کار به استیضاح کشیده شد

در این جلسه اسکندری بیش از دو ساعت پیرامون استیضاح خود صحبت کرد و آخرین قسمت از سخنان او در سی‌ام مردادماه پایان یافت. در جلسه سی‌ویکم استیضاح اردلان (وزیر‌دارایی) مربوط به ارز مطرح گردید سپس در جلسه یکم شهریور ۱۳۲۷ هژیر برای پاسخ به این دو استیضاح پشت تریبون مجلس قرار گرفت و طی بیاناتی چنین گفت: «دو موضوع مهمی که مطرح شد یکی راجع به نفت بود و یکی راجع به کار ارز، خودم به حضور آقایان توضیح عرض کنم اولا در قانون اساسی یک ماده‌ای است که نوشته است، اساس مشروطیت جزئا وکلا تعطیل بردار نیست، یکی از لوازم مشروطیت هم استیضاح است و بنده خوشوقتم که این مطلب هم در مورد بنده؛ یعنی استیضاح تعطیل‌بردار نیست و پشت سر هم شروع شده به استیضاح از جمله استیضاح‌کنندگان یکی آقای عباس اسکندری است. ایشان به شوخی و مزاح و شعر و نظایر آن مطالبی فرمودند که اگر بنده سینه درد نداشتم از آقایان استدعا می‌کردم یک جلسه اختصاص بدهند و عرض می‌کردم که بنده مایلم استدعا کنم موافقت بفرمائید بگذارید برای روز دیگر؛ به این جهت بنده معاوضه به مثل نمی‌کنم، یک مطلب دیگر هم روز گذشته ضمن بیاناتشان فرمودند که رفقای خیلی صمیمی‌شان به ایشان تبریک گفته‌اند بیاناتی که فرموده‌اند و عنوانشان بوده است که به شعر گفتند و به شعر فرمودند بنده چه عرض کنم، در هشتم تیرماه برنامه این دولت تصویب شد، در بیست و نهم تیر آقای عباس اسکندری، استیضاح فرمودند هر کسی که از خارج از مجلس این را ملاحظه بکند تصور خواهد کرد که دولت در ظرف این بیست روز یک کارهای ناروایی کرده که ایشان مجبور شده‌اند به اینکه استیضاح بکنند، اما ایشان در ورقه استیضاح‌شان توضیح داده‌اند که خیر صحبت کار ناروایی نیست. من می‌خواستم در برنامه دولت صحبت کنم نوبت به من نرسید، آن جور نشد حرف بزنم. حالا این جور استیضاح می‌کنم، پس مبنای استیضاح این کار که خلافی از دولت ندیدند، مبنای این استیضاح است که بتواند حرف بزنند بعد از این فرمایشات‌شان را دیروز گوش کردم، معلوم شد که خیر آقا، ایشان اصلا منتظر برنامه نیستند. می‌فرمایند با دولت آینده مخالفم، با سابق هم مخالف بودم با فعلی هم مخالفم با آینده هم مخالفم، یعنی ایشان منتظر نیستند حتی برنامه‌‌هایی داده شود وقتی دولتی تشکیل می‌شود و معلوم شود. پیش‌پیش به طور مساعده ایشان مخالفند، پس این استیضاح و مخالفت یعنی نفی مطلق، یعنی با همه چیز مخالفم، خوب حالا بنده در مقابل یک چنین استیضاح‌کننده‌ای چه عرض کنم، هر چه می‌گویم مخالفند ایشان با نبود مخالفند، بنده که هنوز بودی دارم، یکی دو دفعه هم دیروز و هم امروز مکرر راجع به یک مطلبی می‌فرمایند که اگر شرکت نفت ایران و انگلیس مجاز است، یعنی خودش را ذی‌حق می‌دانست که این قرارداد را نمی‌شود ملغی کرد، این را یک طرفه نمی‌شود ملغی کرد چرا هی می‌‌گوید، اگر این حقیقت محرز است، متصل هی می‌فرمایید که غرض خصوصی ندارم، هی می‌گویند، هی اول، هی آخر متصل می‌گویید