بازار کک در آستانه سال 2007

داریوش صابر

دانستن تحولات آینده در صنعت فولاد در قالب پیش‌بینی استراتژی‌های تولید از یک سو و تقاضای محصولات از سوی دیگر، می‌تواند راهنمای تولیدکنندگان در اتخاذ تصمیم درست برای خریدهای آتی و تدوین راهبردهای فعالیت‌های آینده بنگاه‌ها باشد. از این رو واحدهای فولادی به دنبال به دست آوردن دیدگاهی از روند آینده فعالیت‌های تولیدات واحدهای فولادی جهان و به‌ویژه کشور چین هستند. در این میان تولیدات متالوژیکی و به‌ویژه کک، یکی از پارامترهای مهم در تعیین رویکرد آینده صنعت فولاد به شمار می‌رود و کشور چین نیز به عنوان عمده تولیدکننده فولاد در جهان و عمده صادر کننده کک در آینده تحولات اساسی را بر این صنعت تحمیل می‌کند. این مطلب با احتمال تولید ۴۵۰ میلیون تن فولاد در سال آینده برای کشور چین که رشدی معادل ۱۱درصد نسبت به سال ۲۰۰۶ خواهد داشت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. لذا در این مقاله به بررسی وضعیت محصول کک و چشم‌انداز آینده این صنعت در کشور چین پرداخته می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که پس از تحولات و نوسانات سال‌های قبل در بازار کک، در‌حال‌حاضر بازار این محصول - به عنوان انرژی کلیدی در تولید فولاد خام - در شرایط پایدار قرار دارد.

چینی‌ها اعلام کرده‌اند که تولید فولاد خام این کشور در سال ۲۰۰۶ به میزان ۷درصد کمتر از رشد پیش‌بینی شده، افزایش یافته است. لذا این کاهش اندک در تولید فولاد خام در این کشور می‌تواند بازار را تحت‌تاثیر قرارداد دهد، لذا دانستن تحولات موجود می‌تواند به ترسیم چشم‌انداز آینده بازار کک کمک کند.

همچنین صادرات کک چین در ماه‌های آگوست و سپتامبر افزایش زیادی یافت. این افزایش صادرات اگرچه با کاهش موجودی بنادر همراه بود. اما قیمت صادراتی این محصول را نیز کاهش داد. به نحوی که قیمت کک متالورژی در پایان سپتامبر و اوائل اکتبر به حدود ۱۶۰-۱۵۵دلار بر تن رسید. در‌حال‌حاضر، قیمت کک صادراتی چین ۱۷۰-۱۶۵دلار بر تن است.

در اکتبر۲۰۰۶ تولید کک چین به ۹/۲۴میلیون تن رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۳/۲۱درصد رشد را نشان می‌دهد. این در حالی است که مقدار رشد تولید کک، معادل ۳/۳درصد بیشتر از نرخ رشد تولید فولاد خام داخلی بوده است.

از سوی دیگر در ماه‌های اخیر دادوستد کک در مناطق مختلف این کشور تثبیت شد. به نحوی که کک درجه دو داخلی به قیمت حدود ۱۰۰۰-۹۶۰یوان (۱۲۵دلار) و درجه یک حدود ۱۰۵۰یوان (۱۳۵دلار) دادوستد می‌شود. در مجموع بازار کک در داخل چین به ثبات رسیده است.

به طور کلی ثبات این محصول میانی مهم در تولید فولادی در کشور چین و رویکرد صادرات کک را می‌توان در عوامل زیر جست‌و‌جو کرد.

تحولات جدید در صادرات کک چین

آمار نشان می‌دهد که صادرات کک از کشور چین تا پایان اکتبر۲۰۰۶ به میزان ۵۲/۱۲میلیون تن بوده که پیش‌بینی می‌شود به حدود ۱۴میلیون تن برسد.

ثابت بودن عوارض صادرات باعث می‌شود تا کارخانه‌های کک‌سازی و عوامل توزیع و صادرکنندگان تلاش خود را برای به دست آوردن سهم بیشتر از بازار صادراتی افزایش دهند. همچنین آمار صادرات به تفکیک کشورها نشان می‌دهد که بازارهای صادراتی سنتی در همان سطح باقیمانده اما بازارهای جدید به سرعت افزایش یافته‌اند. برای مثال صادرات کک از چین به ژاپن ۶۴/۱میلیون تن بوده که نسبت به مشابه سال قبل ۸/۲۷درصد کاهش یافته، اما میزان صادرات به کشور برزیل با ۵/۰درصد افزایش به ۰۶/۱میلیون تن و هند با ۷/۱۴درصد افزایش به ۸۹۰هزار تن و آمریکا با ۶۵درصد افزایش به ۸۲/۱میلیون تن رسیده است. علاوه‌بر آن تامین کک برای کشورهای ترکیه، ایران و فلسطین را نیز باید به آنها افزود صادرات کک به کشور ترکیه ۳۵۵هزار تن بوده که نسبت به مشابه سال قبل ۴برابر شده است. همچنین صادرات به ایران با ۱۳۳درصد رشد به ۵۱۴هزار تن رسیده و صادرات کک به کشور فلسطین حدود ۳۵۲هزار تن نسبت به مشابه سال قبل ۶/۳برابر بوده است.

