امنیت مملکت موکول به پول است
گروه تاریخ اقتصاد- مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روز پنج‌شنبه 8 خرداد 1286شمسی درباره امور مالی و اهمیت وزارت مالیه، چنین ادامه یافته است:
آقا سید محمدتقی: پریروز لایحه‌ای از طرف متولی باشی به مجلس رسیده بود و حسب‌الامر خوانده شد. پاره‌ای از مذاکرات هم به میان آمد. دیروز بعضی مرا تهدید و توبیخ کردند، گویا نمی‌دانند که ما در این مجلس نشسته‌ایم محض رتق و فتق امور است و هرچه داده شود خواهیم خواند، وانگهی وکیل باید در اظهار عقاید خود آزاد باشد، اگر بنا باشد در عقاید خود آزاد نباشد وظیفه وکالت خود را ادا نکرده است.
حسنعلی خان: چنانچه آقا اظهار داشتند که وکیل در اظهار عقاید خود آزاد است از این رو عرض می‌کنم که از قراری که معلوم می‌شود ما در این مجلس کار معینی در دست نداریم و باید از طرفی از قبیل آذربایجان یا غیر آن مطلبی اظهار شود و چند روزی وقت شریف مجلس را بگذرانند، حال آنکه اظهار و مذاکره اینگونه مطالب به کلی از وظیفه مجلس خارج است و باید تمام این مطالب در انجمن‌ها انجام پذیرد. در خصوص مالیه و بانک ملی مدتی است هیچ مذاکره نمی‌شود، در صورتی‌که مهم‌تر از این دو مطلب مذاکره از برای مجلس نیست.
امروز روزنامه‌ای به بنده رسید، آرتیکل پالتیکی راجع به ایران نوشته، در ذیل آرتیکل قریب به این مضمون نوشته است (ملت ایران حرکت غریبانه کرده، قصد تاسیس بانک کرده‌اند، اگر این قصد صورت وقوع بپذیرد خیالات دولتین روس و انگلیس و سایر دول در باب ایران باب خواهد ماند، مخصوصا به همین عبارت نوشته است). فعلا ۹ ماه می‌گذرد که این مذاکره شده، ولی هنوز نتیجه نبخشیده! چرا باید از عمل مالیه و تاسیس بانک ملی مذاکره نشود و اوقات مجلس صرف قرائت لوایح و عرایضی که حق مجلس نیست بشود؟!
آقا سیدمحمد جعفر: چطور می‌توان تاسیس بانک را مقدم بر تحصیل امنیت فارس و غیر آن که پنجاه نفر مرد و زن کشته شده داشت! مقدم بر تمام، امنیت بلاد است؛ تا امنیت نباشد تاسیس بانک نمی‌شود.
آقا میرزا محمود خوانساری: امنیت مملکت موکول به پول است تا پول نباشد امن نمی‌توان کرد، دیروز عملجات اداره نظمیه متحصن شده‌اند، مدتی است حقوق آنها عقب افتاده و پول به آنها نرسیده. به ما اطلاع داده‌اند که خودتان شهر را حفظ کنید.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی: دوره سابق دوره استبداد بود که به هر شکل امکان می‌یافت بلاد را منظم می‌کردند، بعد از آن تغییر وضع یافته و سلطنت مستبده به سلطنت مشروطه تبدیل گردیده که بنای امور از روی عدل و مساوات گذارده شود.
آقا میرزا محمود خوانساری: امروز بر وکلا لازم است که مقدم بر تمام به دو مساله اقدام نمایند؛ یکی اصلاح مالیه دیگری وضع قوانین. این اقدام سالارالدوله را نباید کوچک شمرد، اگر دولت پول داشت تاکنون جلوگیری نموده بود.
