در لندن هم سفارت داریم!

گروه تاریخ اقتصاد - میرزا ملکم خان ناظم الملک، سفیر کبیر ایران در لندن در ذی حجه سال ۱۲۹۵ هجری قمری چند گزارش محرمانه نوشته و در نظر داشته است،آن را به وزارت‌ امور خارجه ایران بفرستد ولی به عللی که از چگونگی آن‌ آگاهی نداریم آن را به وزارت خارجه نفرستاده و در دست‌ بازماندگان او باقی مانده است. اهمیت این چند نامه یا گزارش، بیشتر از این نظر است که ما را با وضع سیاسی و اداری آن دوره آشنا می‌کند. او در این نامه‌ها از اینکه دولت ایران نمی‌داند در لندن سفارت دارد به خشم آمده است!

ده ماهه مقرری این سفارت نرسیده است. یقین همه حکمت‌های وزارت این عهد را باهم مخلوط خواهند کرد و به من جواب خواهند گفت که اگر مقرری سفارت‌ دو روز تاخیر بکند آسمان به هم نخواهد خورد. بلی آسمان به هم نخواهد خورد ولیکن سفارتی که در مثل لندن جایی ۱۰ ماه به نسیه کاری و وعده‌های‌ دروغ و قرض و گدایی بگذارند؛ چنان سفارت مایه ننگ دولت و چنان دولت‌ مایه نفرت دنیا خواهد بود. شکی نیست که بندگان عالی جمیع اهتمامات‌ را به عمل آورده‌اند، تنخواه وصول نشده است.

بنده بی‌آنکه برعهده اولیای دولت علیه بقدر ذره‌[ای‌]تکلیفی وارد بیاورم‌ از پیش خود محرمانه داخل بعضی مذاکرات بزرگ شدم. اقدامات و تحریرات‌ بنده خیلی بیش از انتظار من اثر بخشید. اولا از اطلاعات و حسن نیت ما زیاده‌ از وصف ممنون و امیدوار شدند و ثانیا از روی اعتماد به این خیال افتادند که‌ با ما داخل مذاکرات بسیار مهم بشوند. شاید در تهران به واسطه شارژ دافر خود از خیالات اینجا اشاره کرده باشند. اگرچه مشکل می‌بینم که در آنجا به این‌ زودی صریحا و تماما داخل مذاکرات عمده بشوند. مذاکرات اینجا از روی‌ کمال محرمیت و اعتماد بوده است و از برای اینکه بدانید اقدامات بنده چه‌ معنی و چه قدری داشته همین قدر عرض می‌کنم که مذاکرات ما بدون مداخله‌ هیچ منشی، محرمانه به خط خود لورد سالسبوری نوشته شده است.‌ به اعتقاد بنده از وقتی که ایران با انگلیس مراوده دارد تا امروز چنین مذاکرات عمده و چنین‌ احتمال پیشرفت در میان نبوده است ولیکن به هزار افسوس عرض می‌کنم که وقتی‌ بنده غرق این مذاکرات بودم و لورد سالسبوری را به این مقام آورده بودم که از روی منتهای اعتنا و اهمیت به خط خود با من مکاتبه می‌کرد، یک دفعه ملتفت شدم‌ که دولت ایران به حدی از این عوالم خارج است که حتی در چنین ایام نیز هیچ نمی‌داند آیا در لندن سفارت دارد یا نه. بی‌اعتنایی و بی‌قیدی که این روزها از تهران به عامه مصالح این صفحات به ظهور رسید فوق تصور من بود. از تحقیق‌ بعضی نکات، بی‌قیدی اولیای دولت این دفعه بر من خوب معلوم شد که از من‌ بی‌عارتر و احمق‌تر آدمی در ایران نبوده است.