حق الامتیاز ۴شیلینگی برای هر تن نفت!
گروه تاریخ اقتصاد- از سال ۱۹۲۶ تا ۱۹۳۰ میانگین حقالامتیازهای پرداختی به ایران به ۱/۱ میلیون لیره در سال رسیده بود و هر سال به طور متوسط ۶/۵ میلیون تن نفت از میدانهای نفتی استخراج میشد (به نقل از گزارش چارلز سیهارت وزیر مختار آمریکا). حقالامتیاز پرداختی در سال ۱۹۳۰ به یک میلیونو۳۲۳هزارو ۶۷۹ لیره و ۲ شیلینگ بالغ شد که قدری کمتر از حقالامتیاز سال ۱۹۲۹ (۴/۱ میلیون لیره) بود. طبق آمار و ارقامی که جکس و آر. ئی. لینگمن، وابسته بازرگانی انگلیس، ارائه دادند کل حقالامتیازی که در این چهار سال و نُه ماه پرداخت شد،۲/۵ میلیون لیره و کل تولید ۵/۲۶ میلیون تن بود که به عبارتی برابر بود با میانگین سالانه یک میلیون و۱۰۰هزار لیره در ازای ۶/۵میلیون تن نفت.
گروه تاریخ اقتصاد- از سال 1926 تا 1930 میانگین حقالامتیازهای پرداختی به ایران به 1/1 میلیون لیره در سال رسیده بود و هر سال به طور متوسط 6/5 میلیون تن نفت از میدانهای نفتی استخراج میشد (به نقل از گزارش چارلز سیهارت وزیر مختار آمریکا). حقالامتیاز پرداختی در سال 1930 به یک میلیونو323هزارو 679 لیره و 2 شیلینگ بالغ شد که قدری کمتر از حقالامتیاز سال 1929 (4/1 میلیون لیره) بود.
طبق آمار و ارقامی که جکس و آر. ئی. لینگمن، وابسته بازرگانی انگلیس، ارائه دادند کل حقالامتیازی که در این چهار سال و نُه ماه پرداخت شد،۲/۵ میلیون لیره و کل تولید ۵/۲۶ میلیون تن بود که به عبارتی برابر بود با میانگین سالانه یک میلیون و۱۰۰هزار لیره در ازای ۶/۵میلیون تن نفت. هارت خاطرنشان میسازد که حقالامتیازی که عملا به ایران پرداخت میشد، برابر با ۴ شیلینگ به ازای هر تن نفت بود که با حقالامتیاز نفت عراق برابری میکرد(هر لیره انگلیس معادل ۲۰شیلینگ بود). هنری اس. ویلارد، کنسول سابق آمریکا در تهران که در آن زمان ریاست بخش امور خاور نزدیک را در وزارت امور خارجه آمریکا بر عهده داشت، اشاره میکند که بر اساس آمار و ارقامهارت، شرکت نفت انگلیس و ایران از زمان امضای قرارداد الحاقی آرمیتاژ- اسمیت به این طرف فقط ۱۰ درصد حقالامتیاز را به ایران پرداخت میکرده است (و نه ۱۶ درصد)
پس از حل و فصل اختلافات نفتی در سال ۱۹۳۳، همان ۴ شیلینگ به ازای هر تن نفت مبنای «جدید» پرداخت حقالامتیاز قرار گرفت. ظاهرا با توجه به قاعده ۱۰ درصدی، انگلیس قبلا این مبلغ را پرداخته بود. در عوض تعیین این مبنای جدید، اعتبار امتیاز به مدت ۳۲ سال دیگر تمدید شد. به این ترتیب انگلیسیها از تعهداتی که در چارچوب امتیاز دارسی داشتند رهایی یافتند و عملا بدون هیچ هزینهای مدت اعتبار امتیاز فوق را تمدید کردند.
منبع: کتاب رضاشاه و بریتانیا، دکتر محمدقلی مجد
ارسال نظر