حضور ایران در بازارهای بین‌المللی صنعت حفاری

شرکت حفاری شمال در این سال‌ها رقابت‌های تنگاتنگی را در زمینه حفاری در میدان‌های دریایی و خشکی با کشورهای حوزه خزر آغاز کرده است. ثبت رکوردهای تازه در حفاری میدان‌های خشکی و نیز کسب دانش و فناوری پیشرفته این بخش بالادستی صنعت نفت فرصتی را فراهم کرد تا این شرکت ایرانی برای اولین بار به توانمندی حفاری در آب‌های عمیق که ایران را سال‌ها به دنبال خود کشانده بود، دست یابد. به این ترتیب می‌توان گفت که این شرکت خلاقیت تازه‌ای را به ثبت رسانده است که نشان می‌دهد حفاری خزر بسته‌ای از برنامه‌ریزی‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی را در کانون توجه خود قرار داده است.شرکت حفاری شمال سال گذشته رکورد حفاری در آب‌‌های عمیق را در محدوده‌های ۷۰۰ تا ۸۰۰ متری اعماق دریا به دست آورد.

سود هر سهم حفاری شمال در بورس از اعداد قابل‌پیش‌بینی هم فراتر رفت.

اکتشاف میدان‌های اقتصادی نفت و گاز، اعتماد کارفرمایان ترکمنستانی را هم به شرکت حفاری شمال افزایش داد؛ این شرکت فقط در بازارهای ترکمنستان روزانه ۱۴۳ هزار دلار ارزآوری دارد.تا یک سال آینده امکان صدور خدمات فنی، مهندسی حفاری در آب‌های کم‌عمق و عمیق حتی در خلیج مکزیک، دریایی شمال و برزیل هم توسط شرکت حفاری شمال فراهم خواهد شد.حفاری شمال امروز رقیب توانمند و پیشتازی برای شرکت‌های اروپایی و روسی در دریایی خزر محسوب می‌شود. اینکه سکوی حفاری «ایران‌خزر» در آب‌های ترکمنستانی دریای خزر سفیری متخصص و توانمند در فراسوی مرزها شناخته شده است از یک سو نشان‌دهنده شکست موانع صدور خدمات فنی مهندسی ایرانی و از سوی دیگر مدیریت تحول در شرکت حفاری شمال محسوب می‌شود.

افزایش دستگاه‌های حفاری این شرکت به ۱۱ دستگاه ملکی و راهبری ریگ حفاری امیرکبیر در دریای خزر محصول مدیریت مهندس «هدایت‌الله خادمی» است. او طی مدتی که به حفاری شمال آمده است، بنا به تجربیات گسترده خود تحول عمده‌ای را در صنعت حفاری ایران آغاز کرده است.گفت‌و‌گوی ما را با وی در این خصوص می‌خوانید:

***

آقای مهندس! مشخصه‌های شرکت حفاری شمال نسبت به سایر شرکت‌های با موضوع فعالیت مشابه چیست؟

شرکت حفاری شمال دومین شرکت بزرگ حفاری وزارت نفت محسوب می‌شود. ما تنها شرکت ایرانی هستیم که در خارج از مرزهای ایران و در کشور ترکمنستان فعالیت داریم. همچنین به دلیل در اختیار داشتن تجهیزات و وسائلی که سایر شرکت‌های داخلی از آن بی‌بهره هستند، حفاری در بخش ایرانی دریای خزر در انحصار شرکت حفاری شمال قرار گرفته است. بنابر اظهارنظر کارشناسان صنعت نفت، شرکت‌ حفاری شمال، شرکت برتر کشور از نظر کیفیت و تنها شرکت دارای تجربه حفاری در آب‌های عمیق (یک هزار متر) در خاورمیانه محسوب می‌شود. این مساله به معنی استفاده از تکنولوژی برتر، نیروی انسانی کارآمدتر و دستگاه‌های پیچیده‌تری است که توسط شرکت حفاری شمال به کار گرفته شده است. ما توانمندی حفاری در آب‌های عمیق را به دست آوردیم که این تخصص هرگز در کشورهای منطقه و حوزه آسیا وجود نداشته و تا به حال چنین کاری انجام نشده است. کیفیت عملکرد ما در عمق ۷۲۱متر نشان داد که حفاری شمال از قابلیت بالایی برخوردار است. اخیرا هم با اعتمادی که در حوزه دریای خزر ایجاد کرده‌ایم سه کشور قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان به مشتریان تازه‌ ما تبدیل شده و تقاضای همکاری خود را با ما مطرح کرده‌اند. ما توانستیم پس از ۸ سال انتظار و با اعمال نوع مدیریتی اثربخش و ایجاد سهولت در فرآیندهای پیچیده مدیریت حفاری، نخستین حفاری در آب‌های خزر را به ثبت برسانیم دستیابی به دانش فنی و تکنولوژی حفاری در اعماق دریا در منطقه ایران و خاورمیانه افتخاری برای کشورمان محسوب می‌شود که امیدواریم سطح هم‌افزایی قابیلت‌های شرکت را به نقطه‌هایی بالاتر افزایش دهیم.

