گروه تاریخ‌اقتصاد- آنچه می‌خوانید خلاصه‌ای از مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روز پنج‌شنبه، 16 بهمن 1286 شمسی است:
حاجى میرزا ابراهیم آقا: در این ایام از سرحد اردبیل بیست و پنج نفر قزاق بدون اجازه دولت وارد خاک ایران شده و با این اتحادى که دولت و ملت ایران با دولت و ملت روس دارند هیچ وقت راضى نخواهند بود که به واسطه این گونه اتفاقات دولت و ملت ایران رنجش حاصل کنند هنوز رنجشى که از ورود سى نفر قزاق از سرحد جلفا به ملت حاصل شده از خاطر ملت زایل نشده، مجددا ورود این بیست و پنج نفر موجب ازدیاد رنجش ملت ایران شده. گمان می‌کنم که این اجازه از طرف مامورین سرحدى ما شده خوب است جناب وزیر این مطلب را توضیح دهند که چرا مامور سرحد این اجازه را داده؟
وزیر تجارت: اگرچه جواب این مساله راجع به وزیر امور خارجه است، ولى چون در کمیسیون سرحدى این مذاکره شده و از وزیر امور خارجه سوال شد جواب دادند که از طرف سفیر دولت روس در این خصوص به بنده اظهار شد و بنده اجازه ندادم حال از قرار معلوم گویا مدیر گمرک اجازه داده است و از مدیر گمرک دلیلش سوال شد در جواب اظهار داشته است که سفیر روس به من نوشته است من با وزیر امور خارجه در این باب مذاکره کرده‌ام و مطلب تمام است. شما عجالتا اجازه بدهید وارد شوند تا بعد و کاغذى هم در این خصوص مدیر گمرک به من نوشته حاضر است اگر بخواهید قرائت شود.
حاجى معین‌التجار: اگر اجازه می‌دهید این مساله هم در کمیسیون سرحدى مطرح مذاکره شده نتیجه آن به مجلس اظهار شود.
آقا سیدحسن تقى‌زاده: بیست و پنج نفر قزاق از سرحد اردبیل وارد خاک ما می‌شوند از وزرا توضیح می‌خواهیم جواب می‌دهند اطلاع نداریم و ابدا جلوگیرى از این تجاوزات نمی‌شود و مثل این است که قزاق از ایروان به بادکوبه یا جاى دیگر از داخله خودشان ورود می‌کنند همین‌طور به خاک ایران وارد می‌شوند بدون اینکه ملاحظه و تصور کنند که قانون بین‌المللى هم هست، پس در این صورت دیگر چه سلطنتى و چه وزیرى و چه مجلسى فایده نشستن ما در اینجا چیست یک نفر فرنگى رئیس گمرک که تابع وزیر تجارت ما است مستقیما اجازه ورود سوار اجنبى را به خاک ما می‌دهد و جواب می‌گوید که سفیر چنین به من نوشته بود و منتهى اقدامات وزیر در این مورد این است که به شخص مامور بگوید شما کار بدى کردید و این حرف را هم با کمال ملایمت و احتیاط می‌گوید با اینکه او مستخدم دولت است و همه نوع حق مواخذه را از او دارد.
وزیرتجارت: اما در خصوص ورود دسته قزاق سابق در آن وقت اداره گمرک با من نبوده و بنده داخل در کابینه وزرا نبودم، پس از آنکه داخل در کابینه وزرا شدم و اداره گمرک با بنده شد در این چندروزه این واقعه رخ داد و در این باب شرحى به رئیس گمرک آنجا نوشتم او جواب چنین داده است در باب ورود سوارهاى اولى چند نفر سوار بدوا آمدند از من اجازه ورود خواستند و من اجازه ندادم. بعد نزاعى واقع شد آنها هم ورود نمودند در هر صورت من این جواب‌ها را صحیح ندانسته و نخواهم پذیرفت و این واقعه هم که در این چند روزه واقع شده مشغول مذاکره هستیم و می‌دانید که اینها به واسطه ترتیبات سابقه آن اقتدارى که داشتند هنوز هم به همان خیال باقى هستند، ولى اقدامات لازمه شده جلوگیرى سخت خواهد شد که دیگر این‌گونه حوادث اتفاق نیفتد.
آقا سیدحسن تقى‌زاده: یک نفر مدیر گمرک مستخدم دولتى بیش نیست! چه اقتدارى دارد. این اقتدار به‌واسطه سستى و عدم اقدامات وزرا بوده است.
وزیر تجارت: بلى اقتدار آنها به واسطه سستى و مسامحه وزرا بوده.
وکیل‌التجار: آنچه در این باب لازم بود گفته شد و صحیح نیست که یک نفر مدیر گمرک بگوید که مستقیما سفیر به من چنین نوشته است و وزیر هم نباید این عذر را از او بپذیرد عجب‌تر این است که در روزنامه تلگرافى پطرزبورغ دیدم که نوشته بودند فرستادن آن بیست و پنج نفر قزاق براى حفظ قونسولگرى تبریز و به واسطه کشته شدن آن یک نفر حامل پست بوده است و در صورت امنیت و دفع اختلال آنها را خواهند برگردانید. مقصود این است در روزنامه‌های آنها از طرف دولت روس این گونه ملایمت ظاهر می‌شود ولى در داخلى مدیر گمرک می‌گوید که مستقیما سفیر به من نوشته و از وزرا سوال می‌شود، جواب می‌دهند که اطلاع نداریم.
حاج معین‌التجار: چندى قبل شنیدم وزیر مختار روس به جناب وزیر امور خارجه گفته‌اند از این سوار و قزاقى که وارد کرده‌ایم هیچ مقصود و منظورى نداریم جز حفظ جنرال قونسولگرى و البته پس از تامین تبریز و اردبیل فورا آنها را برمی‌گردانیم آیا این مساله حقیقت دارد یا خیر؟
وزیر امور خارجه: بلى نوشته‌اند که این قزاق‌ها را براى حفظ امنیت جنرال قونسولگرى وارد کرد‌ه‌ایم و اشاره کرده بودند که به واسطه قتل آن یک نفر و اغتشاش سرحد این اقدام شده و چون به ما اطمینان داده‌اند این قزاق‌ها خواهند رفت و این نوشته‌شان ضبط است.
وکیل‌الرعایا: اتحاد بین دولت فخیمه روس و دولت علیه ایران بیش از آنچه بخواهیم بگوییم موجود است بدون اجازه که وارد نکرده‌اند باید از مدیر گمرک پرسید که تو به چه حق اجازه دادى و یک نفر وزیر محترم که در اول دفعه این مطلب را شنید چرا او را معزول نکرد و کوتاهى در عزل او تقصیر وزیر است.
آقا سیدحسن تقى‌زاده: این گفت‌وگو که در مساله قزاق‌ها شد بنده کافى نمی‌دانم که فقط مدیر گمرک را معزول کند، باید وزیر امور خارجه اقدامات کافیه نمایند که قزاق‌ها بروند و همه روز نشنویم که بیست و پنج نفر یک دفعه آمدند یا فلان عده دفعه دیگر آمده‌اند.