رجال معاصر -مردان و زنان نامدار ایران - ۱۷
امین شاه در زندان قصر کشته شد
جعفرقلی اسعد، معروف به القاب «سردار بهادر» و «سردار اسعد» فرزند ارشد علیقلیخان سردار اسعد بختیاری در ۱۲۵۹ در چهارمحال و بختیاری متولد شد. پس از فراگرفتن تحصیلات ابتدایی و دروس معمول زمان به سواری و تیراندازی و آیین سپاهیگری پرداخت و فنون جنگی را به حد کامل آموخت. چندی نیز در اروپا به سر برد و زبان فرانسه را یاد گرفت. در ۱۲۸۸ چند روز پس از فتح تهران و خلع محمدعلیشاه از سلطنت برای تقویت نیروی مرکزی با هزار سوار بختیاری وارد تهران شد و بلافاصله به عضویت دادگاه عالی انقلاب تعیین گردید. این دادگاه عدهای از مستبدین و مخالفین مشروطه را محاکمه و محکوم به اعدام نمود. شیخ فضلالله نوری مجتهد بزرگ نیز توسط همین دادگاه محاکمه شد.
سردار بهادر چند ماه پس از ورود به تهران مامور دفع غائلههای زنجان و آذربایجان شد و در راس پانصد سوار بختیاری به اتفاق یپرم رییس نظمیه عازم ماموریت جنگی گردید. اولین برخورد جنگی این نیرو در زنجان بود. سردار بهادر در این ماموریت فتنههای اردبیل، سراب و اهر را نیز پایان داد و با تعدادی اسیر و غنائم جنگی بازگشت و مورد استقبال باشکوه مردم واقع شد.در ۱۲۸۹ پس از تصویب قانون خلعسلاح چون ستارخان و باقرخان از تحویل سلاحهای مجاهدین آذربایجانی خودداری نمودند سردار بهادار و یپرمخان رییس نظمیه مامور خلع سلاح نمودن آنها شدند.در ۱۲۹۰ محمدعلی میرزا سلطان مخلوع به اتفاق برادران خود منصورمیرزا شعاعالسلطنه و ابوالفتح میرزا سالار الدوله به قصد تصاحب تاجوتخت وارد ایران شدند و به سرعت نواحی کرمانشاه، کردستان، لرستان، گرگان، مازندران، اراک و شاهرود به تصرف آنها درآمد و اولین اردوی شاه سابق به فرماندهی میرزا علیخان ارشدالدوله در ورامین تهران آرایش جنگی گرفت. قوایی از تهران به فرماندهی جعفرقلی سردار بهادر و یپرم رییس نظمیه برای مقابله با آنها به استقبال رفتند. در جعفرآباد ورامین دو اردوی جنگی در مقابل یکدیگر قرار گرفته و جنگ آغاز شد. در این نبرد با وجودی که نیروی شاه مخلوع و ارشدالدوله بر نیروی دولتی فزونی داشت، معالوصف شکست خوردند و ارشدالدوله دستگیر و اعدام شد و قوای دولتی پیروز شدند. سردار بهادر پس از چند ماموریت جنگی دیگر به حکومت عراق منصوب شد و چند سال در آنجا باقی ماند.در ۱۲۹۶ علیقلیخان سردار اسعد درگذشت و طبق فرمان احمدشاه عنوان و لقب سردار اسعد به سردار بهادر تعلق گرفت و از این تاریخ عنوان سردار اسعد بختیاری یافت. در همان سال در کابینه میرزا حسنخان مستوفیالممالک وزیر پست و تلگراف شد و جمعا سه ماه وزیر بود. در ۱۲۹۹ والی کرمان شد. بعد به استانداری خراسان رسید. در ۱۳۰۳ در کابینه سوم و چهارم سردار سپه به وزارت پست و تلگراف معرفی گردید. در کابینه مهدیقلی هدایت (مخبرالسلطنه) به سمت وزیر جنگ تعیین شد. این کابینه متجاوز از شش سال روی کار بود و در تمام مدت سردار اسعد که نام خانوادگی «اسعد» را برای خویش انتخاب نموده بود، در راس وزارت جنگ قرار داشت، ولی عملا کارهای وزارت جنگ را شخص شاه انجام میداد.