تعداد ناوگان در اختیار شما چقدر است و در چه حوزه‌هایی فعالیت دارید؟ آیا قصد افزایش ناوگان موجود را هم دارید؟

شرکت حفاری شمال در حال حاضر با ۱۱ دستگاه حفاری در خشکی مشغول عملیات حفاری است. تعداد ۹ دستگاه از مجموع ناوگان ما در میدان‌های نفتی و گازی خشکی حوزه عملیات شرکت نفت مناطق مرکزی و شرکت نفت فلات قاره مشغول به کار است.

در بخش دریایی نیز شرکت‌ حفاری شمال با یک دستگاه حفاری با یکی از شرکت‌های بین‌المللی در آب‌های ترکمنستان حضور دارد که این امر علاوه‌بر ارزآوری برای کشور موجب شهرت شرکت‌های ایرانی شده است. دستگاه دیگرمان هم که در دریایی خزر مشغول به‌کار است.

ما دستگاه‌های حفاری دریایی‌مان را بیش از پیش توسعه خواهیم داد و در این اثنا، قرارداد خرید دو دستگاه حفاری پایه‌دار جهت انجام حفاری در خلیج فارس منعقد شده که قرارداد پیش‌پرداخت خرید یکی از این دستگاه‌ها پرداخت شده و طی هفت ماه آینده این دستگاه حفاری وارد خلیج فارس خواهد شد.

طبق قرارداد منعقد شده، پیش‌پرداخت خرید یک دستگاه دیگر نیز پس از دریافت ضمانت‌نامه پرداخته خواهد شد که در این صورت این دستگاه حفاری نیز طرف ۹ تا ۱۱ ماه آینده در خلیج فارس حاضر خواهد بود.

دستگاه‌های جدیدتان را از چه کشورهایی می‌خرید. به کدام یک از بازارهای سازنده علاقه‌مند هستید؟

ما قراردادهایی را با کشور چین در این قبال امضا کرده‌ایم و با تمام کشورهایی که بنا به تشخیص ما صلاحیت فنی لازم را داشته باشند همکاری خواهیم کرد.

آقای مهندس! با وجود ظرفیت‌های زیادی که در بخش حفاری صنعت نفت ایران وجود دارد شاهد حضور شرکت های خارجی و خصوصا طی سال‌های اخیر ظهور شرکت‌های جدیدی از بخش‌خصوصی داخلی در بازار حفاری کشور هستیم؛ شما چه راهبردی را در خصوص توسعه سهم بازار و رقابت‌پذیری شرکت ترسیم کرده‌اید؟

شرکت حفاری شمال در گذشته‌ای نه چندان دور تنها با یک دکل کار خود را آغاز کرد به طوری که در شرایط فعلی تعداد دکل‌های ما به ۹ دکل خشکی و یک دکل نیمه شناور (دریایی)و یک دکل استیجاری دریایی رسیده‌است. پس با توجه به حجم ناوگان نیاز به برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر و کارآمدتر داریم. سیاست‌های کلان ما بر توسعه و گسترش فعالیت‌ها برای کسب سهمی عادلانه از بازار اختصاص دارد و به همین جهت با اصلاح برخی روندهای موجود در مسیر برنامه‌ریزی، اهداف استراتژیکی تعیین شده است.

در این برنامه راهبردی، تمرکز بر حضور شرکت با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای میادین نفت و گاز در بازار خلیج‌فارس پررنگ شده است. شرکت حفاری شمال در آینده نزدیک علاوه بر گسترش ورود به آبهای دریای خزر، با افزایش ناوگان جدید به ویژه خرید سه دستگاه دکل حفاری دریایی، حضور فعالی را در بازار خلیج‌فارس به ثبت خواهد رساند.

تقویت بخش فنی تخصصی از برنامه‌های مهم دیگری است که با توجه به نیازسنجی و تعهدات جاری و آتی شرکت در اولویت قرار گرفته است.