که غرض خصوصی با کسی ندارم مصالح مملکت است، خوب اینکه چیزی نیست مشک آن است که خود ببوید، نه آنکه عطار بگوید. خوب همه مردم می‌دانند که جنابعالی به حمد‌ا... غرض خصوصی با کسی ندارید، احتیاج به توضیح نیست بنده امروز در مقام دفاع برنمی‌آیم، ولی یک نکته را ناچار عرض کنم چون خودشان را تبرئه فرمودند که جز مصالح مملکت نظری ندارند بعد به یک مناسبت فرمودند که جمعی از اطرافیان اعلیحضرت با ریاکاری و تزویر و تملق یک مطلبی را عنوان می‌کنند و به عرض می‌رسانند که حقیقت ندارد... هیچ کسی خودشان را در وطن‌پرستی و حقیقت‌گویی از آقای عباس اسکندری کمتر نمی‌دانند. زراندودگان را به آتش پدید / آید آنگه که مس یا زراند، در مورد دیگران است که خداوند می‌فرمایند: «واذالقوالذین آمنو قالوآمنا و اذا خلو الی شیاطینهم قا انا معکم انما نحن مستهزون الله یستحزوبهم» آقای اسکندری همکاران بنده را مربوط به نفت کردند اگر میل دارند بنده هم به شمارم جنابعالی هم پسرعمو، پسرخاله‌تان را همه را بشمارم که با نفت مربوط بودند. این که کسی با کسی منسوب است، او را به یک موضوع مربوط کرد و اگر این طور باشد بنده هم برای شما می‌توانم کسانی را بشمارم که قوم و خویش جنابعالی‌اند، اما در این جا یک نکته از بیاناتی که می‌فرمودند بنده یادداشت کردم، خلجانی در فکر بنده ایجاد کرد و این بود که نفت جنوب این کار را می‌خواهد بکند و حال آنکه بنده اطلاع ندارم و در صورتی که بنده به عنوان نماینده دولت ایران با شرکت نفت مذاکره می‌کردم هم در کابینه آقای قوام‌السلطنه و هم اخیرا مطالبی را که می‌فرمایید به من نگفتند حالا شما از کجا اطلاع دارید که یک چنین خیالی دارند نمی‌دانم و فرمودید که شرکت خیال دارد تصفیه‌خانه را در لندن بسازیم بعد که شما چک و چونه می‌زنید کسی گوید خوب حالا می‌آییم در ایران می‌سازیم، بنده از این که شرکت نفت یک چنین خیالی دارد اطلاعی ندارم و در این باب اصلا چیزی به بنده نگفتند. مطلب دیگری که فرمودید اطلاع دارید شرکت نفت یک‌میلیون لیره اختصاص می‌دهد به پایین آوردن قیمت نفت در مملکت، بنده که اطلاع ندارم و اگر این اطلاع را به جنابعالی قبل از بنده داده‌اند بفرمایید که لااقل زودتر منافع مملکت را تامین بکنیم. اما متن استیضاح‌شان که سه مطلب بود از آن جمله یکی زندان بود. این طور که آقای وزیر دادگستری هم توضیح دادند در این که زندان معایب و نواقصی دارد هیچ تردیدی نیست. بنده خودم تصدیق می‌کنم می‌دانم امیدوارم در این بودجه‌ای که تصویب می‌فرمائید اعتبار کافی بشود برای این کار منظور کرد و با آن اعتبار بشود زندان تازه‌ای ساخت، این یک اشکال اساسی است چون می‌گویند زندان فعلی گنجایش این همه اشخاص را که باید در توقیف و در حبس باشند ندارد. باید ساختمان تازه‌ای ساخت و وسایل راحتی زندان را فراهم کرد. پیشنهادی که شما کردید که نماینده‌ها انتخاب شوند بروند رسیدگی کنند بنده هم قبول دارم فشار بیاورند، اصرار بکنند یا نطق قبل از دستور بفرمایند.