رجال معاصرمردان و زنان نامدار ایران-۳۵
امیرلشگر آذربایجان را آباد کرد!
عبدالله امیرطهماسبی: امیرلشکر عبداللهخان امیرطهماسبی در حدود ۱۲۶۰ در تهران متولد شد. پدرش از افسران عالیرتبه قزاق مهاجر بود. پس از طی دوران کودکی و آموختن مقدمات زبان فارسی وارد مدرسه افسری قزاقخانه شد و دوره شش ساله مدرسه را طی نمود و به درجه افسری نائل آمد و زیردست افسران روسی خدمات خود را آغاز کرد. جدیت و رشادت و صمیمیت در انجام امور او را مورد توجه فرماندهان روسی قرار داد و مراحل ترقی و درجات نظامی را سریعا پیمود. در ۱۲۹۸ با درجه امیرتومانی (سپهبدی) به ریاست گارد محافظ سلطان احمدشاه قاجار منصوب شد. در سوم حوت ۱۲۹۹ که در تهران کودتا شد، احمدشاه قصد داشت از فرحآباد فرار کند ولی امیر تومان عبداللهخان رییس گارد مخصوص مانع از فرار او شد. در بهمنماه ۱۳۰۰ رضاخان سردار سپه وزیر جنگ سازمان نوینی برای ارتش بنیانگذاری کرد. درجات سابق را لغو و عناوینی جدید به جای آن تعیین نمود. در سازمان نوین ارتش سردار سپه برخلاف توصیه سلطان احمدشاه که گفته بود «بگذار رییس گارد من باشد، ازش خوب نگهداری کن، کار دیگری هم به او نده» و خود به مسافرت اروپا رفته بود، او را تنزل درجه و مقام داد، به این صورت که از امیرتومانی به سرتیپی و از فرماندهی گارد به ریاست تیپ سوار تنزل مقام پیدا کرد، ولی ظرف چند ماه چنان فعالیت و کاردانی و خوشخدمتی و صمیمیت به خرج داد که سردار سپه به او علاقهمند شد و او را ارتقای درجه و مقام داد و با درجه امیرلشکری که در آن روز بالاترین درجات نظامی بود به فرماندهی لشکر آذربایجان فرستاد و امور استانداری را نیز ضمیمه کار او کرد.
امیرلشکر امیرطهماسبی با قدرت نامحدود که هر رژیم تازهبنیادی در ابتدای کار به سرداران خود میدهد وارد تبریز شد و تدابیری که در آنجا به کار برد قدرت دولت و فرمانده کل قوا را در شمال غرب و کردستان تا صفحات مغرب ایران توسعه و بسط داد. امیرطهماسبی در ماموریت آذربایجان دست به یک سلسله اقدامات وسیع و همهجانبه زد، در هفده شهر آذربایجان سربازخانه درست کرد. در آبادی و خیابانسازی شهرها و ساختن بیمارستان با پول مردم و احداث مدارس و دارالایتام و دارالمساکین و قرائتخانه عمومی تلاش بیسابقهای نمود و راه شوسه بین تبریز و زنجان را فقط با نطق و سخنرانی با کمک مادی مردم به انجام رسانید.سرلشکر امیرطهماسبی خلع سلاح عشایر را در آذربایجان کاملا به مرحله اجرا درآورد و ایلات شاهسون را که در حدود اردبیل و مشکینشهر و اهر سالیان متمادی جان و مال مردم دستخوش آنها بود، برچید و مقدمات سقوط اسمعیل سمیتقو یاغی کرد را فراهم ساخت. آخرین اقدام امیرطهماسبی در آذربایجان توقیف اقبالالسلطنه ماکوئی بود. امیرطهماسبی در آذربایجان وجاهت و نفوذی یافته بود که سردار سپه تنها به وسیله او میتوانست نقشه برانداختن خان ماکو را طرح و انجام دهد و خزائن و طلا و جواهرات او را تصاحب نماید.
