نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی بستری برای عرضه توانمندیهای صنعت نفت ایران
جمهوری اسلامیایران به عنوان نخستین صاحب صنعت نفت در خاورمیانه همواره تلاش کرده است نقش ویژه خود را در جهان نفت به نحوی مطلوب ایفا کند و برپایی نمایشگاههای سالانه نفت، گاز و پتروشیمیرا میتوان در همین راستا ارزیابی کرد.
این نمایشگاه که از نظر گستردگی و تنوع شرکتکنندگان، نمونهای بیهمتا در منطقه و کم نظیر در جهان به شمار میرود، محفلی گرم برای هماندیشی اهل نظر، مکانی معتبر برای عرضه تواناییها و چشماندازی فراخ برای علاقهمندان به سرمایهگذاری در صنعت نفت خاورمیانه و ایران ایجاد میکند.
تجربه سالهای پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، درستی این نظریه را تایید میکند.
از همان روزهای نخست استقرار نظام جمهوری اسلامیایران تاکنون به یمن اتکا به توان داخلی، تقویت حس خودباوری و ایجاد فضای سالم رقابتی، صنعت نفت کشورمان به توفیقات ارزندهای دست یافته است. این امر که میتوان بخشی از نتایج مثبت آن را در نمایشگاه پانزدهم مشاهده کرد، برای دیگر کشورهای نفتخیز در حال توسعه، به ویژه در منطقه خاورمیانه الگوی مناسبی به شمار میرود.
در سه دهه اخیر با تلاش شبانه روزی و تعامل مثبت فعالان دولتی و خصوصی صنعت نفت، صنعتگران ایرانی توانستهاند بخش عظیمیاز نیاز داخلی را تامین کنند؛ به طوری که هماکنون امکان ساخت بیش از ۱۵ هزار قطعه حساس موردنیاز این صنعت در داخل کشور فراهم شده است.
توانمندیهای شرکتهای ایرانی در بخشهای مدیریت پروژه، طراحی و اجرا به گونهای است که آنان علاوه بر حضور پررنگ در پروژههای داخلی توانستهاند به رقبایی جدی در بازارهای جهانی تبدیل شوند.
در پی تدبیر حکیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامی در ابلاغ سیاستهای اصل ۴۴ قانون اساسی نیز انتظار میرود که به زودی شاهد جهشی بزرگ در میزان حضور بخش غیردولتی در صنعت نفت ایران باشیم. در چنین شرایطی تقویت توان تکنولوژیکی و مالی هر یک از شرکتهای فعال بخش خصوصی ایران میتواند حضور گسترده و پایدارتر آنان در صنایع نفت داخل و خارج را تضمین کند. بی شک استفاده این شرکتها از فرصتهایی نظیر پانزدهمین نمایشگاه بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی و تعامل مثبت با شرکتهای معتبر بینالمللی حاضر در آن، در تامین این دو خواسته بسیار موثر خواهد بود.
حضور شرکتهای خارجی در نمایشگاه سالهای قبل نیز مبین این نکته است که این شرکتها با درک مزیتهای منحصر به فرد صنعت نفت ایران، منافع درازمدت اقتصادی خود را بر مناقشات زودگذر حاکم بر فضای سیاسی ارجحیت داده و میتوانند شرکای مطمئنی برای همتایان ایرانیشان باشند.
پتانسیلهای ایران در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
نگاهی گذرا به تاریخ نفت ایران و تعمق در پتانسیلهای کشورمان، توجیه مناسبی برای سرمایهگذاری در این صنعت است. با توجه به آمارهای بینالمللی در زمینه شاخصهای صنعت نفت، کل ذخایر نفت خام در خاورمیانه معادل ۶/۷۴۱ میلیارد بشکه بوده که از این مقدار، سهم ایران ۴/۱۸ درصد است. در مقایسه با سال ۲۰۰۴ که تقریبا همزمان با ابتدای برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران است، مقدار ذخایر نفت خام ایران به طور متوسط سالانه معادل ۷/۳ میلیارد بشکه یا به عبارتی ۹۲ درصد افزایش داشته است.
