جواد گودرزی / کارشناس صنعت بیمه

از زمانی که بازرگانان فنیقی توافق کردند که می‌شود برای تامین هزینه کالا و کشتی خود وام دریافت کنند تا بهره این وام‌ها صرف تامین خسارت کشتی‌های به گل نشسته یا کالاهای مورد دستبرد قرار گرفته شود، تا زمانی که جمعی از بازرگانان و کشتی‌داران بزرگ انگلیسی، منعقدکننده قراردادی شدند که براساس آن در سود و زیان سفرهای دریایی شرکت داشته باشند و تا آن زمان که بزرگان و سرمایه‌داران بزرگ لندن پس از رخداد بزرگ آتش‌سوزی لندن افکار خود را جمع کردند تا مبدع اولین بیمه‌های آتش‌سوزی شوند، سال‌های سال گذشت تا همین افکار پایه‌گذار رشته بیمه‌ای شود که اکنون از آن به‌عنوان رشته بیمه آتش‌سوزی یاد می‌شود.

همان رشته‌ای که بیمه‌گذاران شرکت بیمه «سوئیس ری»در جریان توفان بزرگ کاترینا به سال ۲۰۰۵ میلادی از خدمات کامل آن بهره بردند، توفانی که بخشی از کرانه‌های آمریکایی خلیج مکزیک از نیواورلئان در ایالت لوئیزیانا تا موبایل در ایالت آلاباما را درنوردید و ویران کرد. جمهوری فدرال در این توفان بیش از ۱۲۷ میلیارد دلار برای کمک به خسارات وارده تعیین کرد که این رقم برای کارهایی همچون تعمیرات زیربنایی و ساخت‌وساز، اسکان موقت، بازسازی مدارس و عدم پرداخت مالیات در نظر گرفته شد. نقش بیمه‌ها در پرداخت بخش اعظمی از این خسارت‌ها باور نکردنی بود، مزایای همین رشته بیمه‌ای بود که موجبات دلگرمی همه آنانی را فراهم آورد که در جریان زمین‌لرزه و سونامی توهوکو در ۱۱ مارس ۲۰۱۱ از خدمت بی‌منت این صنعت بهره بردند، همان رخدادی که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین و مخرب‌ترین حادثه پس از جنگ جهانی یاد می‌کنند و البته حسرت این کمک‌ها را برجان دل همه آنهایی نهاد که برگه بیمه‌ای نامه برای دریافت خسارت در دست نداشتند و هنوز هم که هنوز است آواره‌اند و نگران.

واقعیت این است که ایران چهارمین کشور حادثه‌خیز آسیا است و در دنیا نیز جزو ۱۰ کشور حادثه‌خیز به شمار رفته، به گونه‌ای که ازآن به‌عنوان ششمین کشور زلزله‌خیز دنیا نام می‌برند. بشریت در طول تاریخ با تکیه بر پیشرفت‌های علمی و شگفت‌انگیز خود راه‌های زیادی را برای مقابله با خطرات طبیعی دریافته است. پیشرفت‌های علم پزشکی و شناسایی راه‌های مقابله با بیماری‌های مهلک و مسری و نیز یافتن بناهای مستحکم برای مقابله با حوادثی مثل سیل و زلزله از جمله این برنامه‌ها بوده که انسان برای دستیابی به آرامش و آسایش به آنها متوسل شده است. اما از طرفی همین پیشرفت‌های بشری موجبات زایش خطرات جدیدی مثل حوادث رانندگی، آتش‌سوزی واحدهای صنعتی بزرگ، سقوط هواپیما و... شده است که گریزی از آن نیست و راهکار پیش رو برای کاهش آلام بشری بهره‌گیری از ابزاری به‌نام «بیمه» است. در گذشته اگر زلزله‌ای پیش می‌آمد، آتش‌سوزی شکل می‌گرفت یا سیلی ویرانگر می‌شد، ممکن بود خانواده‌ها از ادامه زندگی مایوس شده و اموال خود را از دست داده تلقی کنند اما امروزه ابزار«بیمه»افراد را به‌خوبی به ادامه زندگی امیدوار کرده و لبخند را برلبان آنان می‌نشاند.

