گروه تاریخ و اقتصاد: بخش اول مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روز سه‌شنبه، اول اردیبهشت ۱۲۸۷ شمسی را می‌خوانید: رئیس: خوب است تا وزرا نیامده‌اند شروع به انتخاب دو نفر وکلا یکى به عوض جناب احتشام‌السلطنه و یکى هم عوض محقق‌الدوله بشود.

احتشام‌الاطباء: حاجى محمدحسین وکیل بجنورد نه ماه است رفته و از آنجا نوشته‌اند که عوض او انتخاب شود و خودش هم کتبا و تلگرافا استعفانامه فرستاده است باید عوض او هم انتخاب شود و یکى هم وکیل کرمانشاه است.

رئیس: این مطلب را یک روزى مذاکره می‌کنیم تا معلوم شود که عده وکلاى متوفى و غایب چند نفر است و چیست و قرارى گذارده می‌شود و الان هم در هیات رئیسه مشغول این مذاکره هستیم.

آقاى حاج امام جمعه: چند دفعه اینجا انتخاب وکیل شده، اما گویا مراعات ترتیب نظامنامه انتخابات نشده، زیرا که در نظامنامه انتخابات نوشته شده است که اگر استعفای وکیل بیش از ۶ ماه به انقضاى مدت دوره انتخاب مانده باشد مجلس باید عوض او را انتخاب نماید و این ترتیب رعایت نشده.

رئیس: این دو نفر که می‌خواهیم انتخاب نماییم عوض دو نفر وکیل طهران است که یکى جناب احتشام‌السلطنه و دیگرى محقق‌الدوله است.

آقا میرزافضلعلى آقا: اینکه جناب حاجى امام جمعه گفتند صحیح است که در نظامنامه انتخابات براى طهران شصت نفر وکیل نوشته شده، ولى در قانون اساسى کلمه هست و آن این است که عده وکلا یکصد و شصت و شش نفر به موجب نظامنامه انتخابات خواهد بود و در این نظامنامه انتخابات نوشته شده یکصد و پنجاه و دو نفر معلوم می‌شود که فقط اشتباهى در جمع اسامى وکلا شده است.

سیدالحکما: آقاى حاجى امام جمعه دو مطلب بیان کردند؛ یکى از اینکه وکلاى تهران شصت نفر یا شصت و شش نفر تصویب شده، اما آن وقت که به ملاک و اعیان و اشراف حق ۶ نفر وکیل دادند معلوم شد که وکلاى طهران شصت و شش نفر در جمع نوشته شده آمدیم در سر مطلب شصت نفر فعلا پنجاه و هفت نفر موجودند، پس در این صورت شصت نفر هم تمام نشده.

آقا سیدحسن تقى‌زاده: ما هر چند گاهى می‌آییم اینجا وکیل انتخاب می‌نماییم عوض متوفى یا مستعفى. خوب است یک دفعه صورت اسامى تمام این وکلا که استعفا دادند یا فوت شده‌اند یا اینکه رفته‌اند و از موقع اجازه آنها گذشته استخراج شده، یک دفعه انتخاب شود. مثلا چندى قبل در باب مؤیدالوزرا وکیل کرمانشاه گفته شد که عوض او انتخاب شود از همان ولایت و به همین ترتیب باقى مانده و دیگر اینکه سوال می‌نمایم آیا از محقق‌الدوله رسما استعفانامه رسیده است یا نرسیده؟ اگر نرسیده و ناخوش است باید باشد تا حال او خوب شود.

رئیس: استعفانامه از ایشان نرسیده و ندیده‌ام و در باب مساله اولى هم صحیح می‌گویید و هیات رئیسه هم مشغول همین مذاکره بودند که عده تمام وکلا را از متوفى و غایب و مستعفى معلوم نمایند و یک دفعه انتخاب شوند، ولى می‌دانید که کمیسیون مالیه ناقص است و باید اعضای آن تکمیل بشوند که مشغول کار شوند آن بود که در مجلس مذاکره شد که عجالتا این دو نفر انتخاب بشود حتى‌الامکان کسى انتخاب شود که در کمیسیون مالیه هم مشغول کار باشد.

وکیل‌التجار: در اکثریت نسبى به صورت مجلس‌هاى چندى قبل اگر رجوع شود معلوم می‌شود خیلى مذاکره شده و معین شد که اکثریت تامه است و دیگر در باب محقق‌الدوله که آقاى تقى‌زاده گفتند آیا استعفا داده‌اند، ظاهرا لازم به استعفا نیست و صاحب این مرض مستعفى است.

حسام‌الحکما: گذشته از قانون که باید این دو نفر انتخاب شوند و خدمتى در کمیسیون مالیه بنمایند، بنده چند نفر را که اهل این شهرند و قابل و لایق می‌باشند و آنها را می‌شناسیم هر گاه اجازه می‌فرمایید اسم ایشان را برده معرفى نمایم.

(اشخاص ذیل را معرفى کردند)

(میرزا سلمان بیان‌السلطنه، میرزا سلیمان خان، دبیرالملک، مصطفى قلیخان).

آقا سید حسن تقى زاده: اینکه فرمودید در مساله آخرى که این دو نفر انتخاب شوند براى کمیسیون مالیه قانونا همچو حامى نیست و لزوم ندارد و اینکه گفتند مرض محقق‌الدوله مرضى است که او مستعفى است، بنده عرض می‌کنم اگر چنین است باید تصدیقى در این خصوص از دکتر به مجلس ارائه بدهند که به آن وسیله محقق‌الدوله مستعفى باشد و اینکه بعضى اشخاص معرفى شدند براى انتخاب بنده اعتراض دارم که نباید اسم برد، زیرا راى مخفى را متزلزل می‌کند.

رئیس: انتخاب این دو نفر حتما از براى کمیسیون مالیه نبود، بلکه گفته شد حتى‌المقدور اگر اشخاصى باشند که بتوانند در این کمیسیون خدمتى بکنند انتخاب شوند بهتر است، چون هیات وزرا براى دادن توضیحات آمده‌اند، انتخاب اعضاى کمیسیون مالیه و خارجه بماند براى روز دیگر.