این رشد در حالی است که کل ذخایر نفت خام منطقه خاورمیانه رشدی معادل ۴/۲ میلیارد بشکه داشته و درمیان کشورهای منطقه، تنها ایران از رشد فزایندهای برخوردار بوده است.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان دومین تولیدکننده نفت در کشورهای عضو اوپک، با در اختیار داشتن ۱۰ درصد از کل ذخایر نفت و ۱۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان، هماکنون با تولید بیش از چهار میلیون بشکه نفت در روز، جایگاه ویژهای در تامین انرژی جهان دارد و طی بیست سال آینده نیز، تامین ۱۲ درصد از نیاز جهانی نفت را بر عهده خواهد داشت. هماکنون شرکت ملی نفت ایران با در اختیار داشتن ذخایر نفت و گاز در جای ۱۳۷ میلیارد بشکه و ۱۷/۲۸ تریلیون مترمکعب، در زمره بزرگترین شرکتهای نفتی جهان قرار گرفته است.
نبض گاز خاورمیانه در ایران میتپد
بنابر آمار، کل ذخایر گاز طبیعی در جهان ۱/۱۸۳ تریلیون متر مکعب بوده است که از این رقم، سهم سایر مناطق جهان ۸/۵۹ درصد و سهم خاورمیانه ۲/۴۰ درصد تخمین زده شده است.
در این میان کل ذخایر گاز طبیعی در خاورمیانه معادل ۶/۷۳ تریلیون مترمکعب بوده که سهم ایران ۲/۳۸ درصد برآورد شده است. همچنین کل ذخایر گاز طبیعی در جهان در مقایسه با سال ۲۰۰۴، به طور متوسط سالانه حدود ۵/۰ درصد رشد داشته است که این رقم برای ایران به طور متوسط سالانه ۷/۰ درصد تخمین زده شده است.
اگرچه ایران به عنوان یکی از مهمترین صاحبان سوختهای فسیلی در جهان مطرح است، اما دستیابی به اهداف تولید و رسیدن به برنامههای کمی و کیفی تعیین شده، میتواند به عنوان عامل موثری در نشان دادن توانمندیهای صنعت نفت کشورمان به شمار آید و در این میان برگزاری نمایشگاههای بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان گام موثری در عرصه جهانی شدن صنعت نفت ایران به شمار میرود.
تحقق تمامی اهداف تولید در صنعت نفت ایران
پیشبینیهای به عمل آمده درباره ذخایر نفت خام حاکی از آن است که کشورهای خاورمیانه از بیشترین حجم ذخایر نفتی برخوردار هستند و حتی تا سال ۲۰۳۰ نیز بالاترین حجم ذخایر را در اختیار خواهند داشت. این در حالی است که طول عمر برداشت از ذخایر نفت خام اثبات شده موجود با فرض ثبات سایر شرایط در خاورمیانه ۳/۹۰ سال و در سایر کشورهای جهان حداکثر ۹/۲۵ سال است.
بر اساس آخرین اطلاعات موجود در سال ۲۰۰۷، کل تولید نفت خام جهان تقریبا ۵/۷۱ میلیون بشکه در روز بوده که ۵/۳۱ درصد آن توسط کشورهای منطقه خاورمیانه و مابقی در سایر کشورهای جهان تولید میشود. در مقایسه با سال ۲۰۰۴ رشد تولید نفتخام در جهان به طور متوسط ۵/۰ درصد بوده است؛ به طوری که سهم تولید منطقه خاورمیانه از این مقدار رشد ۳/۲۴ درصد بوده که در این زمینه کویت، ایران، قطر و امارات متحده عربی از بالاترین سهم در رشد تولید نفت خام در این منطقه برخوردار بوده اند.
در ایران نیز رشد تولید در مقایسه با سال ۲۰۰۴ به طور متوسط سالانه ۷/۱ درصد افزایش داشته و در مقایسه با برنامه تعیین شده در شرکت ملی نفت ایران ۹۷ درصد تحقق یافته است که این امر از یک سو از افزایش تقاضا و به تبع آن افزایش قیمت نفت خام در بازارهای بینالمللی و از سوی دیگر از نگهداری و استفاده بهینه از تاسیسات و امکانات تولید، ارتقای سطح دانش و تخصص نیروی انسانی، افزایش تزریق گاز و آب به میدانهای نفتی، بهرهگیری از روشهای ازدیاد برداشت و بهرهبرداری بهینه از میادین نفتی ناشی شده است.
