گروه تاریخ اقتصاد - آنچه می‌خوانید چند نامه از ناصرالدین شاه به میرزا آقاخان نوری است که پس از قتل امیر کبیر به مقام صدر اعظمی رسید. این نامه‌ها هر یک حاکی از وضعیت خاص آن دوره و شیوه حکمرانی شاه قاجار است. «جناب صدر اعظم امروز چه می‌کنید قسمت خوب کرده بودید مستوفی‌ها تماشا داشت، البته‌ از احوالات امروزتان بنویسید. کاغذهای سردار را بخوانید. البته جوابی که سکوت عمل آورد بنویسید. در باب نهر سلطانی قم؛ یعنی حوض سلطان، سردار نوشته بود، صحیح نوشته بود، من‌ مکرر گفتم آنجا را بسازند و راه بیندازند، گویا پیش نرفته، البته سعی کنید تمام شود آب‌ جاری شود. مشهد رفتن ما چه شد، بنویسید، از مشهد چه خبر دارید؟ در باب ده هزار تومان هرات‌ دستورالعمل را به معیرالدوله بدهید. اگر این معیری که می‌رود آنجا بماند همیشه به اسم معیری، چنانچه‌ در همه ولایات که سکه می‌زنند، هست. چطور است. گویا ماندن و اقامت یک نفر معیر در هرات بسیار خوب است.

***

جناب صدر اعظم وزیر مختار روس چه می‌گفت، چکار داشت، البته بنویسید مستحضر باشم.

***

جناب صدر اعظم آجودان باشی عریضه نوشته بود، پاره اسامی نوشته بود نفهمیدم گرفته‌اند اینها را یا باید گرفت و دو تا کاغذ هم از حاجی سلمان فرستاده بود، این اسامی اگر گرفته نشده‌ باشند بنویسید همه را بگیرند. این حضرت بصیر و صبح ازل گور بگور را هم بگویید بروند و دست‌ بسته بیاورند ان‌شاء‌الله. کتاب دعا و قرآن را بدهید بیاورند هر وقت این قضیه به خاطرم می‌رسد والله‌ از ایران به لندن می‌خواهم بروم.

این معدنچی شنیدم تعهد کرده که آهن را آب کند. اسلحه بشود بسیار خوب است. فرمان علی خان قیراط را هم امروز بنویسند برود. کاغذهای بغداد و میرزا جعفر خان را هم هر وقت آوردند و خواندید همان ساعت بدهید بیاورند پیش. من فرامین عبدالحسین خان جوانشیر و خان عمو را هم ملاحظه کردم ان‌شاء‌الله فورا هر دو بروند. آن شب در باب محمدحسن رخت‌دار چیزی‌ گفتید نمی‌دانم رفته بود یا نرفته بود. من حالا می‌خواهم بروم به حمام به جهت دنبل و امشب هم خانه هستم شما هم امشب زودتر بروید خانه و ان‌شاء‌الله فردا عصری بیایید زن و بچه را هم ان‌شاء‌الله بیاورید.

وزیر روس اگر حرف عمده داشته باشد بنویسید.

منبع: نشریه یغما،‌ سال ۱۳۴۰،‌شماره ۱۰۶