حسنعلی‌خان: این مملکت هر قدر مغشوش شود اغتشاش زیادتر از اغتشاش روسیه نخواهد بود، همه می‌دانید که در روسیه چه هنگامه بود. پس از تاسیس مجلس وکلا روز اول به اصلاح بودجه و مالیه مملکت پرداختند در روزنامه‌ها هم نوشته در سایر ممالک هم همین‌طور بوده که شورای ملی باید اول عایدات مملکت را معین و منظم نماید، اگر ما با این کار اقدام ننماییم به هیچ کاری اقدام نکرده‌ایم، به علت اینکه این مردم سال‌ها در زیر پنجه ظلم و استبداد بوده‌اند و حالا منتظر نتایج صحیحه هستند که آسوده شوند. وظیفه مجلس اصلاح مالیه است، تظلمات و تشکیات هرچه برسد باید راجع به وزارت داخله نمود و از آنجا اصلاحش را خواست. قوه اجرائیه ما آنها هستند ما فقط حق نظارت داریم.
وکیل الرعایا: اینکه گفتید پانزده ماه است به پلیس پول داده نشده، پس این پول مملکت که گرفته شده کجا رفته است؟ فرضا پنجاه کرور هم تهیه کردید، به این نحو نتیجه ندارد.
آقا میرزا محمود خوانساری: امروز نمی‌شود به قشون گفت: حقوق شما را فلان سرکرده خورده امروز در مملکت مجلس ملی هست باید از روی دقت پول را به افراد قشون داد.
حسنعلی‌خان: هشت ماه است این مجلس منعقد گردیده، مکرر صحبت می‌شد، می‌گفتند ایرانی‌ها از همه بااستعدادتر و زیرک‌ترند، حالا معلوم می‌شود بالعکس خیلی کم هوش هستیم. در این مدت هشت ماه نتوانستیم امور داخلی مجلس خودمان را تصحیح کنیم با وصف این چطور می‌توانیم امور مملکت را مرتب نماییم! عاقبت نتیجه مذاکرات امروز چه شد؟
رییس: عیب کار در این است که این آقایان هر کدامی از محلی آمده‌اند و نظر ایشان فقط به همان محل است، از این جهت مطالب درهم و مجمل می‌ماند.
ادیب‌التجار: مساله بانک و مالیه و امنیت فارس مانده است.
رییس: خوب است در خصوص بانک حالا مذاکره نشود. با روسای بانک در خارج مذاکره شده، بعد در اینجا مطرح شود.
آقا میرزا محمود خوانساری: اگر وکلا بدانند اهمیت مالیه را، از فردا انجمن مالیه تشکیل و مشغول کار می‌شوند.
رییس: از پس فردا انجمن مالیه دایر و اعضا با حضور معاون وزارت مالیه مشغول به کار خواهند شد. (در خصوص وقت انجمن مالیه مذاکره به‌میان آمد گفته شد پس از مهیا شدن اجزا ترتیب کار داده خواهد شد).
ادیب‌التجار: نظام‌السلطنه شکایت کرده‌اند که مالیات را نمی‌دهند. از اصفهان می‌نویسند مالیات حاضر است، چون در روزنامه‌ها نوشته شده است که مجلس حکم کرده مالیات باید به بانک برسد، با این ملاحظه معوق مانده است! حالا وزیر مالیه به هرکس حواله بدهند حاضر است، داده می‌شود.
وکیل التجار: چون امروز به جهت مذاکره مطالب متفرقه معین شد، یک مطلبی راجع است به تجار اینجا و آن راهداری است که از هر باری فقط یک ریال از تجار داخله می‌گیرند و از تجار خارجه نمی‌گیرند و با این حال نمی‌شود، تجار داخله در مقابل تجار خارجه تجارت فقط نمایند؛ خوب است در این باب چیزی به وزارت تجارت نوشته شود که نگیرند.
حاج سید محمد: سه سال است قدغن شده بود نفت وارد شهر نشود و حالا وارد می‌کنند. خوب است مقرر شود همان‌طور در خارج شهر باشد و هر کس می‌خواهد به‌تدریج وارد کند، زیرا که بودن نفت زیاد در شهر باعث خیلی ضرر خواهد بود.