گفت‌وگو درباره بودجه مملکتی

گروه تاریخ و اقتصاد: آنچه می‌خوانید بخش دوم مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روز سه‌شنبه، ۱۵ آذر ۱۲۸۸ شمسی است: موتمن‌الملک: بنده دو چیز عمده می‌بینم یکی استقراض است یکی مساله بودجه. مساله استقراض به موقع خودش خواهد آمد، اما من در مساله بودجه می‌خواهم دو سه کلمه عرض کنم البته آقایان همه می‌دانند که هر مملکتی که احداث پارلمان کرده‌اند اغلب به واسطه این بوده است که وضع مالیه‌شان مغشوش بوده است و چند نفری از طرف ملت برقرار کردند تا تعدیل نمایند و از این جهت بودجه باید برای مملکت ترتیب بدهند که همه ساله به ترتیباتی که مقرر شده است آن بودجه به تصویب مجلس شورای ملی برسد بعد به اجرا گذاشته شود و اینجا یا بنده ملتفت نشدم عبارت پروگرام را یا اشتباهی در پروگرام برای هیات وزرا دست داده است و او این است که نوشته است (چون برای تدوین بودجه‌ها در وزارتخانه‌ها و مطالعه آنها در وزارت مالیه و تصویب در مجلس شورای ملی وقت و فرصت کافی لازم است و در مدتی که هنوز بودجه‌های مزبوره تمام نشده تاخیر حقوق مستخدمین ادارات موجب تعطیل امور خواهد بود (اینجا بنده ایراد دارم) لهذا معوقه بر حسب ضرورت مخارج استمراری دولت مطابق بودجه‌هایی خواهد بود که از اول دولت حالیه معمول و متداول بوده است) بنده می‌خواهم بپرسم که این بودجه‌ها کدام‌ها است، اگر آنها است که به کمیسیون مالیه آمد چون خود بنده جزو کمیسیون مالیه بودم به غیر از دو فقره که یک بودجه وزارت داخله و یک بودجه وزارت عدلیه است به غیر از این دو بودجه بودجه دیگری به کمیسیون مالیه نیامده است، ولی چون این پروگرامی را که آقایان وزرا پیشنهاد می‌کنند ما اگر این پروگرام را قبول بکنیم من‌بعد مجبور خواهیم بود که این پروگرام را بعد از آنکه رای دادیم به اجرا بگذاریم تمام این مطالبی که در این پروگرام نوشته شده است مجبور هستیم طابق النعل بالنعل رعایت بکنیم در این صورت در باب بودجه که اهم مطالب مملکتی است نباید اشتباهی وارد بشود که اگر برای تمام ادارات بخواهیم بودجه بنویسیم که هر یک پنج ماه شش ماه هفت ماه هشت ماه طول خواهد کشید، ولی این را هم نباید بگویند که با همان بودجه‌ها که معمول و متداول بوده است عمل نمایند.

