یک کمونیست وزیر بازرگانی شد

محمدساعد مراغه‌ای

تجارت و صنعت در کابینه‌های پس از مشروطه متولی و سازمان دولتی خاصی نداشت و در دوره‌هایی در دوران وزارت اقتصاد ملی جای می‌گرفت و در سال‌هایی مستقل می‌شد. این وضعیت تا تیر ۱۳۳۰ که محمد مصدق بار دیگر کابینه تشکیل داد، پابرجا بود. یک توده‌ای آمد

احمد قوام در ۱۲ مرداد ۱۳۲۵ کابینه هفتاد و یکم را تشکیل داد و تا ۲۴ مهرماه همان سال نخست‌وزیر بود. ایرج اسکندری از رهبران حزب توده وزیر بازرگانی و پیشه و هنر بود.

حمید سیاح

احمد قوام کابینه هفتادودوم را نیز در ۲۸ مهر ۱۳۲۵ تشکیل داد که تا ۲۸ خرداد ۱۳۲۶ بر سر کار بود. در کابینه جدید قوام، وزارت بازرگانی و پیشه و هنر به حمید سیاح رسید.

کابینه ۷۳

بار دیگر قوام در ۳۰ خرداد تشکیل کابینه داد که تا ۴ شهریور ۱۳۲۶ فعالیت می‌کرد. وزارت پیشه و هنر از پسوند وزارت بازرگانی حذف و ابوالحسن صادقی وزیر بازرگانی شد که بعدها به وزارت اقتصاد ملی تغییر نام پیدا کرد.

بدون نام خاص

در کابینه هفتاد و چهارم که باز هم توسط قوام تشکیل شده بود و تا ۱۹ آذر ۱۳۲۶ فعالیت می‌کرد، هیچ نامی از وزارتی که متعلق به صنعت و معدن باشد نیست. احتمالا وزارت اقتصاد ملی که محمد سجادی وزیر آن بود، عهده‌دار وظایف مربوط به این بخش بود.

کابینه ۷۵

ابراهیم حکیمی جانشین صدراعظم قبلی شد و در ۶ دی‌ماه ۱۳۲۶ کابینه‌اش را معرفی کرد. او در ۱۸ خرداد همان سال استعفا کرد. محمد سجادی وزیر اقتصاد ملی این کابینه و وزارت بازرگانی نیز حذف شده بود.

وزارت دارایی

کابینه ۷۶ را عبدالحسین هژیر در ۲۳ خرداد ۱۳۲۷ تشکیل داد و تا ۱۶ آبان بر سر کار بود. این کابینه وزارت دارایی و وزارت اقتصاد ملی را در دل خود داشت و وزارتخانه‌های بازرگانی و پیشه و هنر تعطیل بودند.

کابینه ۷۷

محمدساعد مراغه‌ای بار دیگر صدراعظم شد. او کابینه هفتاد و هفتم را در ۲۷ آبان معرفی کرد و تا ۲۲ اسفند بر سر کار بود. در این کابینه نیز نشانی از وزارت صنایع یا پیشه و هنر سابق دیده نمی‌شود. احتمالا غلامحسین اشرفی، وزیر اقتصاد ملی بخش صنعت و معدن را نیز مدیریت می‌کرد.

کابینه۷۸

محمد ساعد بار دیگر برای چندمین بار در ۲۱ دی ماه و این بار کابینه هفتاد و هشتم را تشکیل داد. وزارتی به نام پیشه و هنر با بازرگانی یا اداره کل صناعت در این کابینه نیز دیده نمی‌شود.

تقی‌نصر

محمد ساعد کابینه هفتاد و نهم را در ۷ اسفند ۱۳۲۸ معرفی کرد. این کابینه تا ۲ فروردین فعالیت می‌کرد و تقی نصر وزیر اقتصاد ملی بود.

امینی و وثیقی

علی منصور کابینه هشتادم را در ۸ فروردین ۱۳۲۹ معرفی کرد. این کابینه تا ۵ تیر ۱۳۲۹ بیشتر دوام نیاورد. امینی و سپس صادق وثیقی، وزیر اقتصاد ملی کابینه منصور بودند که امور مربوط به صنعت را نیز در همین وزارتخانه انجام می‌دادند.

کابینه ۸۰

حاجیعلی رزم‌آرا در ۶ مرداد ۱۳۲۹ کابینه هشتادم پس از مشروطیت را معرفی کرد. در این کابینه مرتضی آزموده و سپس عبدالله دفتری وزیر اقتصاد ملی بودند.

مفخم

حسین علاء رییس الوزراء شد. او کابینه‌اش را در ۲۱ اسفند ۱۳۲۹ معرفی کرد. در کابینه حسین علاء وزارت اقتصاد ملی که همچنان وظایف مربوط به صنعت را انجام می‌داد به جمشید مفخم رسید.

مصدق

کابینه هشتاد و سوم را محمد مصدق در ۸ اردیبهشت ۱۳۳۰ معرفی کرد. مصدق اما در ۲۶ مرداد همان سال استعفا داد. شمس‌الدین امیرعلایی و سپس علی امینی وزیران اقتصاد ملی بودند که همچنان در بخش صنعت فعالیت می‌کردند.

قوام برچید

احمد قوام کابینه هشتاد و چهارم را در ۲۷ تیر ۱۳۳۰ معرفی کرد که فقط ۳ روز فعالیت کرد. در این کابینه غلامحسین فروهر، وزیر اقتصاد ملی بود و وزارت تجارت نیز برچیده شده بود.

باز هم مصدق

محمد مصدق دوشنبه ۳۱ تیر ۱۳۳۰ بار دیگر کابینه تشکیل داد. دولت وی در ۴ مرداد به شاه معرفی شد. وزارت اقتصاد ملی که همچنان عهده‌دار امور صنعت و معدن نیز بود به دکتر علی‌اکبر اخوی رسید.