سفره پربرکت بازشده برای پیمانکاران

عکس‌:احمد آرامش به اتفاق قوام‌السلطنه

سازمان برنامه و بودجه در ایران نهادی مدرن بود که از روز تاسیس آن همواره با مخالفت مدیران اجرایی مواجه بود. این نهاد مدرن که وظیفه‌اش تخصیص منابع مالی دولتی به طرح‌های عمرانی- و بعدها طرح‌های اجتماعی- بود، از طرف شاه نیز یک سازمان مزاحم به شمار می‌آمد و مخالفت او با ابتهاج که قدرت فوق‌العاده‌ای پیدا کرده بود،‌ منجر به مجادله و منازعه شد. بر پایه اعتراف جعفر شریف امامی در دوران نخست‌وزیری، پرونده‌سازی برای ابتهاج شروع شد تا راه برای عزل او آماده شود و چنین نیز شد. احمد آرامش کسی بود که در اوایل دهه ۱۳۴۰ به ریاست سازمان برنامه و بودجه رسید و در نوشته‌ای چاپ شده در روزنامه اطلاعات، تصمیم‌های ابتهاج را خدشه‌دار کرد. آنچه در چند شماره می‌خوانید، مجادله قلمی دو رییس سازمان برنامه و بودجه است.آنچه در ستون امروز چاپ شده، گزارشی از احمد آرامش است که به مجلس وقت ارائه شده و مشروح آن در روزنامه اطلاعات شماره ۱۰۴۸۳ مورخ ۲۱ فروردین ۱۳۴۰ درج شده است.