از مکنت و خزائن و دارایی نقدی و جنسی اقبالالسلطنه حکایتها گفته میشود. این اقدام در آن روز صندوقخانه وزارت جنگ را آباد کرد. در اوایل ۱۳۰۴ سردار سپه وزیر جنگ و نخستوزیر به اتفاق عده معدودی از نزدیکان خود برای بازدید آذربایجان و اقدامات امیرطهماسبی به ظاهر و برای تغییر وی به باطن به تبریز رفت. در این بازدید، تمام شهرهای آذربایجان و اقداماتی که ظرف دو سه سال توسط امیرطهماسبی انجام گرفته بود، مشاهده شد و فرمانده لشکر مورد تشویق و عنایت قرار گرفت. هنگام بازدید سلماس اسمعیل آقا سمیتقو یاغی کرد با هشتصد سوار مسلح جزو مستقبلین سردار سپه بودند. در حالی که سردار سپه فقط با عدهای معدود به سلماس رفته بود. دیدار سردار سپه و سمیتقو بسیار سرد برگزار شد و شب را در آنجا گذرانیدند و هیچکدام از همراهان سردارسپه تا صبح از ترس سمیتقو به خواب نرفتند فقط تدابیر امیرطهماسبی موجب شد که سمیتقو با سواران مسلح خود سردار سپه و نزدیکان او را از بین نبرد و بعدها سمیتقو بر این شانس از دست رفته تاسف خورده بود.
سردار سپه پس از بازدید از آذربایجان برای جلوگیری از هر اقدام احتمالی از طرف مردم آذربایجان در حمایت از فرمانده لشکر، او را برای کار مهمتری با خود به تهران آورد و سرتیپ محمدحسین آیروم را به جای او به فرماندهی لشکر آذربایجان منصوب نمود. پس از ورود به تهران، سردار سپه معاونت پارلمانی وزارت جنگ را به او سپرد و پس از چندی در اثر توصیه بهرامی و یزدانپناه پست فرمانداری نظامی تهران نیز به او سپرده شد و این سمت موقعی به او تفویض شد که جنبشی برای خلع قاجاریه در تمام شهرهای ایران برخاسته بود.
امیرلشکر طهماسبی در سمت جدید تمام فعالیت خود را مصروف به اجرای مقدمات خلع قاجاریه نمود تا اینکه در روز نهم آبانماه ۱۳۰۴ مجلس رای به انقراض قاجاریه و واگذاری حکومت موقت به سردار سپه رضاخان داد و در همان روز طهماسبی مامور اخراج محمدحسن میرزا ولیعهد و خانواده احمدشاه و تحویل گرفتن قصور سلطنتی گردید. او ماموریت خود را در کمال خشونت انجام داد، محمدحسن میرزا را از قصر گلستان حرکت داده به سرحد عراق رسانید و کلیه قصور سلطنتی را مهر و موم نمود و حرم احمدشاه را به طرزی ناشایسته از اندرون بیرون کرد.
سرلشکر طهماسبی به پاس خدمات خود در خلع قاجاریه در ۲۸ آذر ۱۳۰۴ در اولین کابینه سلطنت رضاشاه پهلوی که به ریاست محمدعلی فروغی تشکیل شد، به وزارت جنگ منصوب شد. این دولت بیش از شش ماه دوام نکرد و ساقط شد و امیرطهماسبی کنار رفت. چند ماه پس از تشکیل کابینه مهدیقلی هدایت (مخبرالسلطنه) به وزارت فواید عامه و تجارت معرفی شد و دست به یک سلسله اقدامات اساسی زد. در اوایل سال ۱۳۰۷ به عزم بازدید راههای خوزستان و لرستان و تسریع در اتمام ساختمان مزبور به آن صفحات عزیمت نمود و ضمن بازدید از اقدامات انجام یافته در قریه رنگ رزان که تقریبا بین خرمآباد و بروجرد است با عدهای مسلح مصادف شد و غفلتا طرف حمله واقع شده سه تیر به او اصابت میکند. او را به بروجرد انتقال دادند. از تهران چند جراح با هواپیما به بروجرد رفته او را تحت عمل جراحی قرار دادند ولی معالجات موثر واقع نشد و درگذشت.
ارسال نظر