مذاکرات نمایندگان دارالشورای ملی، روز سه‌شنبه ۱۲فروردین ۱۲۸۶ شمسی درباره شکایات رعایا و مردم شهرهای مختلف، اغتشاشاتی که رخ داده و مساله رشوه‌گیری کارمندان دولتی که پیش‌تر نیز مذاکره شده بود، ادامه یافته است که خلاصه آن را در زیر می‌خوانید: رییس: چند فقره مطالب روزهای سابق در مجلس مذاکره شد، دو فقره راجع است به جماعت چوبدارها که اتصالا تشکی دارند معلوم شود پول آنها پیش کی است استرداد شود و به رعایای عراق که از دست حاجی آقا محسن بعضی تظلمات دارند و خیلی عرض حال کرده‌اند، دو فقره هم راجع است به آصف‌الدوله و استرداد اسرا! سعدالدوله می‌خواهد این سوالات را بنمایند. سعدالدوله: سوالات منحصر به همین‌ها که جناب رییس فرمودند نیست؛ چند فقره سوالات اصلی است که باید استفسار شود؛ اولا عموما عرض می‌کنم وزرا حافظ حقوق دولت وملت هستند و این مجلس، مجلس سیاسی مملکت است، چرا باید غالبا وزرا یعنی اوقاتی‌که کار ندارند در این مجلس حاضر نباشند که از کارها معطل شده به شور یکدیگر اصلاح و تصفیه نمایند؟ این اوقات کارهای عمده اتفاق افتاده از جمله عزل شاهزاده ظل السلطان و حکومت تنکابن و خراسان اینها را کی عزل کرد؟! گمان نمی‌کنم حالا دیگر صحیح باشد با سلطنت مشروطه بدون استنطاق و تحقیق کسی معزول شود، چون وزارت داخله حاضر نشدند و اسناد دفاعیه حاضر نکردند، اما آن چیزی که راجع به وزارت عدلیه است بدوا کمیسیونی تشکیل بدهند در خصوص این حکام معزول شده که در آنجا تحقیق شود، و الا ترضیه بخواهیم، مگر ما نمی‌خواهیم مملکت ما ترقی نماید! مگر ما نمی‌خواهیم اشاعه عدل و مساوات شود؟ عجالتا یک کمیسیونی ترتیب بدهید به جهت همین حکام و به رعایا بنویسید هرکس عرض و تظلمی دارد بیاید اینجا رسیدگی و احقاق حق شود، اما یک مساله‌ای است که خیلی اهمیت دارد و آن رشوه است که خانه ایرانی و ایران را خراب کرده و قدم از قدم برنمی‌دارند، یکی هم واسطه است که بدتر از رشوه است؛ هروقت توانستید رشوه را از میان بردارید آن‌وقت این مملکت ترقی خواهد کرد. وزیر عدلیه: اما مساله رشوه این مجلس علنی است و من می‌گویم و از عهده آن برمی‌آیم که من یک‌نفر قول می‌دهم و متعهد می‌شوم یک دینار یک‌شاهی خودم و کسانم تا حال نگرفته‌اند و نخواهند گرفت، حال کسی محرمانه گرفته است نمی‌دانم. سعدالدوله: اینها را نمی‌توان قبول کرد وقتی‌که یک وزیری مقابل همچو مجلس پارلمانی مسوولیت قبول کرده‌ از هر جهت امورات وزارتخانه خود را مرتب نماید و قطع رشوه یک راهی دارد و آن دادن مواجب است به اجزا به‌اندازه کفاف و نظم در امورات دیگر رشوه گرفته نمی‌شود. وزیر عدلیه: صحیح است حتی‌الامکان کوشش دارم و بعد از ترجمه و مدون شدن قوانین بودجه که برای وزارت عدلیه نوشته می‌شود در آن مواجب هر یک از اجزا را به‌اندازه کفاف می‌نویسیم پس از تصویب شدن در مجلس دیگر گمان نمی‌کنم کسی رشوه بتواند بگیرد. سعدالدوله: از جمله چیزهایی‌که خیلی اهمیت دارد مساله خراسان است و استرداد اسرا و مساله، مساله شرعی وعرفی ما است در این خصوص ترتیباتی که می‌دهید راپورتش را البته به