در عین حال، آمار توزیع نفت خام در جهان حاکی از آن است که از کل نفت خام تولید و ذخیره شده تقریبا ۸/۴۴ میلیون بشکه در روز صادر شده که در مقایسه با سال ۲۰۰۴ به طور متوسط سالانه ۹/۱ درصد (معادل ۵/۲۵۰۷ هزار بشکه در روز) افزایش یافته است. در این میان سهم خاورمیانه از کل صادرات نفت خام جهان ۸/۳۷ درصد بوده که در مقایسه با سال ۲۰۰۴ به طور متوسط سالانه ۲/۱ درصد بیشتر شده است.
هماکنون شرکت ملی نفت ایران با سهمی معادل ۸/۱۵ درصد از کل صادرات نفت خام خاورمیانه، دارای رتبه دوم بعد از عربستان (۲/۴۰ درصد) است. بررسی آمار مبادلات نفت خام حاکی از افزایش صادرات نفت خام ایران در مقایسه با سال ۲۰۰۴ به میزان سالانه ۹/۲ درصد بوده است.
رشد ۷/۷ درصدی تولید گاز طبیعی
بررسی آمارهای موجود در رابطه با گاز طبیعی، از تولید ۲۹۷۱ میلیارد مترمکعب از این حامل انرژی در سراسر جهان حکایت میکند؛ به گونهای که سهم منطقه خاورمیانه ۹/۱۱ درصد و سهم سایر نقاط جهان ۱/۸۸ درصد بوده است.
مقایسه این آمار با آمار سال ۲۰۰۴ مبین رشد متوسط سالانه ۳ درصد در تولید گاز طبیعی بوده است؛ به طوری که تولید در سایر مناطق جهان ۵/۲ درصد و در منطقه خاورمیانه ۹/۶ درصد افزایش داشته است.
در ارتباط با وضعیت تولید گاز طبیعی در سالهای اخیر باید گفت که شرکت ملی نفت ایران با تولید ۸/۳ درصد از کل تولید گاز طبیعی جهان و سهمیدر حدود ۵/۳۱ درصد از کل تولید گاز طبیعی خاورمیانه، مقطع زمانی ارزشمندی را در عرصه تولید این انرژی در پیش رو دارد.
البته باید عنوان کرد که دستیابی به این سطح تولید و کسب رتبه اول در خاورمیانه و رتبه دوم در جهان، با متوسط رشدی معادل ۷/۷ درصد در سال امکانپذیر شده است که اغلب به افزایش سرمایهگذاری برای بهرهبرداری از میادین مشترک، تولیدی شدن فازهای مختلف پارس جنوبی، عملیاتی شدن طرح جمعآوری گازهای همراه و افزایش تقاضای داخلی گاز طبیعی (به عنوان علل رشد تولید گاز طبیعی) باز میگردد.
افزایش حضور سرمایهگذاران
افزایش حضور سرمایهگذاران خصوصی در صنعت نفت کشورمان پس از انقلاب، نکتهای است که بر اهمیت تداوم برگزاری دورهای نمایشگاههای بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی میافزاید.
برخی از طرحهایی که پس از انقلاب به بهرهبرداری رسیدهاند، با مشارکت سرمایهگذاران خارجی و بخش خصوصی داخلی ساخته و راهاندازی شده اند.
از آن جمله باید به پلیمر آریاساسول مجری طرح الفین نهم، پتروشیمی کارون مجری طرح تولید ایزو سیانات، پتروشیمی مهر مجری پلیاتیلن سنگین عسلویه، ان پی سی - آلیانس مجری طرح پلیاتیلن فیلیپین، پتروشیمی لاله مجری پلیاتیلن سبک ماهشهر و پتروشیمی هگمتانه مجری طرح تولید pvc همدان اشاره کرد.
طرحهایی که با مشارکت بخش خصوصی داخلی ساخته شدهاند نیز شامل پتروشیمیهای اروند، امیرکبیر، جم، پردیس، زاگرس، مروارید، کاویان گچساران، لرستان، کردستان، مهاباد و پلیمر کرمانشاه، ایلام، تبریز، فجر، زنجان، لردگان و گلستان است.
