میلسپو و مستشاران مالی آمریکایی در ایران-۴
مخالفتهای وزیر مالیه
در حالی که میلسپو برای سروسامان دادن به وضعیت اداره مالیه کشور کار خود را آغاز کرده بود، اما همچنان کارشکنی انگلیسیها و عوامل داخلی آنها به شدت ادامه داشت. از سوی دیگر میلسپو عمده مشکلات کار را مربوط به مدیرالملک، وزیر مالیه میدانست زیرا که او از دوستان نزدیک انگلیسها بود و آنان نیز که در این زمینه با هیات آمریکایی خصومت داشتند. کورنفلد در گزارشی نوشت:
ارباب کیخسرو و ذکاءالملک چندان خوشبین نبودند. اگرچه هر دو نفرشان احساس میکردند که این حملات به تحریک انگلیسیها انجام شده است، تاسفشان از این بود که دکتر میلسپو هم چندان بیتقصیر نیست. طی دو ملاقاتی که با دکتر میلسپو داشتم، ایشان خیلی بیپروا درباره مشکلات کاریشان صحبت کردند که عمدهترینش مخالفتهای مدیرالملک، وزیر مالیه بود.
از آنجایی که مدیرالملک از دوستان بسیار نزدیک انگلیسیها است، دکتر میلسپو خصومت او با هیات مالی آمریکایی را حمل بر نگرش انگلیسیها میکند. گزارشی که کلنل مک کورمک از اعضای هیات مالی آمریکایی به آقای موری، دبیر سفارت، داده است بیانگر نحوه همکاری انگلیسیها با مدیرالملک و انجام اهدافشان از طریق او است. او گزارش کرده است که چند روز پیش که با مدیرالملک ملاقات داشته یادداشتی را میبیند که آقای هاوارد، دبیر بخش شرقی سفارت بریتانیا، برای او نوشته و درخواست کرده است که قطعه زمینی دولتی را که مستشاران مالی به دلیل اجاره بهای بسیار ناچیز و مسخره از دست یک ایرانی سرشناس درآوردهاند با همان اجاره بها به او برگردانند. دکتر میلسپو فکر میکند که حتما رابطهای بین حملات اخیر به مستشاران و مخالفتهای کنونی بریتانیا با نفس ماموریت آمریکاییها در ایران وجود دارد.
کورنفلد حین توضیح دلایل احتمالی این امر میزان ناخشنودیاش را از سیاست بریتانیا در ایران و مخالفت آنها با مستشاران آمریکایی نیز آشکار میکند:
احتراما به عرض میرساند که حقایق متعددی در اثبات نظرات اینجانب درباره نگرش انگلیسیها نسبت به مستشاران آمریکایی وجود دارد. مخالفت انگلیسیها با فعالیت مستشاران آمریکایی از تلگرامی که وزیرمختار ایران در واشنگتن در تاریخ ۱۵ ژانویه ۱۹۲۲ از رییس کابینه ایران دریافت کرده است و رونوشت آن به پیوست این گزارش ارسال میشود، به وضوح پیدا است. اینکه انگلیسیها بالاخره با فعالیت مستشاران (آمریکایی) موافقت کردند به هیچوجه به معنای مثبت بودن نظر آنها نبود؛ بلکه چارهای جز این نداشتند. اکراه انگلیسیها در پذیرش این مساله از گفتههای بسیار سنجیده سرپرسی لورن، وزیر مختار بریتانیا در تهران، به آقای جان کلایتن، خبرنگار شیکاگو تریبیون، کاملا هویدا است. در فرمولی که وزیر مختار بریتانیا داده است و منظورش هم دقیقا همین است. بریتانیا فقط به شرطی از مستشاران (آمریکایی) حمایت میکند که «نسبت به منافع خارجیان در ایران کاملا بیطرف باشند.» منظور او از «منافع خارجیان» بدون شک همان منافع بریتانیا است. امپراتوری بریتانیا که بزرگترین طلبکار و یکی از همسایگان ایران است، ظاهرا باید از سازمان یافتن مالیههای ایران واقعا خوشحال باشد، ولی متاسفانه باید عرض کنم که اصلا این طور نیست.
منافع ایران و منافع بریتانیای کبیر در ایران اصلا یکسان نیستند. یک ایران جان گرفته و قوی میتواند ابراز وجود کند و به این وسیله الگویی برای هند شود که مسلما انگلیسیها از چنین چیزی اصلا خوششان نخواهد آمد. علاوه بر این، جان گرفتن ایران ضرورتا موجب تضعیف کنترل انگلیسیها در جنوب ایران خواهد شد؛ یعنی منطقهای که میدانهای نفتی شرکت انگلیس و ایران قرار دارد و در حال حاضر عملا یکی از استانهای بریتانیا است. ضمنا اگر موفقیت مستشاران آمریکایی ورود سرمایههای کلان از آمریکا را به زندگی اقتصادی ایران توجیه کند، آن وقت بانک شاهنشاهی ایران دیگر نمیتواند بیاعتنا به قیمت نقره در بازار، کاهش یا افزایش ارزش قران را کنترل کند. از نظر من، مستشاران مالی آمریکایی هر چه بیشتر در جهت سعادتمندی و استقلال ایران گام بردارند، بیشتر با منافع بریتانیا برخورد خواهند کرد و در نتیجه بیشتر با مخالفت آنها مواجه خواهند شد. اگر چه این مخالفتها ضرورتا موجب شکست هیات نخواهد شد، ولی پیش از آنکه آمریکا بخواهد دست به تعهدات کلان در ایران بزند، باید این مساله را مدنظر قرار بدهد و تمهیدی بیندیشد.
والاس اس. موری، کاردار موقت آمریکا در تهران که پس از کورنفلد امور سفارت را میگرداند نیز، مکررا به خصومت بریتانیا با هیات مستشاران آمریکایی اشاره کرده است.
موافقت ظاهری انگلیسیها با فعالیت مستشاران مالی آمریکایی و سنگاندازی پنهان آنها در هر کاری که هیات قصد انجامش را داشته، به خوبی دست به دست هم داده و چرخ هیات را از حرکت بازداشته است. دکتر میلسپو معتقد است که این سنگاندازیها را عمدتا مدیرالملک، وزیرسابق مالیه، انجام میداده که از طرف انگلیسیها در کابینه قبلی منصوب شد و حالا خوشبختانه عزل شده است.
دکتر میلسپو به قدری اطمینان داشت که مخالف اساسی با کارهایش به تحریک انگلیسیها انجام میشود که ماه ژوئن گذشته یادداشتی با همین مضمون برای وزارت امور خارجه آمریکا تهیه کرد و آن را به وزیر مختار آمریکا، آقای سپر، نماینده سینکلر و ایمبری مرحوم، کنسولیار سفارت، نشان داد، ولی هرگز جرات نکرد آن را برای وزارت امور خارجه بفرستد.
ارسال نظر