آقای مهندس! شما در موقعیت‌هایی کارفرما و در بخش‌هایی پیمانکار محسوب می‌شوید؟ سطح این دسته از همکاری‌های دو یا چند جانبه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ و اساسا نظر کارفرمایان نسبت به شرکت حفاری شمال چیست؟

استراتژی شرکت‌های حفاری شمال همواره بر تعهد، انجام کیفی پروژه‌ها براساس بسته‌ای از برنامه‌ریزی‌های مبتنی‌بر اخلاق حرفه‌ای استوار بوده است. ثبت رکوردهای کیفی در انجام پروژه‌ها که ناشی از توجه ویژه به پژوهش‌ها و تحقیقات، کسب دانش بین‌المللی و توسعه نیروی انسانی است نشان می‌دهد سازمان حفاری شمال براساس چارچوب‌های استانداردی شکل گرفته است، رضایتمندی مشتریان در اولویت آن قرار دارد. ما در سپرده بعضی از پروژه‌ها به بخش‌های دیگر هم کیفیت را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده‌ایم. شناسایی پیمانکاران صاحب‌صلاحیت با تاکید بر حمایت و توسعه شرکت‌های داخلی یا سازندگان داخلی و سپس نظارت دقیق بر روند انجام طرح‌ها از امتیازات ویژه شرکت‌ حفاری شمال به شمار می‌رود.

امروزه پیشرفتی که در روند ارائه طرح‌ها به شرکت حفاری شمال صورت گرفته است، قطعا حاصل اعتماد‌سازی داخلی و خارجی و تایید صلاحیت این شرکت است.

کارفرمایان طی ماه‌های گذشته برای انجام پروژه‌های حفاری به صورت قراردادهای کلید در دست تمایل بیشتری نشان داده‌اند که در این پروژه‌ها برنامه چاه و کالاهای موردنیاز پروژه توسط پیمانکاران شناسایی و خریداران می‌شود. ما باید بتوانیم بیش از پیش بخش‌های سخت‌افزاریمان را توسعه دهیم و شرکتمان را مطابق اهداف موردنظرمان به شرکتی تمام‌عیار تبدیل کنیم؛ به گونه‌ای که با کارفرمایانی که در ایران به عقد قراردادهای جامع علاقه دارند به نحوی هماهنگ شویم که با ارائه بهینه بسته‌ای از فعالیت‌ها و تخصص‌ها، نقش بیشتری در راهبری پروژه‌ها به دست آوریم.

موضوع مهم اکتشافات نفتی و حفاری‌های اکتشافی در حوزه دریای خزر اولین بار از سوی شرکت حفاری شمال در سال گذشته آغاز شد در مورد نحوه راهبری دستگاه بزرگ حفاری امیرکبیر که در آب‌های خزر آغاز به کار کرده است، بیشتر توضیح دهید و چشم‌انداز فعالیت‌هایتان را و همچنین مقوله توسعه میدان‌های نفت و گاز در دریای خزر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این دستگاه که همان «ایران البرز» سابق است، پس از ساخت با مشکلات فراوانی مواجه بود، اما بعد از اینکه ما راهبری آن را بر عهده گرفتیم، مسائل را آسیب‌شناسی کردیم، مشکلات فنی را استخراج کردیم و یک ماه و نیم در جهت رفع عیب‌ها تلاش زیادی انجام دادیم. کسی شهامت کار با این دستگاه را نداشت، اما ما اطمینان داشتیم که می‌توانیم موفق باشیم. من سعی کردم کارها را خیلی ساده کنم و با چیدمان درستی که درخصوص به‌کارگیری نیروی انسانی متخصص و تغییر مسیر راهبری از طریق شناخت خوب مسائل ایجاد کردیم توانستیم حفاری و عملیات توسعه در بخش بالادستی دریایی خزر را از طریق دکل امیرکبیر برای اولین بار رقم بزنیم.

ما تاکنون در مسیر عملیات حفاری اولین چاهی هستیم که ۳۶۵ روز طول خواهد کشید و با حفاری دومین چاه تعریف شده در برنامه، نقشه‌ اکتشافی این حوزه با همکاری موثر حفاری شمال تعیین خواهد شد. ما برنامه‌های وسیعی را در جهت زمینه‌سازی توسعه لایه‌های نفتی و گازی در آب‌های حاکمیتی ایران در خزر ترسیم کرده‌ایم و به آن دست خواهیم یافت.

