عتیقه
دارایی، بافتهای از ابریشم و رنگ
دارایی (ایکات) روشی دیرینه در بافت پارچههای منقش با رنگناپذیر کردن نخها پیش از بافتن آنها است تا به تدریج که کار بافتن پیش میرود، نقش نیز نمودار میشود. واژه «ایکات» از واژه مالایایی منجیکات میآید که به معنای بستن یا گرهزدن یا پیچاندن است و منظور از آن شیوه بستن تاروپود از روی الگویی است که از پیش آماده شده است. در زبان فارسی به فرآورده این شیوه دارایی میگویند.
دارایی پارچهای ابریشمیاست با نقوش درهم هندسی که در یزد بافته میشود. علت انتخاب این نام بدین جهت است که قوارههایی از این پارچه را به همراه ترمه، هنگام تهیه جهیزیه به عنوان دارایی عروس به او هدیه میدادند. رشتههای الیاف به صورت گره بسته شده و درون خم رنگ فروبرده میشود، بعد از رنگرزی با رنگهای متفاوت، الیاف باز شده و روی دستگاه دارایی بافی بسته میشود و با عبور پودها، نقوش هندسی بارنگهای درهم پدید میآید. از پارچههای دارایی برای رویه لحاف، روتختی، رومیزی، پردهای و ... استفاده میشود. دارایی دارای طرحهای تک گل، چهارگل، چهارخانه و در اندازههای خاص است.
دارایی بافی درشهر یزد رواج دارد. خاستگاه دارایی که سالیان درازی درایران رونق و رواج داشته هنوز هم در یزد،رشت و روستاهای اطراف آن بافته میشود.
خاستگاه این صنعت درست شناخته شده نیست، ولی پژوهندگان با تاکید بر پیچیدگی روش بافت گوناگونی و ظرافت نقشها و روشهایی که در جزیره سوماترا، مالی و سومبا و برنئو یافت شده است دلالت بر آن دارد که اگر یک خاستگاه برای آن وجود داشته، در منطقه اندونزی بوده است.
به دلیل کاربرد روش ایکات در مورد تار یا پود یا هر دو، باید میان ایکات تار و ایکات پود و ایکات دوگانه فرق نهاد. لازمه این هر سه روش آن است که نخها روی نوعی چوب کشیده شوند تا بتوان آنها را به صورت نقشی جمع کرد و به هم بست. ایکاتهای تار معمولا ثابت هستند بدین معنی که همین که روی دستگاه بافندگی نصب شوند دیگر به آنها دست نمیزنند و فقط پود رنگین واحدی را به آنها میبافند. این قاعده استثنایی نیز دارد و آن اینکه هنگامیکه تارها را به صورت افقی میبندند، بعد باید آنها را به ترتیب و توالی به جلو بکشند تا نقش پیکان شعلهای از آن پدید آید. ایکاتهای پود به کار بیشتر بر روی دستگاه بافندگی نیاز دارند، زیرا هر گرهی باید در جایی دقیق ومعین زده شود تا نقش ظاهر شود.
بافنده تا اندازهای میتواند با حرکت دادن و جلو و عقببردن پود نقشهایی را که خود در نظر دارد بیافریند. ایکاتهای دوگانه به مهارتهای فوق العاده که در این هر دو روش باید به کار بسته شود نیاز دارد و گاه تکمیل این بافتهای ظریف پیچیده یکسال یا بیشتر زمان میگیرد. مقدار بستن تابع اندازه ظرافت نقشها است برای رنگزدن به حکم سنت همیشه از رنگهایی طبیعی استفاده شده است. از شمار رنگهایی که به کار میرود باید نیل را برای رنگ آبی، روناس و قرمز دانه را برای رنگ قرمز و پوست درخت گل را برای رنگ زرد و مواد معدنی و خاکی گوناگون را برای رنگ سیاه نام برد.
ارسال نظر