در جلسه روز یکشنبه ۲۰ فروردین، مجلس شورای ملی نماینده محترم تبریز آقای دکتر موسوی راجع‌به برنامه‌های عمرانی کشور مطالبی فرمودند و به عنوان انعکاس شایعاتی درباره سازمان برنامه بیاناتی ایراد کردند.از ایشان و از همه آقایانی که احیانا راجع به سازمان برنامه بیاناتی ایراد و اظهارنظر می‌فرمایند،‌ کمال تشکر را دارم. ایراد اینگونه مطالب در نظر اولیای سازمان برنامه ناشی از علاقه و توجه نمایندگان محترم به مهم‌ترین مسائل کشور، یعنی اجرای برنامه‌های عمرانی است. نماینده محترم فرمودند که تمام افراد مملکت نسبت به کار این سازمان مظنون و مشکوک هستند و نارضایتی‌های فراوان دارند. در اینکه مردم نسبت به کار و اقدامات سازمان برنامه انتقاد دارند و خرده می‌گیرند حرفی نیست و من خود پیش از ایشان به این واقعیت اذعان کرده بودم، ولی باید دید چرا مردم نسبت به سازمان برنامه بدبین هستند. اگر انصاف بدهیم می‌بینیم که یک قسمت این بدبینی مبنای درستی ندارد، زیرا از یک سو بسیاری از خدمات سازمان برنامه از چشم مردم پنهان مانده و از سوی دیگر چون طرح‌های طویل‌المدت هنوز ثمره خود را به بار نیاورده، ‌مردم تنگ‌حوصله و ملول شده‌اند و از این رو، زبان به عیب‌جویی گشوده‌اند.طرح‌های طویل‌المدت از قبیل سدها و راه‌ها هر یک سال‌هایی می‌خواهند تا فواید خود را عرضه کنند، البته این موضوع اختصاص به کشور ما ندارد، هر کشوری که به کارهای عظیم و عمرانی دست زده است، کم‌و‌بیش در معرض همین گفت‌و‌شنودها بوده است. خوشبختانه دو سه کار بزرگ سازمان برنامه به انتهای خود نزدیک می‌شود. سد کرج در آستانه اتمام است و ساختمان سد سفیدرود نیز تا یک سال دیگر خاتمه خواهد یافت.از طرف دیگر، مردم از بسیاری از خدمات سازمان برنامه بی‌خبر مانده‌اند یا اطلاع ناقصی از آنها دارند. شاید کم باشند کسانی که بدانند به وسیله سازمان برنامه تاکنون در ۹۰ شهر این کشور شبکه برق کشیده شده و موتور برق نصب گردیده، در ۱۰ شهر لوله‌کشی آب شده است، در ۷۰ شهر آسفالت خیابان‌ها انجام یافته و به همت سازمان برنامه بالغ‌بر ۵۷۰ مدرسه در سراسر کشور ساخته و تکمیل گردیده است و ۴۳ بیمارستان و درمانگاه و ۵ آموزشگاه بهداشتی به وجود آمده است. گذشته از این چند کارخانه قند با اعتبارات سازمان برنامه توسعه یافته و چند کارخانه سیمان تاسیس گردیده و با ایجاد کارخانه بافندگی و نساجی در تهران و شاهی و بهشهر تولید نساجی کشور فزونی گرفته و محصول قند و شکر تصفیه شده از ۹۰هزار تن به ۱۳۵هزار تن رسیده و نیز در شمال و جنوب با اجرای برنامه مبارزه با مالاریا عن‌قریب این مرض مهلک ریشه‌کن خواهد شد. با اعتبارات سازمان برنامه تا این تاریخ قریب هزار کیلومتر راه آسفالته و ۱۴۰۰ کیلومتر راه شوسه درجه ۲ ساخته شده، راه‌آهن میانه به تبریز و شاهرود به مشهد کشیده شده و بنادر خرمشهر و شاهپور تکمیل گردیده است. فرودگاه‌های مهرآباد و آبادان ساخته شده و فرودگاه‌های شیراز و اصفهان تکمیل و تجهیز گردیده، خلاصه آنکه از اول برنامه هفت ساله دوم تاکنون جمعا متجاوز از ۱۷هزار میلیون ریال به بودجه وزارتخانه‌های مختلف و دستگاه‌های دیگر دولتی و ملی از سازمان برنامه کمک شده است.نکته دیگر این است که آقایان نمایندگان محترم تصدیق دارند که بازار شایعات در ایران گرم است. تهران شهر شایعه شده است، هر روز خبر تازه‌ای اختراع می‌شود، دهان به دهان می‌گردد و از تهران به شهرستان‌ها و اغلب به خارج از کشور انتقال می‌یابد. من در اینجا به منشاء و علل شایعات کاری ندارم، آنچه می‌خواهم تذکر بدهم این است که برای ما امکان تکذیب یا تایید شایعه نیست. منطق و عقل حکم نمی‌کند که هریک از دستگاه‌های دولت اداره‌ای به نام تکذیب شایعه ایجاد کند و خود را ملعبه دست بدگویان و شایعه‌سازان و شایعه‌پراکنان سازد.برای نمونه عرض می‌کنم که چندی پیش شایع شد که سد کرج ترک برداشته حتی این شایعه به حد شیاع رسید و حال آنکه هرگز چنین چیزی نبوده و از نظر علمی و فنی نمی‌توانست درست باشد. سد کرج به مرحله نهایی ساختمان خود نزدیک می‌گردد در کمال صحت و سلامت است و به زودی بهره‌برداری از آن آغاز خواهد گشت، در حالی که راجع به سد کرج که در جوار تهران قرار دارد و هر کسی هر روزه می‌تواند پیشرفت آن را از نزدیک ببیند، چنین شایعاتی پخش می‌گردد. درباره اموری که در مناطق دور دست جریان دارند به طریق اولی افق تخیل وسیع‌تر می‌تواند باشد. ولی از طرف دیگر همانگونه که عرض شد نباید بدبینی مردم را نسبت به سازمان برنامه بی‌مبنا و اساس پنداشت.مردم حق دارند از سازمان برنامه ناخشنود باشند، زیرا می‌بینند که مبلغ خرج شده و وقت از دست رفته متناسب با نتیجه‌ای که حاصل می‌گردد نیست. گذشته از این مردم عقیده‌مند شده‌اند که سازمان برنامه تاکنون برای مهندسین مشاور و مقاطعه کاران خارجی سفره رنگین و پرنعمتی بوده است. به طوری که آقایان محترم استحضار دارند، از سال ۱۳۳۴ تاکنون ۶۵هزار میلیون ریال در سازمان برنامه خرج شده است و امروز نیز سازمان با مشکلات بزرگ مالی دست به گریبان است و بیم آن می‌رود که ناگزیر به تعطیل قسمتی از طرح‌های خود گردد. با مشاهده این وضع اسفناک البته نمی‌توان قبول کرد که آنچه در گذشته صورت گرفته موافق با مصلحت و صرفه‌جویی و دوراندیشی بوده است.مثالی می‌آورم: از محل پشتوانه اسکناس، ۴۵۰میلیون تومان برای کمک به کارخانجات تخصیص داده و این مبلغ کشور را از نظر صنعتی دگرگون ساخت و حال آنکه ما در سازمان برنامه نزدیک به ۲۰برابر این مبلغ خرج کرده‌ایم و اکنون وضع بدان گونه است که می‌بینیم.