گروه تاریخ و اقتصاد: آنچه می‌خوانید بخش دوم مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روز سه‌شنبه، ۱۵ آذر ۱۲۸۸ شمسی است: موتمن‌الملک: بنده دو چیز عمده می‌بینم یکی استقراض است یکی مساله بودجه. مساله استقراض به موقع خودش خواهد آمد، اما من در مساله بودجه می‌خواهم دو سه کلمه عرض کنم البته آقایان همه می‌دانند که هر مملکتی که احداث پارلمان کرده‌اند اغلب به واسطه این بوده است که وضع مالیه‌شان مغشوش بوده است و چند نفری از طرف ملت برقرار کردند تا تعدیل نمایند و از این جهت بودجه باید برای مملکت ترتیب بدهند که همه ساله به ترتیباتی که مقرر شده است آن بودجه به تصویب مجلس شورای ملی برسد بعد به اجرا گذاشته شود و اینجا یا بنده ملتفت نشدم عبارت پروگرام را یا اشتباهی در پروگرام برای هیات وزرا دست داده است و او این است که نوشته است (چون برای تدوین بودجه‌ها در وزارتخانه‌ها و مطالعه آنها در وزارت مالیه و تصویب در مجلس شورای ملی وقت و فرصت کافی لازم است و در مدتی که هنوز بودجه‌های مزبوره تمام نشده تاخیر حقوق مستخدمین ادارات موجب تعطیل امور خواهد بود (اینجا بنده ایراد دارم) لهذا معوقه بر حسب ضرورت مخارج استمراری دولت مطابق بودجه‌هایی خواهد بود که از اول دولت حالیه معمول و متداول بوده است) بنده می‌خواهم بپرسم که این بودجه‌ها کدام‌ها است، اگر آنها است که به کمیسیون مالیه آمد چون خود بنده جزو کمیسیون مالیه بودم به غیر از دو فقره که یک بودجه وزارت داخله و یک بودجه وزارت عدلیه است به غیر از این دو بودجه بودجه دیگری به کمیسیون مالیه نیامده است، ولی چون این پروگرامی را که آقایان وزرا پیشنهاد می‌کنند ما اگر این پروگرام را قبول بکنیم من‌بعد مجبور خواهیم بود که این پروگرام را بعد از آنکه رای دادیم به اجرا بگذاریم تمام این مطالبی که در این پروگرام نوشته شده است مجبور هستیم طابق النعل بالنعل رعایت بکنیم در این صورت در باب بودجه که اهم مطالب مملکتی است نباید اشتباهی وارد بشود که اگر برای تمام ادارات بخواهیم بودجه بنویسیم که هر یک پنج ماه شش ماه هفت ماه هشت ماه طول خواهد کشید، ولی این را هم نباید بگویند که با همان بودجه‌ها که معمول و متداول بوده است عمل نمایند. یک اشتباه دیگر این است که بودجه مملکتی با بودجه اداره مرکزی اشتباه شده است. بودجه مملکتی بودجه اداره مرکزی نیست. مثلا بودجه اداره مرکزی مثل بودجه قراسوران است و چیزی که هست بودجه‌های حالیه وزارتخانه‌ها در کمیسیون مالیه باید تصویب بشود بعد وزرا بودجه‌های خودشان را به طور صحیح نوشته به مجلس بفرستند که تصحیح و تصویب شود.

وزیر مالیه: جناب موتمن‌الملک فرض کردند که اینجا یک اشتباهی شده است و آن این است که در این پروگرام نوشته شده مخارج استمراری دولت مطابق بودجه‌هایی خواهد بود که از اول دولت حالیه معمول و متداول شده است و حال اینکه مقصود این نیست. ترتیب بودجه این است که بنده عرض می‌کنم. اولا مسلم است برای سال آتیه کمیسیون مالیه از تمام ادارات دولت یک بودجه که دارای مخارج مرکزی و غیر مرکزی باشد می‌خواهد و ادارات باید تهیه کنند و به وزارت مالیه بدهند و از امروز وزارت مالیه صورت می‌خواهد تا بودجه کل مملکت را ترتیب داده به مجلس پیشنهاد کند ولی مسلم است همان قسم که در پروگرام نوشته شده یک مدتی تدوین این بودجه‌ها در وزارت مالیه کار دارد و بالاخره یک مدتی در کمیسیون مجلس شورای ملی و یک مدتی هم در خود مجلس خواهد ماند و در این مدت که برای این مطالعات لازم است ادارات مخارجی لازم دارد که باید بگذرد یک بودجه معمول بوده است که در سالی که مجلس شورای ملی دایر بود اصلاحات کردند و کم و کسری هم از حقوقات مردم و اجزای ادارات شده است و فعلا صورت آن بودجه را داریم تا بودجه جدید مرتب نشده به همان عمل خواهند کرد، ولی البته معلوم است که ترتیب بودجه‌های جدید باید با ملاحظه الاهم اولا ژاندارم و حقوق پلیس بعد بودجه وزارت داخله بعد سایرین تدوین شوند.

موتمن‌الملک: بعد از توضیحات وزیر مالیه این قسمت از پروگرام باید محو شود برای اینکه چنانچه عرض کردم مجلس شورای ملی اگر استقلال خودش را می‌خواهد مرتفع کند باید بودجه را در دست وزرا بدهد که آنها هر طور که می‌خواهند رفتار کنند مجلس شورای ملی را معین کردند که به بودجه‌های مملکت رسیدگی نمایند که یک شاهی این طرف و آن طرف نشود شما می‌آیید اینجا وضع قوانین بنمایید یا اینکه یک لایحه در باب فلان راه‌آهن که در ظرف بیست سال دایر خواهد شد رای بدهید این تکلیف مجلس شورای ملی نیست و مطلب اهم داریم و آن این است که هر ساله باید بودجه مملکت اینجا بیاید بعد از اینکه مداقه شد اگر تصویب شد به وزرا بدهند تا وزرا از آن قرار رفتار نمایند نه اینکه هر شش ماه، هفت ماه یک بودجه کلی برای ما بفرستید ما باید به دلخواه خودمان بودجه برای مملکت بنویسیم.