گروه بورس: در سال‌های اخیر بارها خبر تاسیس شرکت‌های مختلف اعم از بانک‌ها، بیمه‌ها و شرکت‌های تولیدی را شنیده‌ایم یا اخبار مربوط به پذیره‌نویسی سهام آنها را در خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها خوانده‌ایم. تاسیس شرکت‌های سهامی عام یکی از روش‌های تامین منابع مالی برای را‌ه‌اندازی یک فعالیت اقتصادی است که در آن موسسان یک شرکت از طریق عرضه بخشی از سهام شرکت به‌صورت عام، سرمایه مورد نیاز خود را جذب می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از سال ۹۰ تا کنون بیش از ۷ میلیارد سهم به ارزشی بالغ بر ۲۲۰۰ میلیارد تومان از این طریق عرضه شده است. در بازار اوراق بهادار و طبق ماده ۲۰ قانون بازار اوراق بهادار، «عرضه عمومی» اوراق بهادار در بازار اولیه منوط به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است و عرضه عمومی اوراق بهادار به هر طریق، بدون رعایت مفاد این قانون ممنوع است، بنابراین، مسیر تاسیس بسیاری از شرکت‌های سهامی عام و جمع‌آوری منابع مالی برای شروع فعالیت این بنگاه‌های اقتصادی از اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار سرمایه‌ای سازمان بورس و اوراق بهادار می‌گذرد. بر این اساس، در گفت‌وگویی با غلامرضا ابوترابی، رئیس این اداره جزئیات ثبت و عرضه سهام عام شرکت‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

شرکت‌ها چه فرآیندی را باید برای تاسیس طی کنند؟

فرآیند تاسیس شرکت‌های سهامی عام که مشمول ثبت نزد سازمان باشند در ابتدای امر با ارائه مدارک و مستندات به سازمان آغاز می‌شود در ادامه و پس از بررسی مدارک و مستندات و صدور مجوز عرضه عمومی مرحله اخذ مجوز از مرجع ثبت شرکت‌ها به منظور انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی انجام می‌شود. این فرآیند در مرحله چهارم با انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی و انجام آن ادامه پیدا می‌کند. ارسال مدارک مربوط به انجام پذیره‌نویسی عمومی و اخذ مجوز از سازمان به منظور برگزاری مجمع عمومی موسس و ارسال مدارک و مستندات مربوط به مجمع دیگر مراحل لازم است. این فرآیند در نهایت با صدور تاییدیه، تکمیل فرآیند و ثبت شرکت به سرانجام می‌رسد.

مدارک و مستنداتی که ابتدایی‌ترین مرحله کار بود، شامل چیست؟

مدارکی که موسسان باید به منظور دریافت مجوز تاسیس و تشکیل شرکت سهامی عام به سازمان ارسال کنند، شامل «تقاضای تاسیس و ثبت اوراق بهادار»، «بیانیه ثبت به‌همراه فایل الکترونیکی آن»، « اظهارنامه ثبت شرکت سهامی عام در شرف تاسیس»، «گواهی تایید نام شرکت در شرف تاسیس توسط اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری»، «طرح اعلامیه پذیره‌نویسی»، «طرح اساسنامه شرکت‌های سهامی عام مطابق با اساسنامه نمونه شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان»، «طرح کسب و کار یا امکان‌سنجی برای انجام سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده و انجام فعالیت‌ها منطبق با طرح اساسنامه به‌همراه فایل الکترونیکی آن» و «اصل گواهی بانکی مبنی بر افتتاح حساب بانکی به نام شرکت در شرف تاسیس و تایید واریز وجوه مربوط به موسسان شرکت» است.

