گروه تاریخ‌اقتصاد- آنچه می‌خوانید بخشی از گفت‌وگوی نمایندگان مجلس شورای ملی است در روز سه‌شنبه، 27 اسفند 1286 شمسی. در این جلسه اسامی اعضای کمیسیون جنگ که به اکثریت آرا انتخاب شده بودند قرائت شده، سپس به مذاکره درباره ایجاد تغییر و تحولات در قشون جنگی پرداخته‌اند:
رئیس: حضرت والا وزیر جنگ به مجلس آمده و توضیحى می‌خواهند بدهند.
وزیر جنگ: البته به طوری که آن روز عرض شد باید یک تغییرى در حالت حالیه قشون داده شود تا یک ترتیبى به‌تدریج در نظم قشون حاصل گردد و کتابچه که سابق در این باب نوشته شده و به مجلس فرستاده شد، خلاصه آن این است که قشون باید کلیتا به پنج تقسیم بشود، به این معنى که پنج اردو در پنج نقطه تشکیل داده شود، یکى در طهران و یکى در آذربایجان و همچنین مثلا در نقاط دیگر که مهم است تشکیل بدهیم و ترتیب آن را هم این طور قرار دادیم که از همان افواج سابق از هر فوجى یک ثلث آن را به حکم قرعه انتخاب نماییم و دو ثلث دیگر مرخص شوند و حقوق یک فوج را به مصرف تکمیلات همسان یک ثلث برسانیم و این یک اردو را به ترتیب نظام خارجه منظم نموده بعد به واسطه همین یک شعبه سایر شعبات نظامى هم منظم و مرتب شوند. چون یک دفعه ممکن نیست قرار شد بدوا از طهران شروع بشود یعنى یک اردو را در اینجا معین و تشکیل نماییم و محض نمونه تا بعد سایر جاها هم مرتب شود و ترتیب آن هم با مخارج آن نوشته شده است. حال در کمیسیون جنگ یا در کمیسیون دیگر هر طور که مجلس صلاح بداند رجوع شده در جزئیات آن دقت نظر کرده و نظریات خود را بنویسند تا شروع به کار شود و محل مخارج آن هم معین شود که به این ترتیب باید ماه به ماه به قشون پول داده شود.
وکیل‌التجار: آیا وزارت جنگ همان عده قشونى را که در سابق بوده و در دفتر ثبت است، می‌خواهند که پنج قسمت نمایند یا آنها را تغییر و تخفیف خواهند داد و مخارجى که دادند از همان مبلغى که در بودجه هست می‌دهند یا اضافه خواهد شد؟
وزیر جنگ: البته همان عده نمی‌شود لابد از آن عده کم می‌شود که همان میزان که در بودجه معین شده مخارج آنها را کفاف بنماید.
وکیل‌التجار: بنابراین اضافه خرج لازم نیست.
مستشارالدوله: این‌طور که وزیر جنگ فرمودند بعد از تشکیل کمیسیون البته در جزئیات آن گفت‌وگو می‌شود و داخل در جزئیات نمی‌شویم. فقط عرض بنده در باب سرحدات است که امروز با این وضع قشون لازم دارند خوب است این نمونه را که فرمودند در یکى از سرحدات شروع فرمایند. مثلا در آذربایجان یا کردستان، زیرا که امروزه تشکیل اردو در مرکز فایده به حال سرحدات ندارد! حال خوب است که این نمونه و تشکیل اردو را در سرحد قرار بدهند و به عقیده بنده این ترتیب بهتر است.
وزیر جنگ: در سرحدات شما محتاج به قشونى هستید که امروز باید حاضر باشد و این ترتیب که حالیه قصد داریم به تدریج منظم و حاضر خواهد شد و گذشته از این، عقیده بنده این است که این مساله در مرکز شروع شود که به قوه آنها در سایر جاها هم مرتب نماییم.
مستشارالدوله: با نفوذ وزارت جنگ ملاحظه نزدیک و دور را نباید داشته باشند.
آقا میرزا آقامجاهد: فرمایشى که جناب مستشارالدوله فرمودند، که در جزئیات داخل نشویم صحیح است، ولى نظم اردو و تشکیل آن باید بدوا در مرکز شروع بشود بعد از اینجا به جاى دیگر سرایت کرده و شروع شود.
رئیس: در پیش یک ترتیبى درباره قشون مذاکره شد و فراموش شده دیگر تعقیب نشد و آن قشون گرفته شود خوب بود که اقدام در این ترتیب بشود و اتاماژورى از علمای این فن تشکیل داده شود، و مشغول ترتیب دادن آن شوند.
امان‌الله میرزا: این ترتیب صحیح است، اما در صورتى که شما تعداد نفوس نداشته باشید نمی‌توانید این ترتیب را اجرا بدارید اول باید تعداد نفوس را معین نمود بعد از آن این ترتیب را شروع نمایند.
رئیس: شما گمان می‌کنید که تعداد نفوس خیلى طول دارد.
امان الله میرزا: لااقل یکسال طول دارد.
رئیس: ما عجالتا نمی‌خواهیم در تمام ممالک ایران این ترتیب معمول باشد عجالتا در همین طهران شروع شود و بلدیه هم حاضر است فورا ممکن است تعداد نفوس نمایند.
امان‌الله میرزا: قانون وقتى که وضع گردید باید یکدفعه در حق همه مجرى شود این ترتیب که اول از طهران شروع بشود آن وقت جمعى از حالا مشغول خدمت می‌شود و شاید سایر جاها پنج سال دیگر طول بکشد و این صحیح نیست.
مستشارالدوله: در آن ترتیب بنده حرفى ندارم، زیرا جزئیات آن در کمیسیون گفت‌وگو خواهد شد ولى بر حسب وکالت خود بنده ابدا تصوب نمی‌نمایم یک دینار به مصرف اردویى که علاوه از این قشونى که فعلا اینجا هستند چقدر ما را دچار اشکالات می‌نمایند. چنانچه براى قزاق و قشونى که به ورامین حرکت کردند تا شش هزار تومان نگرفتند حرکت نکردند و همچنین فوج سیلاخور و کشیک‌خانه و غیره و علاوه خبط است که قشون سرحدات و نقاط دیگر را با این حال حالیه در اینجا جمع کرد و مبلغى خرج کرد و آن وقت از اینجا به سرحدات فرستاد من هرگز چنین رأیى را تصویب نمی‌نمایم.
وزیر جنگ: قشون از سرحدات به اینجا نمی‌آوریم بلکه قشونى هم که از نقاط دیگر در اینجا هستند می‌فرستیم بروند فقط قشون طهران و اطراف آن را در تحت نظم می‌آوریم در این صورت گمان نمی‌کنم به این ترتیب ضررى داشته باشد.