گردشگری ایران، جاذبه‌های بی‌بدیل
پرویز کردوانی*
ایران، از نظر جاذبه توریستی رتبه دوم را دارد و از این نظر بعد از آمریکا قرار دارد. من به تمام دنیا سفر کرده‌ام و فقط به آمریکای جنوبی نرفته ام. اشتباه می کنند که می گویند ایران رتبه دهم جاذبه‌های گردشگری است و از نظر گردشگری طبیعی رتبه پنجم را دارد.

به هر حال، ما اینهمه امکانات داریم ولی درآمد ما از محل گردشگری ناچیز است. آمریکا 50 ایالت دارد. آمریکا، آلاسکا را دارد تا فلوریدا. یعنی زمستان در آلاسکا دمای هوا منهای 80 تا 90 درجه زیر صفر است و در فلوریدا هم می توانند شنا کنند. ما هم، همین طور است. یعنی شرایط طبیعی ایران، در طول دوران تکامل کره زمین به گونه ای شده است که اینهمه ارتفاعات و کوه را داریم. مثلا دمای هوا در قله دماوند در زمستان به منهای 80 یا 90 درجه زیر صفر می رسد و در همان ساعت می توانیم در چابهار به دریا برویم و شنا کنیم. تازه اصلا چابهار ما با فلوریدای آمریکا قابل مقایسه نیست و ما وضع بهتری داریم.
برای این که در سال گذشته فلوریدا یخبندان شد و خرمای آنجا دچار سرمازدگی شد ولی در چابهار، هیچوقت دمای هوا پایین تر از ۱۵ درجه نمی رود. به همین دلیل، ایران در همه جنبه ها استعداد دارد. از نظر داشتن کوه، ایرانی مناطق کوهستانی زیادی دارد و در کوهستان ها، ابشارهای زیادی داریم و جنگل ها و مرتع زیادی داریم و زراعت دیم زیادی نیز داریم. میوه های سردسیری زیادی هم وجود دارد. در کوهستان ها نیز بارندگی اتفاق می افتد و آب به دشت ها سرازیر می شود و دشت های مثل تهران و کرج را داریم.


هر توریستی در هر فصلی به ایران بیاید این امکانات متنوع برای او وجود دارد. دو تا کویر و بیابان هم داریم که از لحاظ اقتصادی هم قابل توجه است. من نظریه جدیدی به سازمان ملل داده ام و آن را پذیرفته است که این کویرها نعمت بسیار بزرگی از لحاظ اشتغال و از لحاظ درآمد است. کویر یعنی نمکزار. بزرگترین دنیا در ایران قرار دارد؛ همین کویری که از شرق ورامین شروع می شود تا جنوب گرمسار و بعد سمنان و دامغان و شاهرود و سبزوار و جنوب این کویر به یزد و استان اصفهان می خورد.
این بزرگترین کویر دنیا است و بعد از ما، بولیوی بزرگترین کویر را دارد. این کویر، انواع زیبایی ها را دارد. کویرها نیز انواع مختلفی دارند و به کویرهای گیاه دار و کویرهای فاقد گیاه تقسیم می شوند. از کویرهای که گیاه دار هستند در زمینه های مختلف اقتصادی می توان استفاده کرد. به عنوان چراگاه شتر. بهترین چراگاه برای شتر، کویر است و خار شتر است. بعد هم می توان برای چراگاه حیات وحش از آن استفاده کرد. بیشتر گیاهان کویری و شاید تا ۹۰ درصد آن، صنعتی و دارویی هستند. سومین جنبه هم، زیبایی کویرهایی است که گیاه دارند. وقتی بهار می شود کویری که گیاه دارد، انواع درخت گز دارد و گزها انواع گل های بنفش دارند. انواع گیاهان سبز رنگ و سفید رنگ در کویر وجود دارد و خصوصا اگر در آن حیات وحش باشد جذابیت های آن بیشتر می شود.
به هر استانی که می روم و سخنرانی می کنم می گویم استان شما استثنا است. اما به من می گویند آقای دکتر شما به همه جا استثنا می گویید و من می گویم برای این که هر استان با استان دیگر فرق می کند. مثلا به استان کرمانشاه می روید که منطقه سردسیری دارد و در طرف غرب استان کرمانشاه، منطقه گرمسیری دارد و خرما دارد. کسانی که باید برای رونق گردشگری کاری انجام بدهند فعالیت چندانی انجام نداده اند و بیشتر، سراغ تحقیق رفته اند. اعتقاد دارم که ما حتی باید به مناطق روستایی برویم و گردشگری را توسعه بدهیم. در جنوب دشت کویر و در نزدیکی منطقه جندق، روستاهای فرحزاد و مصر و عروسان قرار دارد. در آنجا خانواده طباطبایی آمده اند خانه اجدادی خود را در روستای فرحزاد جندق، خیلی خوب مرمت کرده اند و خارجی ها خیلی به آنجا می روند و توالت های تمیزی دارد. غذاهای ایرانی هم در آنجا درست می کند.
بنابراین، خیلی جاها هست که می تواند موجب رونق گردشگری شود. باید مردم روستاها را تشویق کنند که در این زمینه فعال شوند. یعنی استانداران به فرمانداران بگویند و فرمانداران هم به بخشداران بگویند و بخشداران به دهیارها بگویند و جلسه بگذارند و بگویند خودتان، خانه خود را آماده کنید یا امکانات خود را آماده کنید. میوه ای دارید یا محصولی دارید نشان دهید. اگر پنج تا اتاق دارید خودتان از دو تا اتقاق استفاده کنید و سه تا اتاق را برای توریست ها خالی کنید. باید این کارها را انجام دهند ولی باید به آنها امکانات بدهند. باید برای روستاها جاده بکشند.
الان می گویند در شهرهای بزرگ مثل اصفهان و مشهد دارند هتل هفت ستاره م

