گروه تاریخ اقتصاد- مذاکرات نمایندگان دارالشورای ملی در روز پنج‌شنبه 16 مرداد1286 شمسی حول موضوع تاسیس بانک و امور مالیه و تفاوت عمل در گرفتن مالیات، شکل گرفته و چنین ادامه یافته است:
وزیر مالیه: در خصوص بانک مقدمات آن و لزومش را مکرر گفته‌ام اگر باز هم لازم است عرض نمایم یا شروع به اصل مطلب شود پریشب درخصوص مدیری که لازم است گفت‌وگو شد که قبل از تاسیس خواسته شود؟ (گفتند عیبى ندارد)
حاج میرزا آقا: اگر از طایفه زردشتی‌ها باشد بهتر است.
وزیر مالیه: این مساله بانک خیلی مهم است که باید با نهایت جمعیت حواس دقت کنیم تا نتیجه بگیریم آن روز صحبت شد گفتیم که به جهت این کار یک نفر عالم لازم است و خود این عمل هم خیلى مربوط به مالیه است آن روز بعد از مذاکرات لزوم آن را همه تصویب کردند معلوم است هر کسى را که به سمت معملى خواستیم نهایت دقت در باره او به عمل مى‌آید که مفسده بر آن مترتب نشود.
وکیل‌التجار: فکر این را باید کرد که این سوارها و قشون که حال در آنجا جمع می‌شوند و کار عقب پیدا کرد، پول لازم دارد فکر آن را باید کرد سرکرده‌ها هر کدام عذر می‌آورند. از مجلس هم که غیر از چماق استعفا چیزى شنیده نمی‌شود، اگر استعفاى ما مثل گوش میرزا موسى مملکت را اصلاح می‌نماید ما هم حاضریم که استعفا بدهیم، شاید در همین خیال هم باشیم در اینجا می‌گویند که چرا اقدام فورى نمی‌کنید! اقدام فورى اسباب لازم دارد، کو؟ راه‌آهن ما کو؟ پول کو؟ سایر لوازمات تا اقدام فورى شود.
آقا سیدمحمدجعفر: من امروز بر حسب وظیفه و دین اسلامیت خود باید جواب شما را بگویم مثلا شعاع‌السلطنه چه حق دارد که یک صد و پنجاه هزار تومان مواجب می‌گیرد و همچنین سایرین هر کدام آن همه می‌برند می‌خورند پارک می‌سازند میل و مجسمه می‌خرند اینها مال کیست و از کجا آمده ما می‌دانیم شما خیلى آدم زرنگ و با علمی هستید، ولى بالله شماها تمام این کارها را براى این می‌کنید که مردم به تنگ بیایند و راضى به استبداد بشوند، می‌گویید پول نداریم! شما پول ندارید ما داریم؟ خزانه دولت را کى خالی کرده است؛ مالیات را که زیادتر کرده‌اید، گمرک را که افزوده نموده‌اید، اینها کجا می‌رود و چه می‌شود؟
وزیر علوم: همه اینها صحیح است، هیچ کس حرفى ندارد و اول مصدق بنده هستم، ولى من می‌گویم این کارها پول لازم دارد. شما می‌گویید پول را شما برده‌اید! بیایید استنطاق کنید که پیش هر کس هست، بگیرید.
حاج سید نصرالله: در اینجا یک سوالى از وزیر مالیه دارم، شنیدم با این بى‌پولى که مبلغ سى و پنج هزار تومان مخارج قهوه‌خانه و نهارخانه را اضافه کرده برات صادر کردند، حواله داده‌اند به وزیر مالیه و دویست هزار تومان هم براى مسافرت به پشت‌کوه! اینها صحیح است؟
وزیر مالیه: هنوز نداده‌اند، ولى مذاکره نشده و از بابت پشت‌کوه اطلاع ندارم.
وکیل‌الرعایا: فرق است مابین وزیری که شش ماه است وزیر مسوول شده با وزیری که سال‌ها است خون ملت و ثروت این مملکت را خورده و برده، باید اول آن شخص جلوى گلوله بیفتد، و الا باید او را تکه تکه کرده عوض گلوله جلوى دشمن انداخت.
آقا سیدحسن تقى‌زاده: بین وزرا و ملت در سابق بعد بین‌المشرقین بود؛ آنچه بود تمام این پرده بود و ملت صد یک آنها را نمی‌دانستند، ولى بعد از مشروطیت یک اندازه اصلاحى در کار شده و ملت بعضى چیزها را فهمیده‌اندو حال بعضى از دولتیان هستند که مثل سابق می‌گویند ملت هیچ حقى ندارند و بعضى هم از ملت هست که می‌گویند دولت هیچ حقى ندارد. این هر دو غلط و راجع به سوابق ایام است و همین افراط و تفریط بود که باعث این خرابی‌ها شده.
وزیر علوم: نزدیک است مجلس شوراى ملى در میانه گم شود! انجمن خیلى خوب است منکر حسن او هم نیستیم و از لوازم مجلس است، ولى انجمن باید وظیفه مخصوصى داشته باشد؛ ترویج صنایع نماید، تاسیس مدارس و مکاتب کند، نه اینکه در امورات سیاسى حکومت دخالت نماید... یک حرف دیگر هم داریم امروز هر دقیقه که این عمل بانک زودتر انجام داده شود لازم است؛ چهار روز دیگر محتاج به پول خواهیم شد.
حاجى سیدمحمد: عریضه‌ای است که از طرف شرکای شرکت عمومى رسیده است؛ یکى از اسباب پیشرفت کار بانک ملى ختم عمل شرکت عمومى است. آخر تا کى ملک‌التجار در سفارت روس بماند! مال که دارد، مال مردم را بدهد، شما به‌چه اطمینان از مردم پول می‌خواهید.
حاجى سیدعبدالحسین شهشهانى: اهم‌ از هر کارى بانک است، ولى انجام کار منوط به اتفاق ملت است؛ تا حال از خراسان حرفى نبود، ولى حالا به واسطه تفاوت عمل که می‌خواهند به هزار عنوان از آنها بگیرند نزدیک است آشوب شود.
وزیر مالیه: در مجلس قرار شد که تفاوت عملى که پارسال داده‌اند امساله هم بدهند تا ممیزى صحیح بشود و تفاوت عمل را ما تفاوت مالیه می‌گوییم؛ یعنى که از مالیات تفاوت عمل گرفته می‌شد، جریمه و سایر فروعات جزو تفاوت عمل نیست، حال تحقیق شود هر چه پارسال داده‌اند امسال هم بدهند. امروز ما محتاج به پول هستیم ممیزى تازه هم نمی‌توانیم بکنیم پس باید عجالتا به ترتیب سابق رفتار کنیم و تفاوت چیزى است که به طور همراهى با مالیات گرفته می‌شود.
رییس: این مذاکرات یک اندازه خارج از وظیفه مجلس است باید در کمیسیون مالیه گفته بشود.