گاهشمار
متین دفتری، نخست‌وزیر ریاکار
احمد متین دفتری در روز سوم آبان ۱۳۱۸ به عنوان جوان‌‌ترین نخست‌وزیر رضاشاه منصوب شد. او همزمان با فعالیت در این شغل، مشاغل فرعی دیگری همچون ریاست دبیرخانه جامعه ملل در ایران، رییس جمعیت طرفداران ملل متحد، نماینده سازمان بین‌المللی حقوق بشر در ایران، عضو فرهنگستان ایران، عضو دائمی دیوان بین‌المللی لاهه، رییس شورای‌عالی بین‌المجالس و چندین شغل و عنوان جنبی دیگر را برعهده داشت. احمد متین دفتری در شعبان ۱۳۱۴ هجری قمری برابر با بهمن ۱۲۷۵ هجری شمسی در تهران متولد شد. او تحصیلات ابتدایی را به شیوه مرسوم آن ایام در مکتب‌خانه آغاز کرد و پس از آموختن خواندن و نوشتن به مدرسه «ایران و آلمان» - که با هزینه دولت آلمان تاسیس شده بود - رفت و در آنجا به فراگیری دروس به شیوه جدید اشتغال ورزید. وی مدت هشت سال در این مدرسه مشغول تحصیل بود و زبان‌های آلمانی، فرانسه و انگلیسی را فرا گرفت و زبان عربی و درس‌های اسلامی را در محضر شیخ محمد عبده آموخت. آنگاه به استخدام دولت درآمد و همانند اکثر فرزندان اشراف و رجال آن ایام در وزارت خارجه به کار پرداخت.
متین دفتری همزمان به فعالیت مطبوعاتی روی آورد و در روزنامه «عصر طلایی» مسوولیت ترجمه اخبار انگلیسی را برعهده گرفت. متین دفتری پس از پایان گرفتن جنگ جهانی اول، هنگامی که عموی پدرش دکتر محمد مصدق و نظام‌السلطنه مافی و نصرت‌الدوله فیروز و ذکاءالدوله غفاری نشریه‌ای با نام «مجله علمی» ایجاد کردند و مدتی آن را انتشار دادند، به آنان پیوست و از نخستین شماره تا پایان حیات این نشریه با آن همکاری داشت.با تاسیس مدرسه حقوق در ۱۲۹۷ توسط فیروز میرزا نصرت‌الدوله در تهران، متین دفتری وارد مدرسه حقوق شد و در ۱۳۰۰ از آن فارغ‌التحصیل شد. در آن موقع که بعد از کودتای ۱۲۹۹ بود، مصدق‌السلطنه که به سمت والی آذربایجان تعیین شده بود، نوه برادرش متین‌الدوله یا متین دفتری را به سمت نماینده خود در تهران تعیین کرد. آشنایی متین دفتری با رضاخان از همین زمان آغاز شد و متین دفتری که در آن زمان، جوانی ۲۵ ساله بود، ضمن بردن پیغام‌‌ها و تلگراف‌های رمزی دکترمصدق و حبیب‌الله‌خان شیبانی فرمانده لشگر آذربایجان برای رضاخان و تهیه جواب تلگراف‌های با رمز والی آذربایجان، توجه سردار سپه را به خود جلب کرد. متین دفتری در اوایل فعالیت‌های سیاسی علی‌اکبر داور به حزب او پیوست و در روزنامه «مرد امروز» داور هم مقالاتی می‌‌نوشت. پس از آنکه داور در اوایل سلطنت شاه، وزیر عدلیه شد، متین دفتری را هم به وزارت عدلیه برد. او کار ترجمه قوانین کشورهای اروپایی را انجام داد و به پاداش این خدمت برای انجام ماموریتی از طرف دولت به دفتر جامعه ملل در ژنو رفت و ضمن خدمت دکترای خود را اخذ کرد. وی از حامیان دولت رضاخان بوده و حتی در خارج از کشور نیز این وظیفه را دنبال میکرد؛ از جمله گزارش‌هایی راجع به مذاکراتش با مسوولان وزارت خارجه آلمان برای جلوگیری از انتشار روزنامه پیکار در برلن و تعقیب و محاکمه عاملین انتشار این روزنامه که ظاهرا مطالبی ضدسلطنت می‌‌نوشت، موجود است.