به نظر شما، سرمایه‌گذاری در کدام یک از بخش‌های دریایی و خشکی سودمند‌تر است؟ آیا شما به بخش‌های لرزه‌نگاری هم وارد خواهید شد؟

سرمایه‌گذاری در بخش دکل‌های دریایی سودمندتر است. به طوری که دکل‌های دریایی ۳۰ تا ۳۵ درصد هزینه و ۶۵ درصد سودآوری دارد، اما در مقابل در بخش خشکی بایستی ۶۵ درصد هزینه شود تا ۳۵ درصد سودآوری داشته باشد.

براین اساس ما در نظر داریم که در حوزه‌های خشکی تنها خدمات جنبی صنعت حفاری و سرویس‌های لازم ارائه دهیم که در همین جهت مناقصه ۱۵ سرویس خدماتی از سوی شرکت حفاری شمال برای شناخت تامین‌کنندگان تجهیزات برگزار شده است. اما در حوزه دریایی به حفاری‌های تخصصی خواهیم پرداخت و در این خصوص برنامه‌ریزی موثری داریم. تخصص ما همین حوزه‌ها است و تصمیمی به ورود به بخش‌های لرزه‌نگاری نداریم.

چه برنامه‌ای را برای جلب رضایت سهامدارانتان در نظر گرفته‌اید؟ و آیا طی مدت فروش سهم شرکت در بورس، سود قابل‌توجهی پرداخت کرده‌اید؟ الان هر سهم چه قیمتی دارد؟

سهام ما به لحاظ ارزشی از زمان کشف قیمت سیر افزایشی داشته است. آخرین قیمت ما ۲۸۰ تومان به ازای هر سهم بوده است. ما به دنبال افزایش جذب پروژه‌ها مبتنی بر ملاحظات اقتصادی هستیم و تمام تلاش خود را در جهت منافع سهامداران به‌کار می‌گیریم.

آیا تصمیم ندارید شعبات دفاتر شرکت‌ حفاری شمال را در کشورهای خارجی برای توسعه بازارها دایر کنید؟ قصد ندارید شرکت‌های ریز بخشی با تخصص‌های مشخصی ایجاد کنید؟

دقیقا این موضوع در اولویت برنامه‌‌های ماست؛ مطالعات خوبی انجام دادیم و به‌زودی یکی از دفاتر ما در کشور نروژ که یکی از کشورهای پیشرو در صنعت حفاری در آب‌های عمیق و ساخت دستگاه‌های نیمه شناور است دایر خواهیم کرد.

مذاکرات نهایی ما هم با کشور نروژ در این خصوص انجام گرفته است. در کشورهایی چون امارات هم برای تامین یک سری قطعات یدکی دفاتری ایجاد خواهیم کرد. حفاری شمال دو دفتر دیگر هم در شهرهای عشق‌آباد و چلیکن ترکمنستان دارد که ابعاد بین‌المللی حضور ما را به خوبی مشخص می‌سازد.

آقای مهندس، سایر سهام باقیمانده این شرکت چه زمانی واگذار می‌شود. شما چه چشم‌اندازی را از خصوصی‌سازی شرکت متصور هستید؟ آیا دولتی بودنش برای توسعه جذب پروژه‌ها در صنعت نفت بهتر نیست؟ عده‌ای معتقدند سهامداران عمده خصوصی تصمیم دارند دستگاه‌ها را به شرکت‌های دیگر ببرند و نیروی انسانی آن را حذف کنند.

براساس قانون بودجه سال ۸۹، وزیر اقتصاد، مشاور ریاست محترم جمهوری و رییس سازمان خصوصی‌سازی به عنوان مجمع این شرکت محسوب می‌شوند؛ هر زمان که آنها تشخیص دهند سهام باقیمانده شرکت به فروش خواهد رفت. به نظر من خصوصی‌سازی حفاری شمال نظیر آنچه که تاکنون برای ۴۸ درصد سهام انجام گرفته هرگز کارشناسی شده نیست چرا که آینده شرکت را در هاله‌ای از ابهام قرار خواهد داد. من معتقدم خصوصی‌سازی تنها راه نجات کشور است اما در مسیر واگذاری‌ها بایستی زیرساخت‌های لازم فراهم نشده و شرکت‌ها را به دست صاحبان تخصصی بسپاریم. واگذاری شرکت‌هایی که به این سطح از توانمندی رسیده‌اند چارچوب‌ها و قواعد خاصی دارد؛ به نظر من فرصت چند ساله‌ای برای این کار لازم است تا با انجام یکسری برنامه‌های موازی و شناخت درست خریداران آن از سطح رقابت‌های ملی و بین‌المللی این شرکت کاسته نشود.