روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی

گروه تاریخ اقتصاد- هشتم تیر مصادف بود با سال روز بمباران شیمیایی سردشت و روز مبارزه با سلاح شیمیایی و میکروبی، در این تاریخ هواپیماهای عراقی با سلاح‌های شیمیایی، چهار نقطه پر ازدحام شهر سردشت را بمباران کرده و هزاران زن و کودک را گرفتار گازهای شیمیایی کشنده کردند. ایران نیز پس از این واقعه، شهر سردشت را نخستین شهر قربانی جنگ‌افزارهای شیمیایی در جهان پس از بمباران هسته‌ای هیروشیما نامید. اگرچه در طول هشت سال جنگ تحمیلی، عراق بارها از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد؛ ولی فاجعه سردشت و حلبچه، از وخیم‌ترین فجایع بشری به‌شمار می‌روند. حتی به گفته برخی از محققان، فاجعه سردشت وخیم‌تر از بمباران حلبچه که بعد از آن اتفاق افتاد، بوده است؛ زیرا در سردشت از گاز اعصاب و خردل استفاده شد و در حلبچه از گاز سیانور. گاز خردل از نوع گازهایی است که همیشه در محیط و بدن مصدوم باقی می‌ماند و تاکنون هیچ‌گونه راه درمانی برای مصدومان آن کشف نشده است. از جمله عوارض این گاز عفونت ریوی، خارش پوست، التهاب چشم و تنگی نفس را می‌توان نام برد. در حلبچه هر چند تعداد تلفات زیاد است ولی آثار گاز آنی بوده و باقی نمی‌ماند؛ در حالی که در فاجعه سردشت وضعیت مصدومان بسیار اسف‌بارتر است. با این وجود، از همه دردناک‌تر آن است که این حادثه از سوی رسانه‌های غربی و آنانی که مدعی اعاده حقوق بشر و دموکراسی هستند، مسکوت ماند و تنها پس از گذشت چند روز از این حادثه چند مقاله در این باره به چاپ رسید. نیویورک تایمز چند روز بعد نوشت: این عمل از هر جهت و به هر مفهوم، یک جنایت جنگی است که با انکارهای سست و رسمی عراق و عذر و بهانه‌های غیررسمی در مورد استفاده از یک سلاح ناجوانمردانه درآمیخته است. جمهوری اسلامی ایران در پی استفاده وسیع رژیم بعث عراق از سلاح‌های شیمیایی بارها این موارد را به سازمان ملل متحد گزارش کرد و دبیرکل سازمان ملل متحد نیز با یک هیات کارشناسی پس از شش روز حضور در ایران، استفاده از سلاح‌های شیمیایی را تایید کرد که نتیجه آن محکومیت به کارگیری سلاح‌های شیمیایی از سوی این سازمان بین‌المللی بود. نکته جالب آن است نام کشور عراق در این گزارش ذکر نشد. در پی این اقدام، ایران با اعزام مجروحان شیمیایی سردشت به کشورهای مختلف سعی در نشان دادن این فاجعه کرد. سرانجام پس از مشاهده آثار و علائم شدت جراحات وارده بر مجروحان جنگی، نشست‌های متعددی در مجامع بین‌المللی برگزار شد و کنفرانس خلع سلاح مستقر در ژنو پیش‌نویس و طرح کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی را تهیه و به سازمان ملل تقدیم کرد و در سال ۱۹۹۳ پس از دو دهه مذاکره پیرامون این موضوع، سرانجام این معاهده در پاریس به امضا رسید و از سال ۱۹۹۷ به اجرا درآمد. این کنوانسیون دارای یک مقدمه، ۲۴ ماده و سه متن پیوست است و بر همین اساس سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (pocw) وظیفه اجرای کنوانسیون را که مقر آن در لاهه هلند است، بر عهده گرفت. همچنین در دهمین اجلاس کشورهای عضو کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی در لاهه هلند، روز ۲۹ آوریل (نهم اردیبهشت) روز جهانی بزرگداشت قربانیان سلاح‌های شیمیایی نام‌گذاری شد. این روز مصادف با روزی است که مصوبات معاهده برای کشورهای عضو لازم‌الاجرا شد و در همان سال دبیرکل سازمان ملل متحد از تمام کشورهایی که به عضویت این کنوانسیون درنیامده بودند، خواست تا به آنان ملحق شوند. کشور ایران نیز در سال ۱۹۹۷ با تصویب مجلس شورای اسلامی به این کنوانسیون پیوست.