عوامل موثر بر صادرات

در پایان اکتبر۲۰۰۶ ، دولت چین دو سیاست برای تعدیل صادرات کک اعمال کرد. تعرفه شورای چین تعدیل موقتی مالیات بر برخی کالاهای صادراتی را به تصویب رساند که مالیات صادرات از ابتدای نوامبر به میزان ۵درصد کاهش یابد. این مصوبه صادرات محصولات صنایع انرژی‌بر، صنایع آلاینده و منابع تجدیدناپذیر را شامل نمی‌شود. همچنین وزارت بازرگانی چین رعایت استاندارد برای صادرات کک را مدنظر قرار داد که باعث شد حدود ۲۰۰هزار تن کک برگردد.

ثبات در مبادلات کک و افزایش تامین کک متالورژی

سه ماه سوم با افزایش تولید همراه بود به نحوی که کل محصول کک چین معادل ۴/۷۲میلیون تن رشدی معادل ۷/۳درصد نسبت به سه ماه دوم را نشان می‌دهد. با نزدیک شدن زمستان، مصرف زغال‌سنگ حرارتی در مناطق شمالی افزایش یافت. با این وجود افزایش تولید باعث شد تا شکافی در عرضه و تقاضا به‌وجود نیاید و بازار کک همچنان در تعادل باقی بماند.

در مجموع بازار کک در داخل چین به وضعیت پایدار رسیده و تحولات و نوسانات آن حداقل شد که ثبات در بازار جهانی کک را نیز به همراه داشته است.

در این قسمت به بررسی آینده کک و ترسیم چشم‌انداز تولید و قیمت این محصول مهم در تولید فولاد خام پرداخته می‌شود. در این بررسی به دلیل نقش کلیدی کشور چین در کل تجارت این محصول با رویکردهای صادراتی این کشور پیش‌بینی تولید و قیمت کک در بازار چین مورد توجه قرار می‌گیرد. به طور کلی تحولات آینده بازار کک را می‌توان در دو دسته عوامل جست‌و‌جو کرد.

۱ - توسعه واحدهای کک‌سازی

تولید محصول کک از فصل دوم ۲۰۰۶ رشد شتابنده یافت که با رشدی بیش از ۲۰درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه بود. این رشد در سه ماه سوم و در ماه اکتبر نیز ادامه یافت. به نحوی که مقدار تولید با رشدی معادل ۶/۲۵درصد نسبت به مشابه سال قبل افزایش یافته بود. این در حالی بود که نرخ رشد تولید فولاد خام نسبت به مشابه سال قبل معادل ۳/۳درصد کمتر از رشد تولید کک بوده است.

به عبارت دیگر از ابتدای سال جاری تا پایان اکتبر ۲۰۰۶ تولید کک در چین معادل ۲۲۶میلیون تن بود که رشدی معادل ۱۷درصد نسبت به مشابه سال قبل داشته است. لذا جریانات فوق به تولید و قیمت داخلی کک در چین تاثیر خواهد کرد و پیش‌بینی شده که روند افزایش تولید کک و قیمت آن در آینده کاهش یابد.

در مجموع سیاست‌های صادراتی دولت، مدیریت تولید بدون ریسک، کنترل بر سرمایه‌گذاری‌های جدید و کاهش روند رشد تقاضای داخلی کک، مجموعه عواملی هستند که در آینده قیمت و تولید کک را در بازار داخلی کشور چین در سراشیبی ملایم قرار خواهند داد.

۲ - افزایش صادرات دلیل افزایش قیمت داخلی

بررسی سابقه چند ساله صادرات کک نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۴، کاهشی معادل ۲۵/۲میلیون تن در صادرات کک چین به‌وجود آمد و باعث افزایش ناگهانی در قیمت‌های جهانی کک شد، به طوری که قیمت صادراتی کک که در سالیان متمادی حدود ۱۳۰-۱۰۰دلار بر تن بود، در قیمت‌های شگفت‌انگیز بالای ۴۰۰دلار مبادله شود.

