عیدی به کودکان مناطق محروم
درصد فقر کودکان ایرانی، حدود یک و نیم برابر میانگین نرخ فقر عمومی جامعه ایران است
دکتر جواد صالحی اصفهانی*
درصد فقر کودکان ایرانی، حدود یک و نیم برابر میانگین نرخ فقر عمومی جامعه ایران است ارائه وعده غذایی رایگان در مناطق فقیرنشین، به سه علت به هزینه کردنش می‌ارزد: جایزه دادن به والدین خانواده‌های فقیر برای فرستادن کودکان به مدرسه، کمک به بهبود برابری فرصت‌ها و افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه ارتقای «سرمایه انسانی».
سرمایه‌گذاری در تغذیه کودکان، در افزایش سرمایه انسانی آینده آنها تاثیرگذار است و بهترین نوع سرمایه‌گذاری خواهد بود. به علاوه، باید توجه کنیم که در ایران «نابرابری فرصت‌ها» در سطح نسبتا بالایی قرار دارد.
در مطالعاتی که ما سال گذشته درباره استانداردهای یادگیری دانش‌آموزان ایرانی انجام دادیم، بر مبنای نتایج آزمون استاندارد TIMSS که وضعیت دانش علوم و ریاضی دانش‌آموزان در سال هشتم تحصیل (سال آخر راهنمایی) را می‌سنجد، مشاهده کردیم میان نمره‌ای که دانش‌آموزان در آزمون TIMSS می‌گیرند با منطقه محل زندگی آنها و میزان تحصیلات پدر و مادرشان ارتباط زیادی وجود دارد. براساس پژوهش ما، احتمال آنکه یک دانش‌آموز ایرانی متعلق به خانواده‌ای ثروتمند در جمع ۱۰ درصد نمرات بالای آزمون TIMSS قرار گیرد، حدود ۵۴ درصد است (در مقایسه با احتمال ۴ درصدی برای دانش‌آموز متعلق به خانواده‌ای از پایین‌ترین دهک درآمدی)
به این ترتیب، هر برنامه‌ای که بتواند به برابر تر شدن کیفیت آموزش کودکان ایرانی کمک کند، وضعیت «برابری فرصت‌ها» در جامعه ایران را به طور محسوسی بهبود خواهد داد. یکی از راه‌هایی که این امر را امکان‌پذیر می‌کند، سرمایه‌گذاری به منظور ارتقای کیفیت معلمان مناطق محروم است و راه دیگر این است که شرایطی فراهم کنیم تا کودکان مدارس مناطق محروم، از لحاظ تغذیه در شرایط خوبی قرار داشته باشند و دست‌کم اطمینان داشته باشیم که دانش‌آموز گرسنه سر کلاس درس نمی‌نشیند.
اجرای چنین برنامه‌ای، به‌رغم بودجه اندک مورد نیاز، تاثیر بالایی بر ارتقای «برابری فرصت‌ها» و افزایش «سرمایه انسانی» خواهد داشت و به عبارت دیگر، کمک خواهد کرد که ما بتوانیم نیرویی با بازدهی بالا تحویل جامعه
دهیم.
به علاوه، در این زمینه، سازمان‌های غیردولتی یا NGOها نیز می‌توانند نقش مهمی در اجرای این طرح ایفا کنند. مدرسه‌ها ممکن است با کمبود پرسنل مواجه باشند و نتوانند یک کار اضافی در کنار کار همیشگی خود انجام دهند، برخی از آنها نیز ممکن است دارای فضای آشپزخانه نباشند و نتوانند غذا را در مدرسه تهیه کنند. در این حالت خانواده‌های داوطلب می‌توانند در تهیه غذا و NGOها در توزیع آن کمک کنند.
اما بودجه این طرح چگونه باید تامین شود؟ به نظر من دولت‌ها مهم‌ترین متولیان اجرای چنین طرح‌هایی هستند. در ایران، دولت با پخش کردن یارانه‌های نقدی در سطح خانوارها تلاش کرده است به عدالت اجتماعی کمک کند. اما لازم است برنامه‌هایی به منظور تقسیم عادلانه‌تر این پول در داخل خود خانواده‌ها و افزایش سهم کودکان از این یارانه‌ها طراحی کنیم که ارائه وعده غذایی رایگان در مدارس مناطق محروم، برنامه‌ای در این راستا خواهد بود.
اگر ما خط فقر را در سطح درآمد سه هزار تومان در روز در نظر بگیریم، محاسبات آماری بنده نشان می‌دهد که درصد فقر کودکان در ایران، حدود یک و نیم برابر میانگین نرخ فقر عمومی جامعه ایران است. یعنی احتمال اینکه بچه‌ای فقیر باشد، یک و نیم برابر بیشتر از افراد بزرگسال است و این امر ضرورت طراحی سیاست‌های ویژه کمک به کاهش فقر کودکان را، گوشزد می‌کند. از این رو است که هدف‌دار کردن یارانه‌ها در چارچوب برنامه‌هایی مانند ارائه وعده غذایی رایگان، عیدی‌ای است که به کودکان ایران تعلق می‌گیرد.
* مدرس اقتصاد دانشگاه «ویرجینیاتک»
ارسال نظر