مجلس خواهید داد و جناب وزیر داخله جواب سوالات مرا ندادند. وزیرداخله: هر وقت از طرف مجلس محترم فرمایشی بود که خودم باید حاضر شوم، حاضر شده ام، و الا جناب دبیرالملک که معاون وزارت داخله هستند حاضر شده است و در باب حکام معزول که من اسناد دفاعیه حاضر نکرده ام در خصوص حضرت والا ظل السلطان همه بودند چه گفت‌وگوها شد و چند مجلس در دربار منعقد گردید در تلگرافخانه با حضور حجج اسلامیه از صبح تا پنج ساعت از شب گذشته چه قدر مذاکرات شد، وانگهی آن‌وقت عدالتخانه منظمی نداشتیم که رجوع به عدلیه بکنیم رسیدگی شود. سعدالدوله: بنده نمی‌خواهم دفاع از حکام بکنم بنده عرض می‌کنم که وزیر داخله و سایر وزرا چرا در عزل حکام ایستادگی نمی‌کنند که تحقیقات به عمل آمده معلوم شود تقصیر دارند یا نه. آقا میرزا ابوالحسن‌خان: قرار شد از جناب وزیر داخله استفسار شود که در این خصوص چه اقدام کرده‌اند حال می‌خواهیم بدانیم چه اقدامی شده تا همانطور که تفصیل اسرا و فروش دخترها در روزنامه ها درج و منتشر شده همان طور هم عدالت اعلیحضرت را در استرداد اسرا نوشته و منتشر سازند. وزیر داخله: استرداد اسرا تعبیه لازم دارد، اما در باب آصف‌الدوله چند مجلس با او گفت‌وگو شد می‌گوید کمیسیونی از وزرا و سایرین در دربار یا عدلیه بشود، اگر مدلل کردند که این کار توسط من شده از تمام شئون خود معزول و هرچه بگویند حاضرم. آقامیرزامحمود: راپورت وزارت داخله در باب استرداد اسرایی که موشح بود به دستخط همایونی قرائت شد که نتیجه و خلاصه آن قریب به این مضمون بوده تمام وزرا این‌طور رای دادند که به جهت وجه مخارج استرداد اسرا سی و پنج هزار تومان حکومت همان وقت قوچان و بجنورد بدهند به این تقسیم: حکومت قوچان پانزده هزار تومان، حکومت بجنورد بیست هزار تومان و این سی و پنج‌هزار تومان به استرداد نزد شخص امینی فرستاده می‌شود که توسط امر اعظم به مصارف قشون کشی برسد. سعدالدوله: برویم سر مطلب وزیر داخله فرمایشی کردند درخصوص اغتشاش ولایت‌ها؛ تصور فرمایید در شهری که پلیس و نظام مرتب باشد اهالی می‌توانند حرکت خلافی نمایند می‌خواهیم ببینیم این کرورها پول به قشون می‌دهیم این قشون منظم ما کجا است؟! از ابتدای این مجلس از هر قبیلی گفت‌وگو شده مساله قشونی هیچ گفت‌وگو نشده! بنده چند دفعه خواستم حرف بزنم اما وزیر جنگ به واسطه کسالت مزاج نبودند؛ باری شما آقایان وکلا در این فقرات گفت‌وگو نمایید از هیچ‌کس نترسید، شما چهار ماه است مشغول اصلاح بودجه مملکت هستید، یک‌دفعه این کرورها پول که به اسم قشون است بزنید و بگویید ما که قشون منظم نمی‌بینیم، اگر راست می‌گویم جواب بدهید، چرا باید مجلس تحقیق نداشته باشیم؟ (سپس تلگرافی از رشت آمده بود برای تعیین تکلیف انجمن محلی‌شان که قرائت شد.) حاج سیدنصرالله: صلاح می‌دانید فعلا تلگرافی به عموم ولایات خصوصا رشت بشود که انجمن‌ها حرکتی نکرده واقدام به کاری نکنند تا نظامنامه آنها برسد. سعدالدوله: عقیده من این است گویا این تلگرافات عمومی لازم نباشد؛ یکی به رشت یکی به کرمان یکی به اصفهان تلگراف شود کفایت است.