تـک ستـارهها ۱ - زندگی و زمانه سید محسن آزمایش- بخش پایانی
فرجام آزمایش
محسن آزمایش در نظر داشت در مجتمع صنعتی آزمایش در مرودشت یک میلیون و چهارصدهزار دستگاه وسیله خانگی یخچال، کولر، اجاق گاز، بخاری، تلویزیون رنگی، آبگرمکن، ماشین لباسشویی و ظرفشویی تولید نماید. بیشترین محصول شرکت در ۵ نوع کالا، یخچال۴۰۰ هزار، اجاق گاز ۲۵۰ هزار، بخاری ۲۰۰ هزار، کولر و تلویزیون رنگی هر کدام ۱۵۰ هزار دستگاه برآورد شده بود. شرکت انتظار داشت ۱۵۰۰ نفر پرسنل در مرودشت مشغول به کار شوند؛ همچنین در نظر داشت در کنار کارخانه، یک مجتمع آموزشی وسیع با هزینه ۲۰۰ میلیون ریال سرمایه از سوی بنیاد آزمایش تاسیس شود و در آن۵۰۰ دانشآموز با هزینه بنیاد تحصیل نمایند و مکان آن به صورت دائمی وقف آموزش شود. در همین زمان در کارخانه آزمایش تهران هنرستانی وجود داشت که حدود ۱۰۰ هنرجو در آن به صورت شبانهروزی مشغول آموزش نظری و عملی در شرکت بودند که در سال سوم به ۳۰۰ نفر توسعه پیدا کرد.کروینالا مشاور خارجی شرکت در مرودشت امیدوار بود که محصولات کارخانه به علت استفاده از تکنولوژی برتر، از کیفیت بالاتر و قیمت کمتری نسبت به محصولات مشابه برخوردار باشد. تولیدات شرکت بیش از مصرف داخل کشور برآورد میشد؛ همچنین به علت مرغوبیت، ارزانی و نزدیکی به کشورهای عربی همسایه به آنجا صادر شود.وی در سندیکای کارخانجات سازنده وسایل خانگی و صنعتی ایران از زمان تشکیل آن در سال ۱۳۴۲ فعالیت صنفی داشت در دوره اول و دوم از اعضای هیات مدیره آن بود. وی علاوه بر کارخانه آزمایش، فعالیت صنعتی خود را توسعه داد. در شهر صنعتی ساوه شرکت فابیست را در اوایل دهه پنجاه تاسیس نمود و به تولید پنلهای پیشساخته (ورقهای با طول بلند) اقدام نمود. از محصول این کارخانه برای ساخت کارخانه آزمایش مرودشت نیز استفاده مینمود.از ازدواج اول فرزندی نداشت. به پیشنهاد همسرش با یکی از خویشاوندانش مجددا در سال ۱۳۳۷ ازدواج نمود. حاصل ازدواج با فرزانه سیمینپور ۱۵ ساله پسری به نام امیرمسعود متولد ۱۳۳۹ و سه دختر به نام مژگان متولد ۱۳۴۰، نادی ۱۳۴۴ و نازنین۱۳۴۹ بود. پسرش پیش از انقلاب، مشغول تحصیل بود؛ بنابراین در فعالیت صنعتی پدرش شاغل نبود. همچنین از برادران محسن آزمایش کسی در کارخانهاش با وی همکاری نداشت.زندگی و کارخانه محسن آزمایش به سرنوشت سایر واحدهای صنعتی بزرگ در سال ۱۳۵۸ دچار شد. سه شرکت وابسته به آزمایش در تهران، مرودشت و ساوه مشمول بند ج قانون حفاظت صنایع ایران قرار گرفت. وی یکسال پس از ملی شدن کارخانههایش برای زندگی به سوئیس رفت. به او نیز اتهام خروج ارز از کشور در زمان انقلاب زده شد.نهادهای دولتی مثل سازمان صنایع ملی کنترل و مدیریت آن را در دست گرفتند. پس از چند سال سایر نهادهای دولتی و شبه دولتی مثل سازمان خصوصیسازی و صندوق بازنشستگی از سهامداران بزرگ شرکت بودند.با وقوع انقلاب که برخی از طرحهای در دست اقدام متوقف شده بود، دوباره در اوایل دهه شصت فعال شد. طرحهای تولید آزمایشی کولر پرتابل، ماشین لباسشویی، الکتروموتور و الکتروپمپ در تابستان سال ۱۳۶۳ در شرکت آزمایش به بهرهبرداری رسیدند. مدرنیزه کردن قسمتهای قالبسازی، پرسکاری، پلاستیک و برشکاری از طریق خرید تجهیزات از ایتالیا در همین سال از برنامههای شرکت آزمایش برای نوسازی بود. فعالیت تولیدی آن تا اوایل سال ۱۳۸۰ تا حدی رونق داشت. کالاهای تازهای مثل انواع یخچال سایبایساید، فریزر بدون برفک (بدون استفاده از گاز مخرب لایه اوزن) با همکاری لیبهر آلمان، شومینهگازی با همکاری والور انگلیس، ماشین لباسشویی در چندین مدل، جاروبرقی، الکتروپمپ تخلیه ماشین لباسشویی و آبمیوهگیری، واتر پمپ کولر و... را به بازار عرضه نمود. ضمانت محصولات آزمایش را از ۱۲ ماه به ۳۰ ماه افزایش داد. محصولات شرکت از طریق تعاونیها و ۱۳۰ فروشگاه زنجیرهای توزیع میشد. صادرات یخچال، فریزر، بخاری و آبگرمکن آن عمدتا به کشورهای همسایه ایران مثل آذربایجان، افغانستان، گرجستان و تانزانیا چندین سال تداوم داشت.