معادن جندق و بیابانک

در دوره قاجاریه مخبرالدوله وزیر علوم و صنایع، قرارداد استخراج معادن پیرامون جندق و بیابانک را با علی‌اصغر بیک یاورجندقی یکی از صاحب‌منصبان نظامی منعقد کرد و نامه‌ای در این باره به نایب‌الحکومه وقت محل «میرزا هادی‌خان فرمان» که «نوش آفرین» ملقب به بشری دختر علی‌اصغربیک در حباله نکاح او بوده نوشته است. در این نامه تصریح شده که معادنی در منطقه وجود دارد که پیش از این استخراج می‌شده. چند نامه هم که اشاراتی به خرید و فروش معادن دارد، در دست است. با این حال می‌توان گفت از قرن دوازدهم تا پایان قرن چهاردهم هجری سندی که دال بر استخراج معادن باشد نداریم، البته استخراج نمک از بستر شوراب و استخراج گچ برای کارهای ساختمانی انجام می‌گرفته که چندان اهمیتی نداشته است.

در این نامه تصریح شده که معادنی در منطقه وجود دارد که پیش از این استخراج می‌شده. چند نامه هم که اشاراتی به خرید و فروش معادن دارد، در دست است. با این حال می‌توان گفت از قرن دوازدهم تا پایان قرن چهاردهم هجری سندی که دال بر استخراج معادن باشد نداریم، البته استخراج نمک از بستر شوراب و استخراج گچ برای کارهای ساختمانی انجام می‌گرفته که چندان اهمیتی نداشته است.

از معادن دیگری که از سال‌ها پیش بهره‌برداری می‌شده، معدن گل سرشور است. این معدن در دامنه جنوبی کوه طشتاب در جنوب شرق خور قرار دارد. گل سرشور چنان‌که از نامش پیدا است ماده شوینده سربوده است. معدن گل سرشور مالک خاصی نداشته و عموم مردم برای مصرف شخصی از آن سود می‌برده‌اند. این معدن امروزه زیر عنوان بنتونیت مهرجان فعال است و از این ماده سنگین همه روزه مقدار قابل توجهی برای عایق‌بندی چاه‌های نفت و مصارف دیگر استخراج می‌شود.

منبع: زندگی اقتصادی و شیوه معیشت مردم خوروبیابانک در اواخر عصر قاجاریه، نوشته عبدالکریم حکمت یغمایی، مندرج در ماهنامه بهارستان