روزی که بانک ملی کلید خورد

گروه تاریخ اقتصاد- در روز ۳۰ خرداد سال ۱۳۰۷ اساسنامه بانک ملی ایران در ۲۷ ماده تنظیم شد. تاسیس این بانک به صورت شرکت سهامی، اختیار آن در داشتن شعب در داخل و خارج از کشور، سرمایه اولیه بانک، تعیین مضمون و شکل سهام توسط هیات ناظران و هیات مدیره بانک، ضرورت ثبت سهام توسط دفتری که در بانک باز می‌شود، وظایف بانک، ارکان رسمی بانک متشکل از هیات مدیره، هیات نظار و مجمع عمومی صاحبان سهام، نحوه انتصاب و وظایف آنها، از جمله مفاد این اساسنامه بود. همچنین سه قانون با عناوین قانون اجازه تاسیس بانک ملی ایران برای پیشرفت امر تجارت، فلاحت و صناعت و زراعت در ۱۵ ماده، قانون اجازه استخدام متخصص بانک از اتباع مملکت سوئیس یا آلمان برای مدت سه سال با یک ماده و دو تبصره و قانون هشت هزار تومان اعتبار اضافی برای حقوق متخصصین بانک ملی با یک ماده واحده به این اساسنامه الصاق شده است.تشکیل بانک به شکل جدید، نخستین بار در سال ۱۲۸۵ ش. ( ۱۳۲۴ ق.) ده سال قبل از به وجود آمدن بانک شاهی از سوی حاج محمدحسن امین الضرب، یکی از صرافان بزرگ تهران، به مظفرالدین شاه قاجار پیشنهاد شد. متاسفانه این پیشنهاد با دخالت‌های بیگانگان و عوامل آنان جامه عمل نپوشید و به جای آن بانک شاهی در ایران تاسیس شد. پس از استقرار مشروطیت هنگامی که دولت از مجلس شورای ملی اجازه استقراض خارجی خواست، احساسات ملی که از وام‌های گذشته و رفتار بانک‌های بیگانه جریحه‌دار شده بود، به هیجان آمد و نمایندگان مردم به ‌منظور قطع نفوذ سیاسی و اقتصادی بانک‌های مذکور و در ترمیم وضع مالی خزانه ضمن مخالفت با استقراض خارجی تاسیس بانک ملی را خواستار شدند. نمایندگان پس از شور و پیگیری در روز نهم آذر ماه همان سال با تاسیس بانکی که بتواند برای کشور سود داشته و با سپرده‌های مردم به نفع کشور و مردم کار کند، موافقت کردند. خبر تشکیل بانک ملی با استقبال ملت روبه‌رو شد؛ اما تغییرات ناگهانی در اوضاع سیاسی و انعقاد قرارداد ۱۹۰۷ م. بین دولت‌های روسیه و انگلیس و تقسیم ایران و نیز آغاز جنگ جهانی اول و ورود نیروهای اشغالگر به ایران، تمام کوشش‌ها و تلاش‌های تشکیل بانک ملی را نقش بر آب کرد و این آرزوی بزرگ مردم، سال‌ها به تعویق افتاد. پس از پایان جنگ جهانی اول و خروج اشغالگران از ایران، سرانجام قانون تاسیس بانک ملی ایران در جلسه مورخ چهاردهم اردیبهشت ۱۳۰۶ به تصویب مجلس رسید و اساسنامه بانک در چهاردهم تیرماه ۱۳۰۷ مورد تصویب کمیسیون مالیه مجلس قرار گرفت و در روز سه‌شنبه بیستم شهریور ۱۳۰۷ بانک ملی ایران در تهران رسما کار خود را آغازکرد. اولین مدیر عامل بانک ملی ایران، دکتر کورت لیندن بلات و معاون او فوگل بود که به همراه ۷۰ نفر کارشناس از کشور آلمان به ایران آمدند. بر حسب اساسنامه بانک، بانک ملی ایران به صورت یک شرکت سهامی دارای شخصیت حقوقی شناخته شد و تابع قوانین تجاری تلقی شد. سرمایه اولیه بانک ۲۰ میلیون ریال بود که فقط ۸ میلیون آن را دولت پرداخت کرد.