تـحـلـیــل - همکاری‌های تاریخی ایران و کره جنوبی در نفت-بخش پایانی
چگونه قرارداد با «سانگ‌یانگ» فسخ شد
مهندس قباد فخیمی از کارشناسان ارشد شرکت ملی نفت ایران در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی بود. او که به هر دلیل توانسته بود در سال‌های بلافاصله پس از بهمن ۱۳۵۷ در این شرکت فعالیت کند، در کتاب ۳۰ سال نفت ایران شرحی از فعالیت‌های بین‌المللی شرکت ملی نفت از جمله قرارداد همکاری برای احداث پالایشگاه در کره جنوبی را تشریح کرده است که امروز بخش آخر آن را که چگونگی فسخ قرارداد در سال ۱۳۵۸ است می‌خوانید. قرارداد مبادله شده با شرکت فوستر ویلیر، یک قرارداد خدمات بود و خرید اجناس و ساختمان پالایشگاه توسط گروه پروژه با همکاری پیمانکار انجام می‌شد. قبلا ذکر شد که این قبیل قراردادها مزیت تقلیل هزینه و نظارت بیشتر صاحب‌کار و ریسک بزرگ خرید کالا و مسائل ساختمان را دارد. اگر صاحب کار در انجام نظارت کامل غفلت کند احتمال بسیار دارد که اجرای طرح به‌طور مطلوب انجام نشود و هزینه بیشتر و طولانی شدن مدت ساختمان به وجود آید. در پروژه کره، ما از طرف شرکت ملی مسوولیت کامل نظارت بر اجرای طرح را برعهده گرفته بودیم و مساله آبروی ایران و شرکت ملی نفت مطرح بود. به همین علت اعتماد به سمت رییس پروژه و معاون مدیرعامل، فاخر به سمت رییس گروه طراحی در دفتر پیمانکار منصوب شده و تمام کوشش من آن بود که هیچ کاری حتی امور مربوط به مدیرعامل بدون اطلاع آنها انجام نشود. ما می‌دانستیم چون لازم است از کارکنان و پیمانکاران محلی استفاده نماییم دکتر لی که مدیرعامل بود و اس. دبلیو. کیم که نفر دوم گروه پروژه بود با آشنایی‌هایی که دارند ممکن است در مواردی ارجحیت‌هایی برای رونق معاملات سانگ یانگ در نظر بگیرند. در مذاکرات طولانی با دکتر لی تفهیم کرده بودم که ما به این روابط سانگ یانگ توجه داریم و مانع آن نیستیم، مشروط بر اینکه هیچ‌گونه زیان مالی و تخصصی متوجه شرکت کیپکو نباشد. دکتر لی به مسائل ما توجه داشت ولی کار فنی را به اس. دبلیو. کیم واگذار کرده بود و او برای خودش می‌خواست تک‌روی کند و نظارت اعتماد را نادیده بگیرد. به روش دکتر لی که پیروی از نظرات ما بود اعتراض داشت و آن را نادیده می‌گرفت.
علاوه بر آن با بلندپروازی‌های دکتر لی که می‌خواست فورا نقش مدیرعامل یک شرکت پول‌ساز را داشته باشد، ماشین بنز سوار شود، اداره و دفتر کار درجه اول داشته باشد و کارمندانی استخدام کند که فقط به سبک کره‌ای مطیع او باشند و امور مالی و اداری را از ما پنهان کنند شدیدا در کلنجار و برخورد بودیم و توصیه می‌کردیم شرکت کیپکو یک شرکت مختلط مانند شرکتی که با مشارکت شرکت نفت گالف در کره فعالیت می‌کرد، باشد و باید با مدیریت آزاد دسته‌جمعی که با نظر هیات‌مدیره اداره می‌شود عمل کند. مدت‌ها طول کشید تا دکتر لی به تدریج اصلاح و متوجه شود که ما به‌عنوان یک شرکت دولتی محدودیت‌هایی به مراتب بیش از شرکت‌های نفتی دیگر داریم و اگر خواهان همکاری و هماهنگی است باید به‌صورتی عمل شود که نگرانی‌های ما برطرف شوند.
چندین بار اختلافات ما در حضور چرمن کیم رییس سانگ یانگ که برادر خانم دکتر لی بود مطرح شد و حتی ما در یکی از جلسات مطرح کردیم اگر وضع عوض نشود مجبوریم تعویض مدیرعامل را تقاضا کنیم. از این جلسه که در اواسط سال ۱۹۷۷ صورت گرفت روابط ما با دکترلی معقول‌تر شد و در اوایل سال ۱۹۷۸ آقای پرویز دبیری را که یکی از بهترین کارشناسان امور مالی شرکت ملی نفت بود به عنوان مشاور رییس امور مالی به کره اعزام نمودیم تا بر تمام مسائل مالی اجرای پروژه نظارت نماید.
