرض بیماری استخوان قرار می‌گرفتند. یک قوطی از این کبریت‌ها برای کشتن یک انسان کافی بود! بالاخره، در سال ۱۸۹۲ «جاشیوا پوسی» کبریت بغلی را اختراع کرد که در آن، سطح مالش چوب کبریت‌ها در قسمت داخلی و در مجاورت سر چوب کبریت‌ها قرار داشت. در اثر وارد آمدن فشار بر بسته کبریت، امکان اشتعال همزمان تمام چوب کبریت‌ها وجود داشت. شرکت کبریت‌سازی «دیاموند» اختراع پوسی را خرید و سطح مالش کبریت‌ها را به قسمت بیرونی بسته منتقل کرد. در سال ۱۹۱۰ به علت فشار‌های اجتماعی برای ممنوع ساختن کبریت‌های فسفر سفید، شرکت دیاموند اختراعی برای ساخت کبریت‌های غیر رسمی به ثبت رساند که در آن، از نوعی فسفر سولفید استفاده شده بود. در همین زمان، کنگره آمریکا مالیاتی سنگین بر کبریت‌های فسفر سفید وضع کرد. نخستین کارخانه کبریت‌سازی مکانیزه و صنعتی در ایران نیز در سال ۱۳۰۰ توسط خانواده خوییلر راه‌اندازی شده است. آنها دستگاه‌های کبریت‌سازی را از کشور سوئد وارد کردند و محصولی تولید کردند که برای ایرانیان نام آشنا است: کبریت ممتاز تبریز و ستاره ممتاز.
ارسال نظر