این مدارک در کنار موارد دیگری همچون «ارائه تصویر فیش مربوط به مبلغ واریزی هر یک از موسسان به حساب شرکت سهامی عام در شرف تاسیس»، «آگهی ثبت شرکت‌هایی که به‌عنوان موسسان شرکت سهامی عام در شرف تاسیس هستند همراه با صورت‌های مالی حسابرسی شده»، «ارائه کپی برابر با اصل شناسنامه و کارت ملی اشخاص حقیقی که به‌عنوان موسس هستند»، «اظهارنظر مشاور حقوقی درخصوص رعایت قوانین و مقررات در تشکیل شرکت و عرضه عمومی سهام»، «‌صورت‌جلسه هیات موسس مبنی بر انتخاب نماینده هیات موسس»، «معرفی‌نامه اشخاص حقیقی معرفی شده به نمایندگی از اشخاص حقوقی موسس»، «گزارش کارشناسان رسمی دادگستری درخصوص ارزیابی آورده غیرنقد موسسان»، «اصل تاییدیه بانک مبنی بر تودیع اسناد آورده غیرنقدی موسسان»، «ارائه مجوزهای اخذ شده از مراجع ذی‌ربط»، «مستندات مربوط به حقوق انحصاری ناشردر صورت وجود چنین حقوقی»، «یک نسخه از قرارداد منعقد شده با مشاور عرضه در صورت استفاده از خدمات آنها» و «یک نسخه از قراردادهای منعقده با عامل (کارگزاری‌های عضو فرابورس) و متعهد یا متعهدان پذیره‌نویسی برای ابتدای کار لازم است. پس ازدریافت مدارک و مستندات یادشده، اطلاعات مربوط در سازمان مورد رسیدگی قرار گرفته و نتیجه بررسی حداکثر ظرف مدت ۳۰روز به متقاضی اعلام خواهد شد. در صورتی که مدارک و مستندات ارسال شده دارای اشکال و ایراد باشند، نواقص مدارک و مستندات دریافتی طی نامه‌ای به متقاضی اعلام خواهد شد. از طرفی اگر مدارک ارائه شده به سازمان از حیث شکلی و محتوایی کامل باشند، گزارش فرآیند پذیره‌نویسی و تاسیس شرکت تهیه می‌شود. در صورت موافقت سازمان با تاسیس و تشکیل شرکت سهامی عام، طرح اساسنامه و اعلامیه پذیره‌نویسی تایید و مجوز عرضه عمومی سهام صادر و به مرجع ثبت شرکت‌ها ارسال خواهد شد.

بنابراین از این لحظه متقاضیان با اداره ثبت شرکت‌ها سروکار خواهند داشت؟

در این مرحله بله، موسسان باید به مرجع ثبت شرکت‌ها مراجعه کرده و مطابق لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت و قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران نسبت به اخذ مجوز به منظور انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی اقدام کنند. با توجه به اینکه پذیره‌نویسی سهام شرکت از طریق فرابورس ایران انجام می‌شود، موسسان باید هماهنگی لازم را قبل از پذیره‌نویسی با فرابورس ایران هم انجام دهند. در ادامه و پس از انجام پذیره‌نویسی در مهلت مقرر، موسسان باید ظرف مدت ۱۵ روز نسبت به ارسال مدارک و مستندات مربوطه شامل «فرم تکمیل شده تاییدیه بانک درخصوص مانده حساب در پایان پذیره‌نویسی»، «فهرست پذیره‌نویسان مورد تایید فرابورس ایران»، « گزارش هیات موسس به مجمع عمومی موسس» و «‌آگهی دعوت پذیره‌نویسان و موسسان به مجمع عمومی موسس به سازمان» اقدام کنند. سازمان هم پس از بررسی و تایید پذیره‌نویسی شرکت، اجازه برگزاری مجمع عمومی موسس را صادر می‌کند تا موسسان بعد از تایید سازمان بتوانند نسبت به انتشار آگهی دعوت از مجمع عمومی موسس و برگزاری مجمع اقدام کنند.