مشکل ما با مهندس اس. دبلیو. کیم بیشتر بود. او کوشش می‌کرد تمام امور فنی و روابط با پیمانکاران محلی را قبضه کند و حتی‌المقدور اعتماد را از جریان خارج نماید.اس.دبلیو.کیم برای همکاری و کوششی که با دکترلی برای توفیق طرح به عمل آورده بود، خود را در ایجاد این مشارکت صاحب حق می‌دانست و از اینکه پست مهمی به او داده نشده بود دلتنگ بود و این دلتنگی را با تک‌روی و کارشکنی جبران می‌کرد. هر وقت از محل بازدید می‌کردم با او بیش از یک ساعت به طور خصوصی ملاقات می‌کردم و در همه موارد ارزش خدمات او را یادآور می‌شدم و توصیه می‌کردم که باید صبر داشته و با ما همکاری کند و مطمئن باشد با داشتن این دو صفت در آینده می‌تواند مقامات مهم به دست آورد. شخص درستکاری بود، به نظر نمی‌رسید قصد استفاده شخصی داشته باشد ولی بی‌صبر بود و تصور می‌کرد با تک‌روی‌هایی که می‌کند توجه رییس سانگ‌یانگ را جلب و رییس پروژه خواهد شد. به من علاقه‌مند بود و اطمینان داشت ولی با اعتماد، حسادت و رقابت داشت و فکر می‌کرد کار او را تصاحب کرده است. تغییر مهندس اعتماد و واگذاری پست رییس پروژه به او به هیچ وجه مصلحت و امکان‌پذیر نبود. علاوه بر آنکه اعتماد به بهترین وجهی وظیفه خود را انجام می‌داد، حتی اگر جانشینی مانند خودش پیدا می‌شد تعویض او برای ما یک عقب‌نشینی غیرقابل جبران بود. به هر حال این رقابت به ضرر شرکت و مغایر منافع ما بود و بنابراین چاره‌ای نبود جز اینکه اس.دبلیو.کیم
از خدمت شرکت برکنار شود. با کمک چرمن کیم همین‌طور هم شد و موافقت به عمل آمد که از شرکت اخراج شود. ولی با تجربیات و اطلاعاتی که داشت و خدماتی که برای تاسیس شرکت انجام داده بود اخراجش عادلانه نبود و نگرانی آن وجود داشت که موجب ناراحتی کارکنان کره‌ای شرکت و بدبینی نسبت به هدف‌های شرکت ملی نفت شود. بنابراین با او مجددا ملاقات و مشکلات موجود را برایش تشریح کردم و به او اطمینان دادم که هیچ مخالفت شخصی با او وجود ندارد و چون بی‌طاقت است و صبر ندارد این مسائل به وجود آمده و ناگزیر به برکناری شده‌ایم.
فروش سهام شرکت نفت ایران- کره
مهندس معین‌فر ابتدا در جلسات هیات مدیره شرکت ملی نفت شرکت می‌کرد ولی بعد امور هیات مدیره و سرپرستی شرکت ملی نفت را به دکتر مرشد واگذار کرد و خودش مانند مدیرعامل‌های دیگر بیش از هر چیز به امور بین‌المللی و اوپک علاقه و نظارت داشت. در یکی از جلسات اسفند ۱۳۵۸ مهندس رضا عظیمی مدیر امور بین‌المللی، تصمیم دولت برای فروش سهم شرکت ملی نفت در شرکت کیپکو را با دلایلی که قبلا شرح داده شد در هیات مدیره مطرح نمود و اطلاع داد که ارزش این سهام حدود ۳۴ میلیون دلار که دو برابر مبلغ پرداخت شده توسط شرکت ملی نفت می‌باشد تعیین شده است. اولین باری بود که از این موضوع مطلع می‌شدم و قبلا هیچ تبادل نظری در این مورد به عمل نیامده بود. نظر من و مهندس پارسا مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی این بود که پالایشگاه کره هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است و بازار کشور کره جنوبی برای فروش نفت خام و توسعه عملیات شرکت در خارج حائز اهمیت است. ولی با توجه به پایین آمدن تولید نفت ایران، بقیه اعضای هیات مدیره، نظر شورای انقلاب را که مخالفت با سرمایه‌گذاری برای فروش نفت بود تایید و با فروش سهام به قیمت تعیین شده موافقت نمودند.