اما همانگونه که عنوان شد از ابتدای سال تا پایان اکتبر ۲۰۰۶، کشور چین معادل ۵۲/۱۲میلیون تن کک صادر کرده که با ادامه این روند تا پایان سال به حدود ۱۴میلیون تن خواهد رسید. این مقدار که ۶۰درصد کل تجارت این محصول را به خود اختصاص می‌دهد نسبت به مشابه سال قبل معادل ۹/۸درصد رشد را نشان می‌دهد. این مقدار افزایش تولید که به افزایش صادرات انجامیده به حدی است که تاثیر رشد فزاینده تولید فولاد در منطقه و افزایش تقاضای منطقه‌ای کک بر قیمت‌ها نامحسوس می‌باشد. به طور کلی اگر چه قیمت کک صادراتی چین از ابتدای سال جاری با روند ملایم افزایشی همراه بوده اما به دلیل تثبیت بازار داخلی کک چین و موازنه عرضه و تقاضای جهانی، پیش‌بینی می‌شود قیمت آن در بازار جهانی رو به کاهش خواهد بود.

بازارهای هدف صادراتی چین نیز می‌تواند افزایش صادرات کک را بهتر ترسیم کند. کک چین بیشتر به آسیا و اروپا و آمریکای شمالی صادر می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که صادرات کک این کشور به کشورهای آسیایی به ویژه ژاپن و کشورهای جنوب شرق آسیا از ابتدای سال‌جاری تا پایان اکتبر ۳/۴میلیون تن بوده که ۳۶درصد صادرات را شامل می‌شود. همچنین صادرات به کشورهای اروپایی به ویژه غرب اروپا معادل ۶۶/۳میلیون تن بوده که معادل ۳۰درصد کل صادرات است. صادرات کک به آمریکای شمالی و مرکزی حدود ۵/۲میلیون تن بوده که ۸۵درصد آن به آمریکا صادر می‌شود. همچنین ۱۱درصد نیز به کشور برزیل در آمریکای جنوبی صادر شده است.از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد که کشورهای مختلف از جمله خود کشور چین به دلیل مشکل تامین و قیمت بالای کک در تحولات سال ۲۰۰۴ اقدام به توسعه صنایع کک‌سازی کرده‌اند، به نحوی که از سال ۲۰۰۵ طرح‌های کک‌سازی با ظرفیتی حدود ۸۰میلیون تن در سراسر جهان در حال اجرا است. با اجرای طرح‌های مذکور، تولید کک چین حدود ۵۰میلیون تن، آمریکای جنوبی ۶میلیون تن، اروپا ۵میلیون تن، آسیا ۵/۲میلیون تن و آمریکای شمالی ۶/۲میلیون تن افزایش خواهد یافت.

در مجموع ثبات موجود در بازار داخلی کک چین و نیز ظرفیت‌سازی‌های در حال انجام در سراسر دنیا، مانع از افزایش قیمت کک شده و در آینده - مستقل از عوامل تامین زغال‌سنگ مورد نیاز - به کاهش نسبی قیمت این ماده اساسی در تولید فولاد خواهد انجامید.

قیمت متوسط محصول کک صادراتی در سال ۲۰۰۵ معادل ۱۸۳$/ton بود، اما در پایان آن سال حتی به ۱۳۰$/ton نیز رسیده است. البته اگرچه قیمت کک صادراتی از ابتدای سال ۲۰۰۶ تاکنون روند افزاینده داشته و به حدود ۱۷۰دلار در پایان دسامبر رسیده است، اما همچنان پایین‌تر از متوسط قیمت آن در سال ۲۰۰۵ می‌باشد. درنهایت با توجه به موارد فوق پیش‌بینی می‌شود قیمت کک در سه ماه اول ۲۰۰۷ با حرکتی ملایم و بطئی، روند کاهنده طی نماید و همچنان در سطحی کمتر از قیمت‌های ۲۰۰۵ باقی بماند.

همچنین پیش‌بینی می‌شود موازنه عرضه و تقاضای کک در آینده نیز با ثبات باقی ماند و با به بهره‌برداری رسیدن واحدهای کک‌سازی در دست احداث در سراسر جهان ثبات بیشتر در بازار تولید و مصرف محصول به وجود آید.

مدیر گروه بررسی‌های اقتصادی شرکت مهندسی بین‌المللی فولاد تکنیک

منبع: منابع داخلی چین،NDRC, xinhua