نامه تقی‌زاده به مؤتمن الملک‌ درباره اولتیماتوم روس

گروه تاریخ اقتصاد - سیدحسن تقی‌زاده (۱۲۵۶ تبریز - ۱۳۴۸ تهران)، از رهبران انقلاب مشروطیت، از رجال سیاسی بحث‌انگیز معاصر و از شخصیت‌های علمی و فرهنگی ایران معاصر است. او در قضایای اولتیماتوم‌های روسیه در ۱۹ ذی القعده و ۷ ذی‌الحجه ۱۳۲۹ قمری که‌ منجر به‌انفصال مجلس دوم در سوم محرم شد، نامه‌ای از انگلیس به مؤتمن الملک، رییس وقت مجلس شورای ملی نوشته که از نظرتان می‌گذرد:

آقای مؤتمن الملک رییس مجلس

مشکل مقاومت مسلح و ضرر فعلی به خارجه‌ها و منع تجارت به جبر و تهدید خارجه،‌ انواع خصومت‌ها که در تلگراف «روتر» در تهران و اصفهان و خصوصا شیراز ذکر می‌شود، مضر و اسباب تغییر افکار عامه که خوشبختانه با ما است می‌شود. همچنین‌ طرفیت با دو دولت نیز صلاح نیست، فقط اظهار مظلومیت نسبت به یکی و گله دوستانه‌ از دیگری کافی است. نصیحت عموم خیرخواهان ایران ملایمت و احتراز از درشتی و رفع محذورات با مذاکره ملایم است. در حل مساله عجله بفرمایید. تقویت‌ کامل از خیال و ثبات و استحکام مدید موقع حکومت از اهم شرایط است. از خطرات‌ محتمله در تاخیر حل مساله از طرف خود ایران احتراز واجب است. ده روز است لندن هستم. تلگراف را به جاهای لازم ارائه دهید.