کلاف سردرگم در خیابان‌های تهران معطل تصویب طرح جامع ترافیک

کلانشهر تهران با هشت‌میلیون نفر جمعیت ثابت که با احتساب جمعیت شناور به ۱۰‌میلیون نفر در روز می‌رسد، با مشکلات متعددی در سیستم حمل‌ونقل شهری مواجه است. روزانه حدود ۱۵‌میلیون سفر سواره در شبکه معابر شهر تهران جریان دارد که منشا بسیاری از مشکلات شهری است، به‌طوری که روزانه حدود ۱۲‌میلیون لیتر بنزین به وسیله خودروها مصرف می‌شود که علاوه بر افزایش آلودگی محیط زیست و کاهش ضریب امنیت و سلامت شهروندان، ازدیاد حجم تردد خودروها و در نتیجه افزایش آمار تصادفات رانندگی و خسارات جانی و مادی ناشی از آن را به دنبال دارد. در تهران بیش از دو‌میلیون دستگاه وسیله نقلیه شخصی و به همین تعداد موتورسیکلت تردد می‌کنند و سالانه ناوگان اتوبوسرانی حدود ۵/۱‌میلیارد مسافر و مترو حدود نیم‌میلیارد مسافر را جا به جا می‌کنند که این آمارها نشان از گستردگی مسائل و مشکلات کلانشهر تهران در حوزه حمل‌ونقل شهری دارد و به نسبت ابعاد گسترده آن نیازمند اراده و عزم جدی و اعتبارات و بودجه ملی است.

امروزه ترافیک به شکل کلاف پیچیده و سردرگمی درآمده که ارائه راهکارهای عملی برای کنترل، کاهش و رفع مسائل و مشکلات مبتلا به آن، جز بر پایه مطالعات نظری میسر نمی‌شود و بر این اساس انجام مطالعه‌ای جامع که تمام جوانب حمل‌ونقل و ترافیک در آن لحاظ شده، اجتناب ناپذیر است.

در این راستا طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک از اهمیت بالا و اجرای آن از ضرورت بسیاری برخوردار است. چشم‌انداز طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران در حقیقت سیمای آینده وضعیت ترافیک و حمل‌ونقل شهری را در سال ۱۴۰۴ به عنوان سال افق در انطباق با افق چشم‌انداز کشورمان و در تطابق با طرح جامع شهر تهران به تصویر کشیده است. تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی، سه نقش اساسی ملی، منطقه‌ای و محلی ایفا می‌کند و برای حفظ و تقویت این نقش‌ها تا سال افق چشم‌انداز، طرح جامع تهران به منظور ارتقای کیفیت زندگی و فعالیت ساکنان این شهر نیازمند یک سیستم حمل‌ونقل یکپارچه، در دسترس، روان، راحت، ایمن و پاک است که هم‌جهت با توسعه اقتصاد شهری بوده و با توجه به محدودیت منابع قابل اجرا باشد. از جمله پیش‌شرط‌های اصلی هر طرح جامع که طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران نیز از آن برخوردار است، علاوه بر ترسیم چشم‌انداز، تعیین اهداف کلی، تبیین راهبردها و ترسیم برنامه‌هاست. امروزه به تجربه ثابت شده است هر تصمیم‌گیری بدون پشتوانه مطالعاتی همه‌جانبه یا بر اساس اراده فردی با احتمال اشتباه و ضریب خطای بالایی رو به رو بوده و به بیراهه رفته یا به بن‌بست رسیده است و هزینه‌های مادی و معنوی ای که برای برطرف کردن آثار و پیامدهای یک طرح نادرست صرف می‌شود، به مراتب بیشتر از هزینه‌های اولیه است.

بر این اساس دوره تکیه بر تصمیم‌گیری‌های شخصی و روش‌های آزمون و خطا سپری شده و تصمیمات اجرایی بویژه در موضوعات مهم حمل‌ونقل و ترافیک باید مبتنی بر علم و دانش و متکی بر مطالعه و تحقیق و با در نظر گرفتن همه جوانب و حواشی طرح باشد. طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران در صورت تصویب قادر خواهد بود با بهنگام سازی مدل‌های عرضه و تقاضا شامل شبکه معابر شهری و سیستم حمل‌ونقل عمومی (اتوبوس، مینی‌بوس، قطار شهری، تاکسی و ون) و توابع عملکردی وضع موجود در سال پایه، وضعیت ترافیک تهران در سال افق را ارائه دهد و در واقع سیمای تهران ۱۴۰۴ را شبیه سازی کند. از مهم‌ترین دستاوردهای طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران، تحلیل و ارزیابی گزینه‌های مختلف در ارتباط با ایجاد امکانات و تسهیلات حمل‌ونقل نظیر توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و استفاده از سامانه‌های حمل‌ونقل نوین و ایجاد تغییرات در شبکه معابر شهری و گسترش کیفی و کمی آن است. به عنوان مثال تصمیم‌گیری درباره یک بزرگراه شهری، یک خط مترو یا یک مسیر منوریل نیازمند آگاهی از الگوی سفر شهروندان، امکانات و تسهیلات وضع موجود و اطلاعات کاربری‌های مختلف است که همه این موارد در طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک لحاظ می‌شود.

کلام آخر آنکه اگر شهر تهران به عنوان یک بیمار تلقی شود که از مشکلات حاد و مزمن ترافیکی رنج می‌برد، وظیفه طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک در وهله نخست، تشکیل پرونده ای دقیق و کامل برای بیمار و صدور نسخه‌ای اثرگذار و شفابخش برای آن است تا در کوتاه مدت علائم حیاتی بیمار را بهبود بخشد و در بلند مدت به درمان قطعی بیمار نایل شود.

*کارشناس برنامه‌ریزی شهری