شاخص‌های اشتغال در ۱۳۵۷ و پیش‌بینی‌های سازمان برنامه و بودجه- ۶
تعریف بیکاری درسال ۱۳۵۱
این رقم طی سال‌های ۵۱-۱۳۴۵ با کاهش نسبی همراه بوده که علت این امر از طرفی اجرای قوانین کار در مناطق شهری و جلوگیری از کار روزانه بیش از ۸ ساعت کارگران در کارگاه و از طرف دیگر بیشتر شدن سهم کارمندان دولت (که به طور متوسط ۶ تا ۸ ساعت در روز کار می‌کنند) می‌باشد. در عوض در مناطق روستایی چون اکثر شاغلین در تمام مدت سال به کار اشتغال ندارند میانگین ساعات کار هفتگی آنها کمتر از مناطق شهری می‌باشد.
متوسط ساعات کار هفتگی در مشاغل و حرف مختلف است به همین جهت برای مطالعه دقیق‌تر آن جداول شماره 21-7، 22-7 و 23-7 محاسبه و تنظیم گردیده‌اند که به ترتیب نشان‌دهنده میانگین ساعات کار هفتگی شاغلین برحسب مهارت، وضع شغلی و سمت‌های شغلی می‌باشند.
در سال ۱۳۴۹ از کل جمعیت شاغل کشور ۱/۷درصد به طور متوسط در هفته کمتر از ۱۲ ساعت به کار اشتغال داشتند که این رقم در مناطق روستایی بسیار (۳/۱۰درصد) چشمگیرتر از مناطق شهری (۸/۱ درصد) بوده است. در همین سال ۴درصد از شاغلان نیز به طور متوسط ۱۳ تا ۲۴ساعت در هفته کار می‌کرده‌اند.
اگر این دو گروه را در زمره کسانی بدانیم که دارای کم‌کاری بوده‌اند باید گفت که در سال 1349 بالغ‌بر 11درصد از جمعیت شاغل کشور چنین وضعی داشته‌اند که سهم بیشتر آنها در روستاها به سر می‌بردند. در سال 1351 نسبت افرادی که در این دو گروه قرار دارند به 2/2درصد تنزل یافته، یعنی به میزان بسیار زیادی از کم‌کاری‌ها کاسته شده است. (جدول 24-7).
۱۲-۷- متوسط دستمزد هفتگی شاغلان
متوسط دستمزد هفتگی شاغلان به تنهایی نمی‌تواند نمایانگر یا شاخص وضع اقتصادی شاغلان باشد، بلکه در مقایسه با میزان هزینه زندگی و در رابطه با بار معیشت هر فرد شاغل این رقم مهم جلوه می‌کند و می‌تواند به عنوان شاخص به کار رود. ما در این قسمت متوسط دستمزد هفتگی شاغلان را بر حسب مهارت و سمت‌های شغلی شاغلین و میزان تحصیلات آنها مورد مطالعه قرار داده‌ایم. یعنی میزان چگونگی نوسان دستمزد شاغلان و عوامل موثر در آن مورد بررسی قرار گرفته است؛ ولی تعیین میزان هزینه زندگی هر فرد و بار معیشت شاغلان چون مربوط به این فصل نمی‌باشد از مطالعه آن صرف‌نظر شده است.
در سال ۱۳۴۹ به طور متوسط فرد شاغل ۱۰۴۷ریال در هفته درآمد داشته است که این رقم در مناطق شهری برابر ۱۳۷۰ریال و در مناطق روستایی فقط برابر ۴۸۵ریال بوده است که اگر این ارقام را به روز تبدیل کنیم به ترتیب مساوی ۱۹۵ و ۷۰ریال به دست می‌آید؛ یعنی یک فرد شاغل شهرنشین در روز معادل ۲۰۰ریال درآمد داشته که به طور متوسط باید ۵نفر را اداره نماید و در مناطق روستایی با وجود بیشتر بودن متوسط بعد، خانوار و سنگین‌تر بودن بار معیشت متوسط درآمد روزانه ۷۰ریال بوده است، البته باید این مطلب را ذکر کرد که در مناطق روستایی ایران هنوز بسیاری از مصارف خانواده‌ها از طریق تولید خانگی تامین می‌شود.