ی سازند. در حالی که در دنیا هتل هفت ستاره وجود ندارد و بیشتر پنج ستاره است. باید استعدادهای مناطق مختلف کشور را شناسایی کنند و از روستاها نیز باید شروع کنند و بعد بیایند به بخش و شهر و بعد شهرهایی مثل اصفهان و تهران که جای خود را دارند. تا الان دستگاه ها بودجه خود را صرف تحقیقات کرده اند. واقعا دیگر تحقیقات کافی است. الان باید امکانات بدهند.
فرض کنید همین کویری که گرمسار دارد و آن همه ظرفیت دارد یا بیابان لوت که گرمترین نقطه کره زمین است و تمام دانشمندان دنیا آرزو دارند به اینجا بیایند و چقدر منبع درآمد عظیمی است ولی امکانات کافی برای اقامت در آنجا وجود ندارد. مردم برای کویرنوردی به کرمان و شهداد سفر می کنند ولی یکسره باید به بیابان لوت بروند و برگردند. نه غذایی در آنجا هست و نه ماشینی دارد و نه امکاناتی دارد. در حالی که هر منطقه اقلا باید هتل وجود داشته باشد. در شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان، دریاچه نمک و کاروانسرای مرنجاب وجود دارد. فرماندار آن شهرستان از من دعوت کرد و به آنجا رفتم. گفتم شما باید در اینجا مرکزی درست کنید و هتل و ماشین و امکانات داشته باشد و رستوان بسازید و بیایید تور گردشگری ببرید و برای مثال، امروز صبح، گردشگران را از این مسیر ببرید و غذا هم در آنجا به آنها بدهند و شب برگردید و فردا هم مسیر دیگری ببرید.
خلاصه این که، ایران استعداد زیادی دارد. از نظر جاذبه توریستی و به خصوص جاذبه طبیعی بعد از آمریکا، ما هستیم. یعنی هیچ کشوری بیشتر از آمریکا و ایران، بیشترین زیبایی را از لحاظ زیبایی و ظرفیت ندارد. وقتی به طور طبیعی ما اینهمه استعداد داریم هزینه زیادی نخواهیم داشت. جاده و ماشین و امکانات می خواهد که گردشگران به این مناطق بروند. بنابراین باید به این مسائل رسیدگی شود. کشوری مثل اسپانیا، درآمد نفتی ندارد ولی میلیاردها دلار درآمد توریستی دارد. فرانسه هم همین طور است. ما هم در شب ها، کویر و بیابان مان زیبا است.
شب ها کسی به کنار دریا نمی رود یا شب ها کسی به جنگل نمی رود. بنابراین، باید در بیابان محلی درست کنند و ساختمان بسازند و ایوان بزرگ باید داشته باشد. تا صبح نسیم خنک کویر و بیابان را استشمام می کنند و ستاره ها را تا صبح می بینند. خنکی شب، گرمای روز را جبران می کند و بعد هم تا صبح باید بیدار بمانند مثل «گرند کنیون» آمریکا. میلیون ها توریست به آریزونای آمریکا می روند.
در آریزونا، رود کلرادو در طول میلیون ها سال دره عمیقی درست کرده است که آن را دره گرند کنیون نامیده اند. میلیون ها مسافر به آنجا می روند و تا صبح در آنجا بیدار می مانند. ما هم باید این نوع کارها را انجام دهیم. گردشگران گرمای روز را تحمل می کنند ولی در شب، نسیم خنک در بیابان می وزد و ستاره ها را می بینند و تا صبح بیدار می مانند. وقتی صبح، آفتاب می زند در آن زمان باید در کویر و بیابان عکس بگیرند.
بنابراین، ما همه چیز داریم. جنگل داریم. دریا داریم و می تواند توریست آبی به ایران بیاید. توریست اسکی می تواند بیاید. توریست آب می تواند بیاید. ما همه چیز در این مملکت داریم و هر زمان هم که توریست بیاید کشور ما برای او جاذبه گردشگری زیادی دارد.

*متخصص محیط زیست و کویر شناس