مسائل شوستر در ایران
گروه تاریخ اقتصاد - زمانی که مورگان شوستر فعالیت خود را در ایران آغاز کرد، میزان موجودی خزانه کشور از ۶۰۰ هزار تومان تجاوز نمیکرد. علاوه براین دولت روسیه عواید گمرکات کشور به استثنای گمرکات بنادر خلیج فارس را بابت قرضهایی که در سالهای ۱۲۷۹ ش. و ۱۲۸۱ ش. به دولت ایران پرداخت کرده بود، به وثیقه برداشته و به مستشاران بلژیکی که گمرکات ایران را در اختیار داشتند نیز دستور داده بود قبلا حقالسهم روسیه را برداشت نموده، بقیه آن را به دولت ایران بپردازند. انگلیسیها هم کلیه گمرکات جنوب را در گرو قرضه ۵۰۰ هزار لیرهای که در ۱۲۷۱ ش.
گروه تاریخ اقتصاد - زمانی که مورگان شوستر فعالیت خود را در ایران آغاز کرد، میزان موجودی خزانه کشور از 600 هزار تومان تجاوز نمیکرد.
علاوه براین دولت روسیه عواید گمرکات کشور به استثنای گمرکات بنادر خلیج فارس را بابت قرضهایی که در سالهای ۱۲۷۹ ش. و ۱۲۸۱ ش. به دولت ایران پرداخت کرده بود، به وثیقه برداشته و به مستشاران بلژیکی که گمرکات ایران را در اختیار داشتند نیز دستور داده بود قبلا حقالسهم روسیه را برداشت نموده، بقیه آن را به دولت ایران بپردازند. انگلیسیها هم کلیه گمرکات جنوب را در گرو قرضه ۵۰۰ هزار لیرهای که در ۱۲۷۱ ش. بابت بازخرید امتیاز رژی به ناصرالدین شاه داده و همچنین قرضه دیگری به مبلغ ۲۵۰/۱ میلیون لیره که در ۱۰ خرداد ۱۲۹۰ به دولت مشروطه پرداخت کرده بود، قرار داده بودند.
از اینرو وقتی مورگان شوستر تصمیم گرفت عوائد گمرکی کشور را به خزانه دولت سرازیر سازد، خشم روسیه را در شمال و خشم انگلیسیها را در جنوب ایران برانگیخت. وزیر مختار روسیه رسما اعلام کرد که مستشاران بلژیکی در گمرکات بنادر شمال حق اطاعت از دستورالعمل شوستر را ندارند و تهدید کرد که در غیر این صورت روسیه گمرکات شمال را مستقیما تصرف خواهد کرد. مورگان شوستر زمانی روسها را عصبانیتر ساخت که برای جمعآوری مالیاتهای خود گارد ویژهای موسوم به «ژاندارمریخزانه» را تشکیل داد. گاردی که اساسا اجازه ورود به قلمرو مصوب پیمان ۱۹۰۷ برای روسیه را نداشت.
شوستر با انگلیسیها نیز مشکلات مشابهی داشت. اکتشاف نفت در جنوب ایران توسط انگلیسیها ـ خرداد ۱۲۸۷ـ و استقرار تاسیسات نفتی در این مناطق و مهمتر از آن مشارکت دولت انگلیس در شرکت نفت ایران و انگلیس، رویدادهایی بودند که دولت انگلستان را واداشت تا مناطق جنوبی کشور را از قلمرو طرحهای اقتصادی مورگان شوستر خارج سازد.
منبع: انقلاب مشرطه ایران به روایت اسناد وزارت خارجه انگلیس، رحیم رضازاده ملک
ارسال نظر