خبر کناره‌گیری شرکت ملی نفت برای شرکت سانگ‌یانگ مصیبت‌آفرین بود. آن شرکت بیش از هفتاد میلیون دلار از بانک‌های بین‌المللی با تضمین اولیه شرکت سانگ‌یانگ وام گرفته و اگر آن بانک‌ها خروج ایران از طرح را قصور قرارداد دانسته و وام‌های پرداخت شده را نکول می‌کردند، شرکت سانگ‌یانگ در خطر ورشکستگی کامل قرار می‌گرفت. هیات عالی رتبه شرکت سانگ‌یانگ شامل آقای کیم رییس شرکت سانگ‌یانگ و دکتر لی مدیر عامل کیپکو برای رسیدگی به دلایل تصمیم ایران در اوایل سال ۱۳۵۹ برای انجام مذاکره و اطلاع از علت انصراف شرکت ملی نفت از ادامه همکاری به تهران مسافرت نمودند و مذاکراتی با مهندس عظیمی مدیر امور بین‌المللی و مهندس حق‌شناس معاون امور بین‌المللی، سرپرست امور پروژه‌های خارج از کشور و رییس هیات مدیره شرکت کیپکو به عمل آورده، خواستار تغییر تصمیم شرکت ملی نفت بودند. اطلاعی ندارم با وزیر نفت ملاقات کرده باشند. روز بعد ملاقات دوستانه‌ای با من کردند.از دیدار آنها واقعا ناراحت بودم چون به خوبی وضع آنها را درک می‌کردم و می‌دانستم با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند و چه امیدی به همکاری با شرکت ملی نفت داشتند. از نظر شخصی بسیار افسرده دل و دلتنگ بودم. پالایشگاه کره را که بدون کمک شرکت‌های نفتی دیگر ساخته شده بود، برای تثبیت موقعیت شرکت ملی نفت از نظر قابلیت فنی برای اجرای طرح‌های مشابه در جهان بسیار مهم و واقعه برجسته خدماتم می‌دانستم و هیچ فکر نمی‌کردم که روزی با چنین وضع ناراحتی که نمی‌توانم کاری انجام دهم با روسای شرکت سانگ‌یانگ ملاقات کنم. روسای سانگ‌یانگ از اینکه من دیداری از آنها نکرده بودم دلتنگ بودند. برای آنها توضیح دادم که شغل جدید من هیچ ارتباطی با امور مربوط به پروژه کره و امور بین‌المللی ندارد و منحصرا به امور پخش و فروش داخلی رسیدگی می‌کنم و اظهار اطمینان کردم که اگر راهی برای تعدیل نظر شورای انقلاب وجود داشت مدیر امور بین‌المللی از آن استفاده می‌کرد. آنها که درمانده شده بودند مشکلات خود را در رابطه با موضوع و خطر ورشکستگی مطرح نمودند و کسب نظر کردند. به آنها گفتم به نظر من تنها راه‌حل شما در دست دولت کره است. شما باید به دولت کره‌جنوبی تفهیم کنید که این مشکل به علت روابط نزدیک دولت کره و دولت آمریکا به وجود آمده است و دولت کره وظیفه دارد به شما کمک کند و مشکل را حل نماید.مذاکرات برای فروش سهام شرکت ملی نفت توسط مهندس حق‌شناس ادامه یافت و در این مدت شرکت سانگ‌یانگ که با کمک دولت کره موفق به اخذ اعتبار اضافی از بانک کردیت لیون فرانسه شده بود با پرداخت ۳۴ میلیون دلار برای باز خرید سهام شرکت ملی نفت موافقت نمود و قرارداد فروش و خرید سهام توسط مشاورین حقوقی دو شرکت تهیه و در تاریخ ۲۶ اوت ۱۹۸۰ توسط مهندس محمود حق‌شناس از طرف شرکت ملی نفت و نماینده شرکت سانگ‌یانگ در سئول امضا و مبادله گردید. پس از آن طبق ماده سوم قرارداد مبادله شده آقایان مهندس محمود حق‌شناس، مهندس محمود عمیدی و مهندس بیوک فاخر مدیران منتخب شرکت ملی نفت از عضویت هیات مدیره شرکت کیپکو استعفا دادند و شرکت سانگ‌یانگ با انتخاب هفت مدیر جدید اختیار کامل اداره امور را به دست گرفت و نام شرکت به شرکت تصفیه نفت سانگ یانگ تغییر داده شد.
سرنوشت شرکت تصفیه نفت سانگ‌یانگ
پس از نهایی شدن قرارداد فروش سهام در اوت ۱۹۸۰ تمام کارشناسان شرکت ملی نفت از کره‌جنوبی خارج شدند و فقط مهندس قدرت عظیما که در اواخر دسامبر ۱۹۷۹ به جای مهندس محمود نژند به سمت رییس پالایشگاه انتخاب شده بود با تقاضای شرکت سانگ یانگ و موافقت خودش به عنوان رییس پالایشگاه به کار ادامه داد.
ارسال نظر