چشمانداز صنعت نفت و گاز ایران در افق ۱۴۰۴
با توجه به جایگاهی که صنعت نفت ایران از آن برخوردار است، چشم انداز این صنعت از اهمیت بسیاری برخوردار است، به طوریکه در این رابطه اهداف گوناگونی برای آن در نظر گرفته شده است.
کاهش شدت انرژی کشور به کمتر از ۳/۰ (معادل هر تن نفت خام به ازای هزار دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ۲۰۰۰)، حفظ جایگاه ظرفیت دومین تولیدکننده نفت خام در اوپک که مستلزم حفظ فاصله مناسب از نظر ایجاد ظرفیت تولید با سایر رقبای این جایگاه است و دستیابی به جایگاه دوم جهانی در ظرفیت تولید گاز طبیعی با توجه به ضرورت استفاده از مخازن مشترک از جمله مواردی است که در چشمانداز صنعت نفت مورد توجه قرار گرفته است.
سایر موارد شامل؛ دستیابی به جایگاه اول منطقه به لحاظ ظرفیت پالایشی به منظور ایجاد بالاترین ارزش افزوده از منابع هیدروکربوری کشور، دستیابی به جایگاه اول منطقه از لحاظ ارزش تولید مواد و کالاهای پترو شیمیایی به منظور ایجاد بالاترین ارزش افزوده از منابع هیدرو کربوری کشور و نیل به جایگاه اول فناوری نفت و گاز در منطقه است.
در همین راستا، یکی از مهمترین مباحث صنعت نفت، تدوین برنامه پنجم توسعه کشور در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی در راستای اهداف چشمانداز ملی، منطبق بر ماموریتهای وزارت نفت و سیاستهای کلی نظام در بخش نفت و گاز است.
براین اساس باید بررسی کرد که در بخش نفت و گاز، امروز کجا هستیم؟ کجا میخواهیم باشیم؟ مجموعه اقداماتی که ما را از موقعیت کنونی به جایگاه مطلوب آینده رهنمون میشوند، چیست؟ منابع بخش نفت و گاز در آینده چه وضعیتی دارند و باید صرف چه برنامههایی شوند؟
الزام به استفاده کارآتر از منابع انرژی در فرآیند جهانی شدن اقتصاد، ضرورت حرکت به سمت اقتصاد دانش پایه، لزوم تفکر سیستمی و جامع نگر برنامه ریزی استراتژیک برای تبدیل کردن ایران به یک قدرت منطقهای، توجه به ضرورت ایفای نقش برتر ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی برای تحقق بخشیدن به اهداف چشمانداز ملی در افق ۱۴۰۴ و ضرورت تکیه برنامه بر نگاهی سیستماتیک برای زیربخشهای اصلی اقتصاد ایران از جمله الزامات تدوین برنامه پنجم توسعه در صنعت نفت به شمار میآید.
نقش برپایی نمایشگاه نفت در دستیابی به اهداف برنامه پنجم توسعه
تلاش برای تحقق اهداف صنعت نفت در چارچوب یک نظام برنامهریزی استراتژیک با درنظرگرفتن عوامل محیطی (قوت، ضعف، فرصت و تهدید) و رعایت پویایی برای پاسخگویی به تغییرات محیطی در جهت نیازهای صنعت در روند تکاملی فعالیتهای خود ازجمله مواردی است که به نحو قابل ملاحظهای در دستیابی به اهداف صنعت نفت کشورمان تاثیر گذار است.
ویژگیهای برنامه پنجم توسعه در صنعت نفت شامل قالب سیستمی از مجموعه اجزا به هم پیوسته است که با یکدیگر دارای تبادل داده، اطلاعات، مواد و محصول هستند و یک حرکت هدفدار را انجام میدهند. همچنین اجزا و بخشهای مختلف برنامه دارای هماهنگی بوده و در قالب یک زنجیره ارزش در مجموع صنعت دیده شدهاند.
در همین راستا تعریف نمایشگاههای دورهای برای صنایع نفت، گاز و پتروشیمی میتواند نقش مهمی در دستیابی به اهداف برنامه پنجم توسعه و افقهای ترسیم شده در برنامه ۲۰ ساله داشته باشد.
