۷ پرده از داستان افزایش قیمت نفت-۹
نفت هر بشکه ۵ دلار
با تلاش ونزوئلایی‌ها و همکاری برخی کشورهای عربی و ایران، اوپک تشکیل شده و سازگاری صادرکنندگان موجب شد تعیین قیمت نفت از اختیار خریداران خارج شود. قباد فخیمی در تحلیل خود به نقش ایران اشاره کرده و بیانیه تهران را نیز در نوشته خود به عنوان سند می‌آورد... نتیجه مذاکرات تهران از قبل معلوم بود، برنامه کنترل واردات نفت به آمریکا و برقراری تعرفه به جای سهمیه‌بندی که مورد تصویب کمیته مخصوص وزیران دولت نیکسون قرار گرفته بود با همان نتیجه تنظیم شده بود. کارشناسان شرکت ملی نفت به‌طور وضوح گزارش کرده بودند که هدف این برنامه بالا بردن قیمت نفت به مرز پنج دلار در هر بشکه در مدت پنج سال می‌باشد.
اگر هم شکی وجود داشت با موافقت‌هایی که اول با لیبی و بعد با ونزوئلا شده بود، مرحله بعدی خلیج‌فارس بود و آنچه که اتفاق می‌افتاد مراحل اجرایی آن بود؛ بنابراین معلوم بود که شرکت‌های نفتی هیچ عکس‌العملی نشان نمی‌دهند و منتظر آخرین پرده این نمایشنامه هستند.
ایران، با عهده‌دار شدن آشکار رل فرماندهی اوپک در جلسه سوم فوریه ۱۹۷۱ که در کاخ مجلس سنای ایران با حضور نمایندگان مجلسین و وزرای نفت کشورهای خلیج‌فارس به ریاست جمشید آموزگار وزیر دارایی ایران تشکیل می‌گردد، با شادی و افتخار خود را عقاب اوپک می‌کند و از آن تاریخ به بعد از دید مصرف‌کنندگان نفت در غرب، یک دشمن، از دید مطبوعات غرب یک سوژه جالب و تمام‌نشدنی و از دید شاه، تاییدی بر یک نظرکرده الهی بودن می‌شود. اسدالله علم در خاطرات خود می‌نویسد:
«۳ فوریه ۱۹۷۱، چنین جلسه‌ای در تاریخ ایران بی‌سابقه است. رسمیت جلسه توسط وزیر نفت ایران اعلام و او در سمت رییس کنفرانس وزیران اوپک از اعلیحضرت دعوت می‌نماید تا بیانات خود را ایراد فرمایند. اداره پروتکل دربار در ابتدا پیشنهاد نموده بود که اعلیحضرت باید فورا جلسه را بعد از خاتمه بیانات خود ترک نمایند، اما فرمودند مزخرف می‌گویند.
این جلسه اوپک است که در مقابل جلسه مشترک پارلمان تشکیل می‌گردد و من تصمیم دارم همراه نخست‌وزیر، وزیر دارایی و اعضای کابینه خودم در تمام مدت بنشینم. هیچ‌وقت تاکنون کسی نمی‌تواند ادعا کند شاهد بوده است که شاه ایران به وزیر دارایی خود اشاره و آقای رییس خطاب بکند و بعدا بیانات خود را ادا نماید. برنامه موفقیت‌آمیز بود و رهبری ما را در خلیج(فارس) تایید نمود، حتی عراقی‌ها مخالفتی نکردند.
اعلیحضرت به شرکت‌های نفتی یک هفته مهلت دادند تا مذاکرات را دوباره آغاز نمایند و به طور استادانه‌ای از اعمال هر نوع مانعی خودداری نمودند.»
مطبوعات عربی و بین‌المللی تقریبا بالاتفاق تصدیق کردند و موافقت‌نامه تهران برای شاه یک پیروزی بزرگ شخصی به شمار رفته و بدان وسیله موقعیت خود را تحکیم کرده است. در تهران به روزنامه‌نگاران فشار وارد می‌شد تا در مقالات خود واژه‌هایی به کار ببرند که حاکی از تعریف و تمجید فوق‌العاده از شاه باشد. آموزگار به خاطر انجام موفقیت‌آمیز ماموریتش نشان درجه یک تاج گرفت. شاه سپس برای استفاده از تعطیلات زمستانی به سنت موریس در سوئیس پرواز کرد.
