دستاوردی جدید در بزرگ‌ترین معدن طلای کشور

دکتر مریم کارگر راضی

مجتمع طلای موته از سال ۱۳۷۲ برای فرآوری کانی‌های اکسیدی توسط شرکت استرالیایی BHPE طراحی شد. این کارخانه در حال حاضر سالانه حدود ۲۱۰کیلوگرم شمش طلای خالص طلا (با عیار ۹/۹۹درصد) تولید می‌کند. در گزارش‌های اولیه طراحی برای فرآوری کانی سولفوره روش فلوتاسیون و سپس تشویه حرارتی یا آسیای فراریز کن توصیه شد. ولی هرگونه استفاده از کانی سولفوره را که در لایه‌های پایینی معدن کشف شده بود را به روش معمول غیر اقتصادی دانسته و بنابر این تکنولوژی قطعی استحصال طلا از کانی مقاوم را به تحقیقات بیشتر و آینده موکول کرده‌اند. (اولین مقالات فنی آمونیاک از سال ۲۰۰۰ منتشر شده)

با توجه به نقص سوابق و تحقیقات انجام شده در مورد مجتمع طلای موته واحد تحقیق و توسعه مجتمع طلای موته بر مبنای اتمام ذخایر اقتصادی (ذخایر کم مس معدن چاه خاتون) از سال ۱۳۸۳ پیش‌بینی لازم را برای ایجاد تکنولوژی جدید و اقتصادی استحصال طلا از کانی‌های پر مس معدن سنجده (که تنها ذخیره باقی مانده برای ادامه حیات مجتمع طلای موته بود) را انجام و با تلاش زیاد و همکاری استادان مجرب دانشگاهی پروژه استفاده از آمونیاک در کاهش مصرف سیانور و افزایش بازدهی مدار لیچینگ کانی پر مس معدن سنجده پیگیری و در مجتمع طلای موته به اجرا در آورد، که جزئیات آن در پی می‌آید:

مکانیزم تاثیر آمونیاک بر کانی پرمس معدن سنجده:

با توجه به اینکه استخراج طلا در کارخانه با روشCIL و استفاده از انحلال قلیایی باسیانور در مخازن بزرگ ۲۲۰متر مکعبی انجام می‌شود، در صورت افزایش مقدار فلزات در کانی ورودی به‌ویژه مس (تا ۲۰۰۰g/t) مقدار مصرف سیانور، در مدار افزایش یافته و بازدهی فرایند را کاهش می‌دهد.

روش مقابله با مس در این مدار استفاده از آمونیاک است که توسط محققان به‌صورت صنعتی تبدیل شده و در سال۱۳۸۵ نهایی خواهد شد.آمونیاک در فرآیند انحلال سیانوری باعث بی‌اثر شدن مس می‌شود. بنابراین علاوه بر کاهش مصرف سیانور باعث افزایش بازدهی انحلال می‌شود.

آمونیاک مورد نیاز طبق قرارداد منعقده بین مجتمع طلای موته و شرکت پتروشیمی ‌شیراز با خلوص ۱۵-۲۰درصد به‌وسیله تریلر‌های ۱۸تنی به‌صورت مایع خریداری می‌شود.

مبنای اجرای این پروژه تحقیقات انجام شده در مجتمع طلای موته بصورت دستورالعمل اجرایی است.

خلاصه دستاورد‌های فنی و اقتصادی به‌دست آمده طرح:

- کاهش مصرف سیانور از ۱۰کیلو برتن برای بازدهی ۸۰درصد مدار کارخانه به ۸/۱ کیلو گرم بر تن

- عدم نیاز به روش‌های آلاینده و هزینه بر آماده‌سازی کانی مثل (تشویه و فلوتاسیون)

- امکان استفاده اقتصادی از ذخایر پر مس معدن سنجده با ذخیره قطعی ۳۰۰هزار تن کانی پر عیارطلا

- کاهش موثر آلودگی محیط‌زیست موته با مواد سیانوری

- ایجاد امکان استخراج مس با ظرفیت ۳۰۰تن در سال با ارزش بیش از بیست میلیارد ریال از مدار فعلی کارخانه طلای موته

- ایجاد تکنولوژی و دانش فنی لازم برای استحصال اقتصادی طلا از کانی‌های سولفوره پر مس طلا در ایران و جهان برای اولین بار به‌صورت کاملا صنعتی و اقتصادی

پیشنهادات واحد تحقیق و توسعه برای بهبود اقتصادی سیستم آمونیاک

- استفاده از عیار حداقل ۲گرم بر تن کانی پرمس طبق دستورالعمل

- همگن‌سازی دقیق کانی دپو تحویلی برای کاهش مصرف مواد شیمیایی خط تولید

- اصلاح سیستم نمونه گیری از خوراک کارخانه- آسیا و سر ریز سیکلون و خروجی باطله به‌صورت نمونه‌گیری خود کار

- ایزوله کردن مدار انتقال اتوماتیک سیانور و آمونیاک به مدار لیچینگ در جهت رسیدن به حداقل آلودگی محیطی

- اتمام تحقیقات در دست انجام برای بهینه سازی بازیابی اتاق طلا در حضور کانی‌های پر مس

- اتمام تحقیقات در دست انجام برای افزایش فعالیت و ظرفیت کربن در مدار لیچینگ کارخانه طلای موته

- انجام مطالعات اقتصادی استخراج مس از مدار لیچینگ آمونیاکی معدن طلای سنجده

- انجام مطالعات شناخت تکنولوژی استحصال طلای آزاد از کانی پر مس معدن سنجده به استناد گزارش و اطلاعات جمع‌آوری شده توسط واحد تحقیق و توسعه مجتمع طلای موته

- انجام اصلاحات مورد درخواست طرح مثل سرند‌ها، اتاق طلا و...

نتیجه‌گیری و جمع بندی:

با توجه به اینکه بدون انجام اصلاحات فوق، این طرح با تولید بیش از ۱۵کیلوگرم طلای خالص و راندمان محاسبه شده بیش از ۶۶ درصد انجام شده است و راندمان عمومی‌کارخانه طلای موته بدون استفاده از این سیستم برای فراوری کانی اکسید کم مس(حد اکثر ۱۰۰ گرم بر تن) معدن چاه خاتون ۷۰درصد گزارش شده است. می‌توان به این نتیجه رسید که، در اولین تجربه صنعتی این طرح در مجتمع طلای موته که به همت و تلاش پرسنل و متخصصان پرتوان ایرانی در بخشهای مختلف( مثل تحقیق و توسعه-آزمایشگاه- کارخانه- معدن-امور اداری و..) به اجرا در آمده با بهره گیری از جدید ترین تکنولوژی صنعت طلا بر مقاومت، مقاومترین کانی طلای ایران ( مس بیش از ۲۰۰۰ گرم بر تن و سولفور بیش از ۲۰درصد)غلبه شده است.