افزایش سهم و ارتقای جایگاه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در سطح منطقه و جهان، افزایش استحصال و استخراج نفت و گاز با اولویت میادین مشترک با کشورهای همسایه، افزایش ظرفیت پالایشی و تولید محصولات پتروشیمی، استفاده بهینه از ذخایر هیدروکربوری کشور به عنوان پشتوانه و محرک توسعه پایدار اقتصادی کشور، استفاده از ظرفیتهای صنعت نفت و گاز برای دفاع از منافع ملی، اعمال مدیریت انرژی به منظور جلوگیری از اسراف در مصرف سوخت کشور، برقراری تعامل موثر و سازنده با کشورهای تولیدکننده و مصرفکننده انرژی و ایفای نقش مدیریتی ایران در توزیع و ترانزیت انرژی، تحقق سیاستهاى کلى اصل۴۴ قانون اساسى در صنعت نفت، دستیابی به فناوری پیشرفته در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی برای نیل به جایگاه دوم علمی و فنآوری در منطقه و افزایش بهرهوری در حوزههای مختلف صنعت نفت در جهت رشد تولید ناخالص داخلی از جمله اهداف تعریف شده در برنامه پنجم توسعه کشور به شمار میآید که راه رسیدن به آن تا حدود زیادی به ایجاد ارتباط تنگاتنگ با سازندگان و تولیدکنندگان مطرح صنعت نفت و استفاده از توان فنی و ابزاری کشورهایی است که حرفی دراینباره برای گفتن دارند.
نمایشگاه پانزدهم، تلاشی برای عینیت بخشی به اهداف صنعت نفت
استفاده از توان و تجربه بخشخصوصی برای توسعه صنایع نفت و گاز کشور که با استراتژی بلندمدت کشورمان در حوزه انرژی همراستا است، بازار بزرگی به ارزش تقریبی ۵۰ میلیارد دلار برای ۲۰ سال آتی ایجاد میکند که زمینه بسیار خوبی برای حضور و فعالیت شرکتهای مختلف داخلی و خارجی به شمار میرود.بیشک از این بازار بزرگ، شرکتها و موسساتی بیشترین سهم را خواهند برد که بیشترین هماهنگی را با سیاستهای توسعه کشور داشته باشند. وزارت نفت با توجه به اختیارات و تکالیف قانونی، بر قانون استفاده حداکثری از توان مهندسی و پیمانکاری شرکتهای داخلی تاکید دارد و در عین حال تلاش میکند تا مشارکت شرکتهای معتبر خارجی که علاقهمند به حضور در بازار ایران هستند را به ویژه در بخش انتقال تجارب فنی، جلب کند.عملی شدن این خواسته به دلیل بهرهمندی از نیروی کار ارزانتر، به سود شرکتهای خارجی فعال در ایران نیز خواهد بود و مهمتر از آن علاوه بر تحکیم جو اعتماد حاصل از این اقدام، حضور درازمدت و با ثبات آنان را در بازارهای رقابتی ایران تضمین میکند.شفافیت در عملکرد مالی، اجرای پروژهها با کیفیتی مطلوب و در زمان مقرر، مدنظر قرار دادن دغدغههای زیستمحیطی به هنگام طراحی به همراه ساخت و اجرای پروژهها از دیگر شرایطی است که تسهیلکننده و ضامن حضور پایدار کلیه شرکتها، در طرحهای توسعهای صنعت نفت ایران به شمار میرود.برگزاری نمایشگاههای بینالمللی نفت، گاز و پتروشیمی، در ۱۴ سال گذشته، موید این نکته است که با وجود همه تحریمها، نمایشگاه هر سال نسبت به سال قبل از رشد کمیو کیفی قابلتوجهی برخوردار بوده و طبق نظرسنجیها و بررسیهای کارشناسانه، برپایی این نمایشگاه نقش مهمی در ایجاد زمینه مناسب برای تعامل میان شرکتهای داخلی و خارجی، صاحبان صنایع و سرمایه، کارشناسان، فعالان حوزه نفت و انرژی و بخشهای دولتی و خصوصی ایفا کرده است.همچنان که تاثیر این نمایشگاه در ایجاد بسترهای لازم برای جذب سرمایهگذاری، تبادل فناوری و دانش فنی قابل کتمان نیست.
ارسال نظر