۱۶ فوریه ۱۹۷۱ در پرواز ایران ایر به زوریخ با شاه در مورد مسائل مختلف صحبت می‌کردیم، یک مرتبه اعلیحضرت با لحنی شاد و مطمئن اظهار نمود: نگاه کن چگونه مسائل به خودی خود حل شده‌اند، مساله نفت حل شده است، باران برای زراعت باریده، با تجربه متوجه شده‌ام که مرگ دردناک منتظر کسانی است که جرات می‌کنند با من جدال نمایند.
ناصر نیست، جان و رابرت کندی به دست تروریست‌ها کشته شدند، برادرشان ادوارد بی‌آبرو شده است، خروشچف سرنگون شده است و لیست بی‌انتها ادامه دارد و همین داستان برای دشمنان من در داخل مانند مصدق و قوام وجود دارد. شاه قبول دارد که شرکت‌های آمریکایی تفاهم بیشتری نسبت به شرکت‌های انگلیسی نشان دادند و به وزیر دارایی دستور داد تا موضوع به اطلاع سفیر آمریکا برسد.
موافقت‌نامه تهران، فوریه ۱۹۷۱
در ۱۲ فوریه ۱۹۷۱ موافقت‌نامه افزایش قیمت نفت بین شرکت‌های معظم نفت و شش کشور تولیدکننده نفت در خلیج‌فارس به شرح زیر مبادله گردید:
۱. تثبیت نرخ مالیات در کلیه کشورهای نفت‌خیز خلیج‌فارس به قرار ۵۵ درصد.
۲. افزایشی به میزان ۳۳ سنت هر بشکه برای قیمت‌های اعلان شده تمامی نفت خام‌های حوزه خلیج‌فارس از تاریخ ۱۵ فوریه.
۳. افزایش ۲ سنت هر بشکه به عنوان مابه‌التفاوت حمل و نقل، از تاریخ ۱۵ فوریه.
۴. افزایش کلی به میزان ۵ سنت هر بشکه از اول ژوئن ۱۹۷۱ که در ژانویه ۱۹۷۳، ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ به همین صورت افزایش خواهد یافت.
۵. افزایش کلی به میزان ۵/۲ درصد برای جبران تورم از اول ژوئن ۱۹۷۱ که در ژانویه ۱۹۷۳، ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ به همین صورت افزایش خواهد یافت.
براساس این تغییرات، قیمت نفت سبک عربستان سعودی (چگالی ۳۴ درجه اپی آی) که در آن زمان، نفت خام مرجع و پایه اوپک در خلیج‌فارس بود، براساس این موافقت‌نامه در تاریخ ۱۵ فوریه ۱۹۷۱ از ۸۰/۱ به ۱۸/۲ دلار هر بشکه افزایش یافت. در مورد ایران قیمت نفت سبک از ۷۹/۱ به ۱۷/۲ دلار و نفت سنگین از ۷۲/۱ به ۱۲۵/۲ دلار هر بشکه افزایش یافت.
علاوه‌بر آن افزایش چهار و نیم سنت هر بشکه به قیمت نفت خام سنگین ۳ سنت هر بشکه به قیمت نفت خام سبک و همچنین حذف کلیه تخفیفات مقرر در قراردادهای موجود از تاریخ ۱۵ فوریه ۱۹۷۱ اعمال گردید و در مورد بقیه کشورهای منطقه نیز تغییرات مشخص محلی داده شد، اما جدی‌ترین ایراد موافقت‌نامه تهران کنار گذاشتن اصل کامله‌الوداد و تعهد عدم حمایت از دیگر کشورهای اوپک که خواهان درآمد بیشتر می‌باشند بود که اعطای امتیاز مهمی به شرکت‌های نفتی و عدم دسترسی به حد مطلوب به شمار می‌رفت، اما لیبی حتی در مقابل این عهدشکنی کشورهای خلیج‌فارس ساکت نشد و در حالی که می‌توانست قیمت نفت خود را با استفاده از موافقت‌نامه تهران، ۵۶ سنت هر بشکه افزایش دهد، سرهنگ جلود اعلام کرد که قرارداد تهران اهداف مردم خلیج‌فارس را برآورده نکرده و متقابلا لیبی تقاضای افزایشی به میزان ۲/۱ دلار هر بشکه نمود و پس از مذاکرات جنجالی طولانی در بیستم مارس ۱۹۷۱ لیبی موفق گردید با افزایش ۷/۸۹ سنت هر بشکه قیمت نفت خام خود را به ۴۴۷/۳ دلار هر بشکه افزایش دهد.
ارسال نظر