پس از انقلاب کارگران و کارکنان گروههای ذینفوذ متعدد در درون واحد تولیدی در قالب نهادهایی مثل انجمن اسلامی کارکنان، شورای اسلامی کار، پایگاه مقاومت، تعاونی مسکن و مصرف صندوق قرضالحسنه در کارخانه تاسیس شد این نهادها گاه به عنوان حامیان منافع جمعی و گروه خاصی در طی سالهای مختلف ایفای نقش نمودند؛ گرچه از دهه هفتاد به بعد اقتدار آنان رو به تنزل بوده است.سرانجام معضلاتی که در طی ۲۳ سال مدیریت دولتی از جهت مازاد نیروی انسانی، بدهی و زیان انباشته گریبانگیر سازمانهای دولتی شده بود، همچنین سیاست و شعار دولت پس از پایان جنگ مبنی بر برون سپاری فعالیتهای غیراساسی به بخش خصوصی، فعال شدن بورس در سال ۱۳۶۸، زمینه واگذاری آن به بخش خصوصی را اوایل سالهای هشتاد فراهم نمود. زیان انباشته شرکت در سال ۱۳۸۳ حدود ۵/۱۲ میلیارد تومان، با توجه به زیانهای سالهای پیش از آن، هر سهم ۱۶۰ تومان جمعا ۳۵ میلیارد تومان زیان داشت.در همین سالها با فروش برخی از زمینهای شرکت به کاهش زیان اقدام نمودند.
صاحبان و مدیران جدید به ده هکتار زمین در شهرک صنعتی سمنان به منظور انتقال فعالیت صنعتی کارخانه به آنجا اقدام نمودند؛ همچنین به تاسیس شرکت هلدینگ و چند شرکت در زمینه بستهبندی، خدمات پس از فروش هادکو و... اقدام نمودند. با این وجود مدیریت خصوصی که کارخانه را خریدند موفقیتی در توسعه شرکت نداشتند؛ آنان به اخذ وام از بانکها اقدام نمودند، اما با این وجود در کمتر از ۵ سال شرکت دچار ناتوانی در پرداخت بدهیها و مجبور به استمهال بدهیها گردید. شرکت آزمایش به علت عدم شفافیت از تالار بورس کنار گذاشته شد. با فروش برخی از داراییهای شرکت در سال ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ به پرداخت بدهی و بازخرید پرسنل کارخانه مرودشت و تهران ادامه دادند. پرسنل مرودشت از حدود ۱۴۰۰ نفر به ۱۶۰ نفر در خرداد سال ۱۳۸۸ کاهش یافت (۹۳۱ نفر در طرح پیش از موعد صنایع نیمه دوم سال ۱۳۸۳ بازنشسته شده بودند) و کارخانه نیمه تعطیل بود. چند تن از صاحبان فعلی خصوصی در دادگاه محکوم شدند. سرنوشت کارخانه آزمایش پس از نیم قرن در آستانه اضمحلال قرار گرفته است.محسن آزمایش در بیشتر فعالیت اقتصادی در طول زندگیش، روزی حدود ۱۶ ساعت به مدت چهل سال (تا سال ۱۳۵۷) کار کرد.آرزویش این بود که کارخانه آزمایش را به یکی از بزرگترین کارخانههای تولیدکننده لوازم خانگی با تولید ۲۰۰ تا ۳۰۰ نوع محصول با کیفیت و ارزان تبدیل نماید. همچنین صاحبان سرمایه پولشان را به جای بورسبازی و سرمایهگذاری در زمین، در صنایع به کار اندازند. او در سال ۱۳۴۷ گفت: «اگر در این محیط، جوانی بیسواد با ایمان و پشتکار خود به چنین موفقیتهایی دست یافته است آیا دیگران به خصوص تحصیلکردههای ما نخواهند توانست از این همه موهبت برخوردار گردند و شاهد پیروزی را در آغوش گیرند.» سالهای آخر زندگی آزمایش سرشار از یاس و رنج بود، چهار فرزندش در سال ۱۳۵۷ در سوئیس درس میخواندند؛ امیر مسعود بزرگترین آنها ۱۸ ساله و نازنین کوچکترین ۸ ساله بود. فقدان درآمد و کار، هزینه بالای زندگی، بیماری و پیری در خارج از کشور وضع روحی او را به شدت متاثر نموده بود. رفتار پدر سالارانه وی در سوئیس خشنتر شده بود. مردی که عمری بر پای خود ایستاده بود و زندگی بیش از ۲۰۰۰ خانوار از طریق کارخانهاش تامین میشد اکنون به محتاج خانوادهاش بود. تنشهای درون خانواده به جدایی از همسرش در سال ۱۳۶۶ منجر شد. همسر اولش نیز در ایران زندگی میکرد. پنج سال آخر زندگیش در کنار بیماری بیشتر یک تراژدی بود. مردی که از کودکی تکیهگاه دیگران بود. اکنون به ناچار وابسته به دیگران شده بود. چیزی از درون روحش را متلاشی کرده بود. پسرش تنها تکیهگاه و همزبانش در کشور عرب مراکش بود. محسن آزمایش که ۱۴ سال از کارخانهاش و حاصل زندگیش جدا شده بود، سرانجام در غربت و در سال ۱۳۷۱ در شهر رباط مراکش درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
ارسال نظر