در فاصله بین سالهای ۱۳۰۹-۱۳۰۷ ش که شورش عشایر فارس آغاز شد و دامنه آن به بختیاری کشیده شد، اسعد تلاش فراوان کرد و در اثنای جنگ که قسمت اعظم نیروی نظامی ایران کشته شده بودند، با چهارصد سوار بختیاری به منطقه رفته، اوضاع آنجا را امنیت بخشید.جعفرقلی اسعد از دوستان و نزدیکان رضاشاه بود. در غالب مسافرتها او را همراهی میکرد. در سفر جنگی سردار سپه به خوزستان و در سفر سردار سپه به آذربایجان و ملاقات با سمیتقو همراه شاه بود. در مسافرت شاه به خراسان برای رسیدگی به وضع لشکر شرق و ماجرای قیام لهاکخان در مراوه تپه و مجازات آنها در کنار شاه قرار داشت. غیر از همراهی با شاه در مسافرتها و بازدیدها اسعد یکی از نزدیکان معدود رضاشاه بود که هفتهای چند نوبت او را در کاخ ملاقات مینمود و بعد از تیمورتاش نزدیکترین شخص به شاه بود. در ۱۳۱۲ ش محمدعلی فروغی به نخستوزیری رسید. اسعد کماکان عهدهدار وزارت جنگ شد و در همان سال طبق معمول سنواتی شاه برای شرکت و مشاهده مسابقات اسبدوانی به دشت گرگان عزیمت نمود. در این مسافرت، اسعد در صف مقدم همراهان شاه قرار داشت. پس از انجام مراسم اسبدوانی و توزیع جوایز توسط اسعد در روز ۸ آذر ماه ۱۳۱۲ ش، سرهنگ سهیلی رییس اطلاعات شهربانی او را بازداشت نمود. بلافاصله به زندان قصر انتقال یافت. همزمان با این واقعه، تعداد زیادی از روسای عشایر تبعیدی در تهران و دیگر افراد صاحبنفوذ در مناطق ایلی جنوب دستگیر شدند. گذشته از اکثر خوانین بختیاری، تعدادی از سران دیگر ایلات نیز توقیف و به زندان افتادند. عدهای از خوانین بختیاری که نماینده مجلس بودند پس از سلب مصونیت توقیف شدند. قوامالملک شیرازی نیز بازداشت شد.جعفرقلی اسعد تا دهم فروردین ۱۳۱۳ ش در نهایت زجر و شکنجه در زندان به سر برد تا اینکه در آن روز از بین رفت. همزمان با مرگ اسعد عدهای از سران عشایر و ایلات بختیاری در جنوب به حکم دادگاه نظامی در زندان قصر به چوبه دار سپرده شدند و عده زیادی نیز به حبسهای طویلالمدت محکوم شدند که تنی چند از آنان در زندان درگذشتند. پس از سال ۱۳۲۰ش و استعفا و رفتن رضاشاه از ایران در مجلس و مطبوعات سر و صدای زیادی بلند شد و وراث مقتولین دوره رضاشاه از جمله سردار اسعد به خونخواهی آنان به عدلیه شکایت بردند. ابتدا در دیوان کیفر و سپس در دادگاه جنایی تهران پرونده قتل عدهای از جمله جعفرقلی اسعد مطرح گردید و عمال نظمیه به محاکمه کشیده شدند. پزشک احمدی در رابطه با قتل اسعد محکوم به اعدام شد.
جعفرقلی اسعد مردی متهور، جنگجو و جاهطلب بود. مخبرالسلطنه هدایت درباره قتل سردار اسعد چنین نوشته است: «معروف شد که اسعد فوت کرده است کار به محاکمه نکشید گفته شد که محرمانه اسلحهای به بختیاری وارد شده بوده است بعدها در ملاقات از شاه شنیدم بلی میخواهند محمدحسن میرزا را بیاورند...»
ارسال نظر