بازار اختراع

میترا یزدچی

طرح: محسن اسدی

موضوع از وقتی برایم جالب شد که برای تهیه گزارشی در رابطه با مخترعین در اینترنت به دنبال مطلب می‌گشتم. در لابلای مطالبی که از معرفی نخبگان و مخترعین، اخبار متفاوت از آنها، اعطای تسهیلات و... بود چشمم به آگهی‌هایی برای فروش اختراع افتاد ! عجب، مگر می‌شود کسی با زحمت و مرارت زیاد اختراعی داشته باشد و در اختیار دیگران قرار دهد.

متن دقیق یکی از آگهی به این مضمون بود:

تعدادی اختراع ثبت شده و ثبت نشده موجود است. با قیمت مناسب بخرید و از مزایای آن مانند داشتن امتیاز ثبت اختراع و کسب در آمد از تولید و... بهره‌مند شوید.

اگر اختراعی ثبت شده یا ثبت نشده دارید میتوانید جهت فروش آن با ما تماس بگیرید.

اگر می‌خواهید اختراع خود را ثبت کنید ما می‌توانیم در تمامی مراحل ثبت اختراع به شما کمک کنیم.

مشورت با ما در امور مربوط به اختراع به نفع شما است.هر اختراعی با جملات خاصی مانند قابلیت‌های دریافت تسهیلات و رفع مشکلات متعدد، درآمدزایی برای خریدار و... جلب توجه می‌کرد.

تصمیم گرفتم به یک از این مخترعین! زنگ بزنم و جویای قیمت‌ها شوم! خیلی جالب بود اختراعات با توجه به کارکرد و پیچیدگیشان قیمت داشتند که از قیمت پایه ۲میلیون تومان شروع می‌شد. مخترع فروشنده که صدایی جوان داشت حتی از اختراعات سفارشی سخن به میان آورد که افراد می‌توانند با توجه به نیازشان به آنها سفارش اختراع دهند. وقتی از او پرسیدم، این اختراعات را چگونه به ثبت می‌رسانید، پاسخ داد: «شما یا خودمان می‌توانیم اختراعی را که خریده‌اید به نامتان ثبت کنیم.»

چه کسی مخترع است؟

در طول تاریخ اختراعات بی‌شماری شده است که مستقیم و غیر مستقیم برای زندگی روزمره ما مفید و حتی ضروری هستند. بعضی از این اختراعات مانند برق آنقدر مهم است که همه با مخترع آن یعنی «ادیسون» آشنا هستند و برخی مانند مخترع رادیو را حتی کارمندان شاغل در صدا و سیما هم می‌شناسند. اما به به‌راستی، به چه کسی می‌گویند مخترع؟

دایره‌المعارف ویکی پدیا در رابطه با تعریف مخترع آورده است: نظام‌های حقوقی، تعاریف متفاوتی از مخترع ارائه کرده‌اند: «از یک دیدگاه مخترع کسی است که برای اولین بار در ذهنش راه‌حلی برای مشکل خاص ظهور کرده و او نیز راه‌حل مذکور را به صورت محصول یا فرآیندی تجسم مادّی بخشیده است. سیستم‌های حقوقی نظیر سیستم ایالات متحده آمریکا این تعریف را از مخترع ارائه داده‌اند. (first to invent). لیکن در اکثر نظام‌های حقوقی، مخترع، ‌اولین فردی است که برای ثبت اختراع خود به اداره ثبت اختراع مراجعه می‌کند. در ماده ۲۹ قانون ثبت علایم و اختراعات ایران این نظام پذیرفته گردیده است. در این نظام شاید فرد درخواست دهنده، مخترع واقعی نباشد، لیکن فصل خصومت هدف مهم‌تری است که نظام اخیر آن را دنبال می‌نماید و این بر عهده مخترع می‌باشد تا در اولین فرصت و در مهلت پیش‌بینی شده به اداره ثبت اختراع مراجعه نموده و اختراع خود را به ثبت برساند.»

در کشور ما نیز مخترع به کسی اطلاق می‌شود که اختراعی داشته باشد. اما چطور یک اختراع به ثبت می‌رسد؟ به گفته انجمن مخترعین کشور، مراحل ثبت یک اختراع بدین شرح است:

برای ثبت اختراع باید با اظهارنامه ثبت اختراع (اظهارنامه ثبت اختراع فرم مخصوصی است که جزو اوراق بهادار می‌باشد و متقاضی می‌بایستی از واحد گردش اوراق بهادار مستقر در اداره کل ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی آن را تهیه و نسبت به تکمیل و امضای آن اقدام نماید )، از شرح کامل اختراع، نقشه کامل اختراع، دلایلی دال بر اینکه اختراع با ارائه راه‌حل عملی چه مشکلی را حل می‌کند و چه مزایایی دارد و اطلاعاتی که میزان حمایت ناشی از حق ثبت را مشخص نماید، فتوکپی شناسنامه مخترع یا مخترعان، قبض رسید بانکی حق‌الثبت اظهارنامه تقاضای ثبت اختراع از تمام کشور باید به اداره کل ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی مراجعه کرد.

ثبت اختراع می‌تواند از سوی وکیل مخترع تقاضا شود. در این صورت تقاضانامه باید به همراه اصل وکالتنامه با رونوشت یا فتوکپی برابر اصل شده ضمیمه اظهارنامه شود.

