سد دز و حاشیه‌های آن

آنچه می‌خوانید از روزنامه اطلاعات بهار۱۳۴۰ است.همچنین از طریق اجرای برنامه کشاورزی زارعان با فنون جدید آشنا شده و با تکمیل و تجهیز دانشکده کشاورزی کرج مهندسین و تکنسین رو به افزایش است. دامپروری نیز موردتوجه است، از اعتبارات سازمان برنامه به موسسه رازی کمک شده و دانشکده دامپزشکی ساخته گردید. چون پیشرفت کشاورزی ایران بستگی به تهیه آب و توسعه آبیاری دارد طرح ساختمان سدهای بزرگ از قبیل کرج که تا دو ماه دیگر تمام است و سفیدرود و دز به مورد اجرا گذاشته و برای تشویق صنایع کشاورزی به ساختمان کارخانه شیر پاستوریزه و کارخانه کنسرو مراغه، آذرشهر، مشهد، اصفهان، کارخانه بسته‌بندی خرمشهر اقدام گردیده است. ضمنا در مشهد، شیراز، اهواز و کرمانشاه چهار سیلو که ظرفیت ۸۰هزار تن دارد، ساخته شده است.

در زمینه ارتباطات قریب ۱۰۰۰کیلومتر راه آسفالته و بیش از ۱۴۰۰کیلومتر شوسه درجه دو ساخته شده و بیش از ۲۰عدد پل از قبیل کرج و پل زاینده‌رود تمام گردیده است. با اعتبارات سازمان برنامه ساختمان و تکمیل راه‌آهن شاهرود به مشهد و میانه به تبریز به اتمام رسیده است.

تجهیزاتی از قبیل ۹۷۰ واگن باری و ۱۵۰ واگن مسافری خریداری و تحویل بنگاه راه‌آهن شد، فرودگاه‌های بین‌المللی مهرآباد و آبادان و فرودگاه‌های درجه اول اصفهان و شیراز ساخته و مجهز شده است و با تکمیل و تجهیز دو بندر خرمشهر و شاهپور ظرفیت بارگیری این دو بندر از ۷۶۰هزار تن به ۱.۴۰۰.۰۰۰تن افزایش یافته است. جهت تقویت شبکه تلگرافی کشور با خرید کابل گیرنده‌های تلگرافی و تلفنی و دستگاه‌های ترمینال و تله‌تایپ به وزارت پست و تلگراف کمک شده است. در زمینه تقویت بنیه صنعتی کشور اقدامات اساسی زیر انجام شده است:

ساختمان و نصب کارخانه گونی‌بافی شاهی به ظرفیت ۷میلیون متر چتایی.

ساختمان و نصب کارخانه چیت‌سازی تهران به ظرفیت ۳۶میلیون متر چیت. ساختمان و نصب کارخانه رنگرزی و چاپ شماره ۲ شاهی به ظرفیت ۵۰میلیون متر چیت. ساختمان و نصب کارخانه سی هزار دوکی شاهی. تکمیل و تجهیز کارخانه نساجی بهشهر. کارخانه‌های قند مرودشت، فسا، کرمان، چناران توسعه یا ساخته شده‌اند. دو کارخانه سیمان منجیل و دورود، ساختمان شده و کارخانه سیمان تهران تکمیل گردیده است.

در زمینه امور اجتماعی تاکنون ۴۸ درمانگاه و بیمارستان و آموزشگاه بهداشتی ساخته شده. با اعتبارات سازمان برنامه مبارزه با مالاریا در کلیه نقاط مالاریاخیز در ۲۳.۵۰۰ دهستان به اتمام رسیده و اکنون برنامه ریشه‌کنی و مراقبت در جریان است، همچنین در سراسر کشور نوبت اول تلقیح آبله تمام شده.

در زمینه فرهنگ با اعتبارات سازمان برنامه شاگردان اول دانشکده‌ها، تعدادی استاد دانشگاه و کارمند وزارتخانه به خارج اعزام شده‌اند. به موسسات فرهنگی و ورزشی کمک شده و مدارس حرفه‌ای تجهیز شده است، به علاوه ۵۷۰ مدرسه ساخته شده و به دانشگاه تهران برای ساختمان دانشکده‌ها کمک شده است. به ۹۰ شهر برق داده شد و تا ۸ماه دیگر به ۷۸ شهر دیگر برق داده خواهد شد. در ۱۴ شهر لوله‌کشی انجام شده و در ۶۴ شهر طرح لوله‌کشی در دست اجرا است، در ۷۰ شهر طرح آسفالت خاتمه یافته و ۱۲ طرح متفرقه از قبیل ساختمان حمام و کشتارگاه تمام شده است. در زمینه عمران منطقه‌ای در خوزستان برنامه عظیم کشت نیشکر در سطح ۲۵۰۰ هکتار هم‌اکنون تمام شده و کارخانه قند نیشکر و تصفیه در شرف اتمام است.

ساختمان سد دز طبق برنامه پیش می‌رود و با اتمام آن آب و برق منطقه وسیعی تامین خواهد شد و بلوچستان و سیستان نیز طرح‌های بسیار مفیدی از قبیل حفر بیش از ۲۰۰ حلقه چاه عمیق در دهات و ایجاد مزارع نمونه کشاورزی و ایستگاه‌های هواشناسی تمام شده است.»

این بود فهرستی از عملیات سازمان برنامه طبق گزارش آقای نخست‌وزیر با اینکه این فهرست کامل نبوده و اقلامی از قبیل عملیات سازمان نقشه‌برداری که وظایف بسیار مهم و موثری انجام داده و سازمان هواشناسی و برنامه جنگل و اجرای طرح عظیم دشت مغان و مطالعات آبیاری مربوط به سدهای زرینه‌رود و دورودزند و هزینه اتمام سدهای گلپایگان و سیستان و بند انحرافی بمپور و مطالعات بنادر خلیج‌فارس مانند بندرعباس و نوشهر و چابهار و عسلویه و هزینه مقدماتی طرح ذوب‌آهن در آن ذکر نگردیده، معذالک گزارش آقای نخست‌وزیر بهترین جواب اظهاراتی است که سرپرست سازمان برنامه در جلسه ۳۰ فروردین نموده است.

موضوع استخدام مهندسین مشاور از جمله مسائلی است که برای بسیاری تولید سوء‌تفاهم نموده و چنین تصور کرده‌اند که این کار یک نوع عمل زائد بوده که سازمان برنامه انجام داده در حالی که طبق ماده ۱۰ قانون برنامه عمرانی ۷ ساله دوم سازمان برنامه موظف بوده است مهندسین مشاور استخدام نماید و وظایف آنها در قانون مزبور صریحا قید گردیده است.

بنابراین عمل استخدام مهندسین مشاور امری اختیاری نبوده که سازمان برنامه به تشخیص و دلخواه خود به آن مبادرت کرده باشد، بلکه اگر اقدام به استخدام آنها نکرده بود، از قانون برنامه تخلف می‌نمود.

در موضوع حق‌الزحمه مهندسین مشاور ارقامی در افواه شایع شده و تکرار گردیده است که بیشتر جنبه افسانه دارد، مثلا ادعا شده است که پنجاه درصد مخارج عمرانی سازمان برنامه به این مصرف رسیده است. طبق ارقام موجود در سازمان برنامه مجموع حق‌الزحمه‌های پرداختی به مهندسین مشاور از آغاز برنامه هفت‌ساله دوم تا اوایل دیماه ۱۳۳۷ و دو ماه قبل از کناره‌گیری من در حدود یک‌چهارم (۳درصد) از کل هزینه‌های عمرانی بوده است.