در سال ۱۳۱۰ به معاونت وزارت عدلیه معرفی شد. در همین زمان تیمورتاش وزیر دربار مغضوب رضاشاه شد و متین دفتری او را محاکمه کرد و رضایت رضاشاه را جلب کرد. متین دفتری در این دوران با دختر دکترمصدق که دختر عموی پدرش محسوب می‌‌شد، ازدواج کرد و به این ترتیب علاوه بر نسبت فامیلی از سوی پدر، داماد او هم شد. البته دکتر مصدق در این زمان مغضوب بود و در ملک احمدآباد زندگی میکرد و ازدواج متین دفتری با دختر او از نظر سیاسی نقطه مثبتی برای او به شمار نمی‌رفت. وی در مهرماه ۱۳۱۵ در کابینه محمود جم به وزارت دادگستری رسید و قریب سه سال تا احراز مقام نخست‌وزیری این سمت را به عهده داشت. از وقایع مهم این دوره می‌توان به دستگیری و محاکمه ۵۳ نفر حزب کمونیست به دست او نام برد.مهم‌ترین نقش متین دفتری در دوران وزارت دادگستری تفسیر اصل ۳۷ متمم قانون اساسی برای رفع اشکال ازدواج ولیعهد با فوزیه خواهر ملک فاروق بود! بعد از شروع جنگ جهانی دوم، ایران که بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود، عملا با انتخاب متین دفتری که به ژرمانوفیلی شهرت داشت، خود را طرفدار آلمان نشان داد. در سوم آبان ۱۳۱۸ (۲۵ اکتبر ۱۹۳۹) محمود جم از مقام نخست‌وزیری برکنار و احمد متین دفتری وزیر دادگستری کابینه به نخست‌وزیری منصوب شد. متین دفتری در دوران تصدی پست حساس نخست‌وزیری و در آن شرایط حساس و تاریخ‌ساز سعی میکرد ایران را به نوعی در این معرکه جنگ وارد کند و البته به نفع انگلیس و بر ضد آلمان، اما بر عکس آن را تبلیغ کند و شرکت موثر در دادن اجازه عبور کاملا محرمانه به هواپیمای اکتشافی متفقین، از فراز ایران (بدون اطلاع رضاشاه، تحت پوشش باشگاه هواپیمایی کشوری و به نام هواپیماهای این باشگاه) به منظور رفتن به آذربایجان شوروی برای شناسایی و عکسبرداری تاسیسات نفتی باکو و تهیه مقدمات اجرای نقشه بمباران آن تاسیسات از طریق ایران. رضاشاه پس از آگاهی از عبور غیرمجاز هواپیماهای شناسایی انگلیسی از فراز ایران، بلافاصله قرارداد وام پنج میلیون پوندی را که با دولت انگلیس منعقد کرده بودند لغو کرد، ولی با وجود این اطمینان که احمد متین دفتری از آن پرواز‌ها اطلاع داشته و نیز اینکه وی دیگر مورد حمایت دولت آلمان نیست، باز هم تا حدود یک هفته هیچ گونه اقدامی بر ضد او به عمل نیاورد، اما در تمام این مدت کارآگاهان شهربانی به انجام تحقیقات و جمع‌آوری اطلاعات در مورد این موضوع اشتغال داشته‌اند و مرتبا نتایج حاصله توسط شهربانی به اطلاع رضاشاه می‌رسید. تا اینکه در صبح روز چهارم تیرماه ۱۳۱۹، رضاشاه در حالی که به شدت عصبانی و برافروخته بوده است، احمد متین دفتری و علی‌اصغر حکمت (وزیر کشور) را احضار می‌کند. از آنچه در آن روز بین این سه نفر گذشت کسی اطلاع ندارد، ولی پایان آن جلسه، به احتمال قوی با فریاد و فحش و شاید هم با کتک توام بوده است. رضاشاه دستور اخراج این دو تن را می‌دهد که در نوع خودش بی‌سابقه بود و دستور می‌دهد در خانه‌هایشان تحت نظر و بازداشت قرار گیرند.
این چنین بود که حضور متین دفتری در کابینه بیش از هشت ماه به طول نینجامید و در شب چهارم تیرماه ۱۳۱۹ مغضوب رضاشاه و از کار برکنار شد.
ارسال نظر