اما شرایط اجتماعی و اقتصادی حال حاضر کشور و عوامل متعددی مانند نحوه نگرش مردم به بیمه و سطح پایین فرهنگ عمومی موجب شده که آحاد جامعه از خدمات بیمه‌ای بی‌بهره باشند؛ هرچند طی سال‌های گذشته تلاش‌های دلسوزانه صنعت بیمه کشور باعث شده که تالمات روحی زیاندیدگان خسارت‌های مختلف به‌خصوص زلزله‌های مرگبار بم، اهر، هریس و ورزقان، برف سنگین گیلان، حوادث متعدد رانندگی، سقوط هواپیماها و حتی آتش‌سوزی‌های سهمگین، به نحو فزاینده‌ای کاهش یابد اما واقعیت این است که به دلایل پیشگفته هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب برای ترغیب مردم به تهیه بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی منازل مسکونی خود فاصله‌ها بسیار است و این زمانی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که بدانیم مطابق با آمار منتشر شده در سالنامه آماری بیمه مرکزی تعداد بیمه‌نامه‌هایی که صنعت بیمه کشور در سال ۱۳۹۰در رشته آتش‌سوزی صادر کرده بالغ بر ۲ میلیون و ۱۰۳هزار و ۵۱۴ فقره بوده است(این آمار در سال ۱۳۹۲ بالغ بر ۲میلیون و ۳۱ هزار و ۸ فقره بوده و در سال ۱۳۹۳ به رقم ۲میلیون و ۳۳۹ هزار و ۸۳۹ فقره رسیده است) که در مقایسه با تعداد منازل مسکونی کشور(خانوار‌های ساکن در واحدهای معمولی) که مطابق با آمار منتشر شده مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰(متاسفانه دسترسی به آخرین آمار ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ قابل اتکا درسایت مرکز آمار امکان‌پذیر نبود) تعداد ۲۱میلیون و ۴۹هزار و ۹۳۴ واحد مسکونی است از بیمه شدن تنها ۱۰درصد از منازل مسکونی حکایت می‌کند. این آمار به‌خوبی ثابت می‌کند که ۹۰ درصد از منازل مسکونی ساخته شده در ایران فاقد بیمه‌نامه آتش‌سوزی هستند.

نهیب سیل اخیر که در جای جای ایران باعث بروز خسارت‌های بسیار برجان و مال مردم شد، نهیب خوبی برای بیمه‌گران کشور از یکسو و بیمه‌گذاران از طرف دیگر است. بیمه‌گران کشور باید بدانند که بازار بکر بیمه آتش‌سوزی (و البته سایر رشته‌های اختیاری) با توجه به حادثه‌خیز بودن کشور جای فعالیت بسیار دارد و می‌توان بدون دست بردن به سهم دیگر شرکت‌ها از این بازار به بهترین نحو استفاده کرد و از طرف دیگر برای بیمه‌گذاران عاقل نیز می‌تواند اشارتی باشد که یک سیل غارتگر می‌تواند در «آنی» هرچه هست و نیست را با خود ببرد. هرچند خسارت جانی را با هیچ چیز نمی‌شود جبران کرد اما بیمه‌ها می‌توانند برای کاستن از آلام ناشی از حوادث در کنار مردم باشند و خسارت وارده را بی‌منت به بیمه‌گذاران پرداخت کنند. همان کاری که برای همه ۲۶۷ واحد مسکونی ساکن در روستای سیجان انجام شده بود و با بروز سیل به هرکدام از واحدهای مسکونی خسارت دیده مبلغ قابل توجهی تعلق گرفت. منازل مسکونی ساکنان این روستا در قبال پرداخت سالانه ۱۵هزار تومان تا سقف ۵۰ میلیون تومان بیمه شده بود و براساس قرارداد شرکت بیمه‌ای موظف است بدون هیچ منتی مبلغ متعهد شده را در اسرع وقت به حادثه‌دیدگان پرداخت کند و اینجا است که شیوه پرداخت خسارت به بیمه‌گذاران می‌تواند به بهترین روش برای ترغیب و تشویق مردم به تهیه بیمه بدل شود.

همان نکته‌ای که بارها مسوولان ارشد بیمه‌ای کشور بر آن تاکید فراوان دارند. به بیان بهتر پرداخت به موقع و به اندازه خسارت به بیمه‌گذاران بیشترین تاثیر را بر افزایش رضایت مشریان (بخوانید بیمه‌گذاران) داشته و قطعا برترین تبلیغ برای شرکت‌های بیمه‌گر است. در بیمه آتش‌سوزی، اموال و دارایی‌ها در برابر خطر آتش‌سوزی و خطرات جانبی تحت پوشش قرار می‌گیرند. خطرات تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی شامل دو گونه خطرات اصلی مانند آتش‌سوزی، انفجار، صاعقه و خطرات تبعی (اضافی) مانند سیل و طغیان آب، زلزله، توفان و تندباد، سقوط بهمن، سقوط هواپیما و هلی کوپتر، ترکیدگی لوله‌های آب، ضایعات ناشی از برف و باران، سرقت با شکست حرز، شکست شیشه، نشست، ریزش و رانش زمین، برخورد اجسام خارجی، انفجار ظروف تحت فشار صنعتی و چند خطر اضافی دیگر است که با پرداخت هزینه بسیار اندک و به‌صورت سالانه مورد حادثه (موضوع بیمه) را با رعایت اصول بیمه‌ای تحت پوشش قرار می‌دهد.