میترا چراغی، مشاور ارشد انجمن مخترعین کشور، با اشاره به ۳۵۰۰ عضو رسمی و دارای کارت این انجمن در رابطه با شرایط عضویت در این انجمن می‌گوید: تنها کسانی می‌توانند عضو این انجمن شوند که حداقل گواهی ثبت یک اختراع را از مراجع داخلی و خارجی معتبر و مورد تایید داشته باشند، این اختراع را از طریق روزنامه رسمی کشور معرفی کرده باشند و از حقوق اجتماعی و حسن شهرت حرفه‌ای و اجتماعی برخوردار باشند و برای این منظور باید فتوکپی رنگی از برگ اول اختراع به اندازه A۴، فتوکپی سیاه و سفید از برگ اول اختراع به اندازه A۴، فتوکپی از روزنامه رسمی که در آن اختراع درج شده باشد، فتوکپی از صفحه اول شناسنامه، دو قطعه عکس ۴×۳، فرم درخواست عضویت از انجمن مخترعین کشور و فتوکپی از آخرین مدرک تحصیلی را به انجمن تحویل دهند.

وی انجمن مخترعین کشور را انجمنی صنفی - علمی و یا صنفی - تخصصی، غیر سیاسی و غیر انتفاعی خوانده و می‌افزاید: انجمن مخترعین فعالیت خود را در سال ۱۳۸۰ به صورت غیر رسمی آغاز کرد و در سال ۱۳۸۵ و با شماره پروانه صنفی

۴۱۲/ ۲ - ۴۲/ الف و شماره ثبت ۲۱۰۰۲ مجوز رسمی از وزارت کشور دریافت کرد.

چراغی، انجمن مخترعین کشور را تاکنون بانی اتفاقات فرخنده‌ای برای مخترعین دانسته و اظهار داشت: این انجمن تاکنون توانسته است: تعداد ۲۵۰۰ مخترع و متجاوز از ۱۰۰۰۰ اختراع را زیر یک سقف جمع کند، تاکنون بیش از ۳۰۰۰ ساعت اتاق فکر داشته است، دو قانون جدید ثبت اختراعات و الحاق ایران به معاهده بین‌المللی ثبت اختراعات (PCT) و برنامه برای اهداف و چشم انداز آینده ایران تنظیم کرده است.

نحوه قیمت‌گذاری روی اختراعات

شاید به جرات بتوان گفت اگر اختراعی درآمدزا نباشد، همان بهتر که اصلا تولید نشود! اما به چه قیمتی؟

چراغی، ملاک تعیین قیمت اختراعات را میزان پیچیدگی‌های آنها دانسته و می‌گوید: هرچه اختراع پیچیده تر باشد گران تر است.

این عضو جامعه مخترعین و مبتکرین ایران، بیشترین خریدار اختراعات را خارجی‌ها عنوان کرده و ادامه می‌دهد: ما حتی یک اختراع را تا ۲۰۰میلیارد تومان قیمت می‌گذاریم و اغلب این خارجی‌ها هستند که بیشترین استقبال را دارند.

تولید ملی، افتخار ملی

اما، شهاب آزموده، مخترع دستگاهی که درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند سینوزیت، میگرن، سردرد‌ها، گرفتگی‌های عضلانی و رگ‌ها، روماتیسم، کشیدگی تاندن‌ها، مشکلات کلیوی، چربی‌های زائد بدون استفاده از دارو و جراحی بوده است در رابطه با مراحل اختراع این دستگاه می‌گوید: از سال ۱۳۵۲ تمام سرمایه‌ام یعنی ۲ باب ویلا در شمال کشور، ۲ باب منزل مسکونی، ۳ دستگاه اتومبیل که از خارج کشور آورده بودم را فروختم و صرف تحقیقاتم کردم تا توانستم پس از ۶ سال این دستگاه را اختراع کنم.

وی که دارای مدرک مهندسی الکترونیک از آمریکا است، می‌افزاید: هدف من از این اختراع بر طرف شدن هر دردی بدون دارو است چرا که هر دارویی دارای عوارض جانبی زیادی است و هر خانواده‌ای دچار این مشکلات می‌شود ولی متاسفانه طی سال‌های گذشته هنوز من نتوانسته‌ام مرجع معتبری برای تولید انبوه این دستگاه پیدا کنم تا همه خانواده‌های ایرانی بتوانند از آن استفاده کنند.

آزموده که علاوه بر گواهی ثبت اختراع دستگاهش توسط وزارت بهداشت و درمان مورد ارزیابی و تایید قرار گرفته است، تصریح می‌کند: تاکنون پیشنهادهای زیادی به من و خانواده‌ام از خارج کشور برای تولید انبوه این دستگاه شده است، ولی من فکر می‌کنم وقتی کار من ارزش دارد و افتخارآفرین است که برای کشورم و در داخل کشورم تولید شود.

این مخترع در رابطه با قیمت‌های پیشنهادی برای خرید حق تولید دستگاهش اظهار داشت: با توجه به اینکه من از ابتدا مخالفت می‌کردم در رابطه با قیمت صحبت نمی شد ولی قول اقامت در کشور خریدار به من و تا ۲۰۰ نفر از اعضای خانواده‌ام داده شد.