در سال 1351 متوسط درآمد هفتگی شاغلان کشور برابر 1248ریال بوده که در مناطق شهری مساوی 1569ریال و در مناطق روستایی برابر 660ریال است. در مطالعه رابطه بین درآمد هفتگی شاغلان در سمت‌های شغلی (جدول شماره 25-7) دیده می‌شود که حقوق کارمندان دولت بیش از دو برابر کارگران دولتی و حدود سه تا چهار برابر کارگران و حقوق‌بگیران بخش خصوصی بوده است. در سال 1349 متوسط درآمد هفتگی کارمندان دولت برابر 2758ریال و کارگران دولت مساوی 1202 ریال و مزد و حقوق‌بگیران بخش خصوصی معادل 653ریال بوده است. در سال 1351 به دنبال افزایش نسبی درآمدها متوسط دستمزد هفتگی کلیه مزد و حقوق‌بگیران افزایش یافته است؛ به طوری که حقوق هر یک از سه گروه مزد و حقوق‌بگیران فوق‌الذکر به ترتیب به 2796، 1230 و 824 ریال رسیده است. متوسط دستمزد هفتگی تمام گروه‌های مزد و حقوق‌بگیر شهری بیشتر از مناطق روستایی می‌باشد.متوسط دستمزد هفتگی شاغلان در رابطه با مهارت در مناطق شهری و روستایی در جدول شماره 26-7 نمایش داده شده است. این جدول نمایشگر این است که متوسط دستمزد هفتگی به موازات بیشتر شدن تخصص افراد افزایش می‌یابد. این رقم در سال 1349 از 408 تا 6238 ریال و در سال
1351 از 538 تا 6161ریال در نوسان بوده است. بیشترین میزان افزایش دستمزد هفتگی برای متخصص عالی می‌باشد، یعنی اگر این گروه را در نظر نگیریم، نوسان دستمزدها در سال 1349 بین 408 تا 1765ریال و در سال 1351 از 538 تا 2306ریال تغییر می‌یابد. چنانکه قبلا بیان گردید، چون مهارت شغلی تابعی از سواد و تحصیلات شاغلان می‌باشد، برای تعیین ارتباط بین درآمد و سواد جدول شماره 27-7 تنظیم گردیده که مشاهده می‌شود با زیاد شدن مدت تحصیلات شاغلان میزان درآمد هفتگی آنها سیر تصاعدی پیدا می‌کند. در سال 1351 متوسط دستمزد هفتگی شاغلان از 701ریال برای بی‌سوادان تا 5379ریال برای افراد تحصیلکرده و در سطح عالی متغیر بوده است.
علاوه‌بر متغیرهای ذکرشده در بالا که درآمد تابعی از همه از آنها بود، آخرین متغیری که درآمد و دستمزد تابع مستقیمی از آن نیز هست، سابقه خدمت و مدت اشتغال به کار می‌باشد که تغییرات درآمد در رابطه با این متغیر نیز در جدول ۲۷-۷ محاسبه گردیده است. در سال ۱۳۵۱ متوسط دستمزد هفتگی شاغلان که کمتر از ۵ سال سابقه خدمت داشتند، برابر ۱۱۵۹ ریال و برای شاغلان دارای ۵ تا ۹ سال سابقه خدمت برابر ۱۳۷۴ریال، ۱۰ تا ۱۴سال سابقه خدمت مساوی ۱۴۷۱ ریال و ۱۵ سال و بیشتر سابقه خدمت برابر ۱۱۸۶ریال می‌باشد. با مشاهده این ارقام متوجه می‌شویم که هرچه سابقه خدمت بیشتر شود، متوسط دستمزد هم بیشتر می‌شود و علت کاهش دستمزد هفتگی افرادی که بیشتر از ۱۵سال سابقه خدمت دارند، بی‌سواد بودن و نداشتن تخصص اکثریت شاغلان این گروه می‌باشد. این امر را تغییرات دستمزد هفتگی این نوع شاغلان در رابطه با سواد و تحصیلات بهتر نشان می‌دهد.
13-7- بیکاری
بیکاران جزئی از جمعیت فعال هستند که به علت نبودن امکان اشتغال «در جست‌و‌جوی کار» هستند، در بین بیکاران افرادی وجود دارند که هرگز شغلی به آنان واگذار نشده و برای اولین بار وارد بازار کار می‌شوند، طبق تعاریف سرشماری در ایران به افرادی می‌توان بیکار اطلاق کرد که «دو هفته قبل از مراجعه مامور سرشماری به علت عدم‌اقتضای فصل بیکار و یا اصولا بیکار در جست‌و‌جوی کار بوده‌اند.»
ارسال نظر