به این ترتیب فرآیند تاسیس در این اداره تمام می‌شود؟

پس از برگزاری مجمع، موسسان باید برای دریافت تاییدنامه ثبت و تایید تکمیل فرآیند عرضه عمومی، مستندات «صورت‌جلسه مجمع عمومی موسس»، «فهرست شرکت‌کنندگان در مجمع عمومی موسس» و «یک‌ نسخه از اساسنامه شرکت که در مجمع عمومی موسس به تصویب رسیده با امضای هیات‌رئیسه مجمع» را به سازمان ارائه کنند؛ پس از صدور تاییدیه تکمیل فرآیند و تاییدیه ثبت شرکت توسط سازمان، موسسان باید جهت ثبت شرکت به مرجع ثبت شرکت‌ها مراجعه و با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط نسبت به ثبت شرکت اقدام کنند. پس از ثبت شرکت نزد مرجع ثبت شرکت‌ها و ارسال آگهی ثبت، شرکت نزد سازمان هم ثبت و به‌عنوان ناشر ثبت شده محسوب می‌شود و از تاریخ ثبت باید تمام قوانین و مقررات و دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مصوب سازمان را رعایت کند.

فرآیند تاسیس شرکت‌های سهامی عامی که شرایط معافیت از ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار را داشته باشند، به چه صورت است؟

شاید بد نباشد اساسا ببینیم که شرایط معافیت از ثبت شرکت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار چیست؛ شرکت‌های سهامی عامی که سرمایه اولیه آنها مساوی یا کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد معاف از ثبت نزد سازمان هستند. موسسان این شرکت‌ها باید از بین مدارک و مستنداتی که در بالا به آن اشاره شد، اظهارنامه ثبت شرکت سهامی عام در شرف تاسیس، گواهی تایید نام شرکت در شرف تاسیس توسط اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری، طرح اعلامیه پذیره‌نویسی، طرح اساسنامه شرکت‌های سهامی عام مطابق با اساسنامه نمونه شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان، طرح کسب و کار یا امکان‌سنجی برای انجام سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده و انجام فعالیت‌ها منطبق با طرح اساسنامه به‌همراه فایل الکترونیکی آن، اصل گواهی بانکی مبنی بر افتتاح حساب بانکی به نام شرکت در شرف تاسیس و تایید واریز وجوه مربوط به موسسان شرکت، ارائه تصویر فیش مربوط به مبلغ واریزی هر یک از موسسان به حساب شرکت سهامی عام در شرف تاسیس،صورت‌جلسه هیات موسس مبنی بر انتخاب نماینده هیات موسس، گزارش کارشناسان رسمی دادگستری درخصوص ارزیابی آورده غیرنقد موسسان و اصل تاییدیه بانک مبنی بر تودیع اسناد آورده غیرنقدی موسسان را همراه با فرم استعلام ثبت و فرم بیانیه معافیت از ثبت، به این سازمان ارائه کنند. پس ازدریافت مدارک و مستندات، اطلاعات مربوطه توسط سازمان بررسی و نتیجه بررسی حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز به متقاضی اعلام خواهد شد. در صورتی که مدارک و مستندات ارسال شده دارای اشکال و ایراد باشند، نواقص مدارک و مستندات طی نامه‌ای به متقاضی اعلام خواهد شد. در صورتی که مدارک ارائه شده به سازمان از حیث شکلی و محتوایی کامل باشند، با قید اینکه اوراق بهادار منتشره معاف از ثبت نزد سازمان بوده و مشمول دستورالعمل ثبت و عرضه عمومی اوراق بهادار نیست، عرضه اوراق بهادار و ثبت شرکت از سوی سازمان به اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری بلامانع اعلام می‌شود. موسسان باید به مرجع ثبت شرکت‌ها مراجعه کرده و مطابق لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت و سایر قوانین و مقررات مربوطه نسبت به اخذ مجوز به منظور انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی اقدام کنند. پس از اخذ مجوز از اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری، موسسان می‌توانند نسبت به انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی در روزنامه کثیرالانتشار اقدام کنند. متقاضیان پذیره‌نویسی سهام شرکت می‌توانند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که در اعلامیه پذیره‌نویسی قید شده نسبت به پذیره‌نویسی سهام شرکت اقدام کنند. بدیهی است در صورت تکمیل مبلغ سرمایه، پذیره‌نویسی متوقف می‌شود.

پس از انجام پذیره‌نویسی در مهلت مقرر، موسسان باید نسبت به درج آگهی دعوت از پذیره‌نویسان در روزنامه‌ای که اعلامیه پذیره‌نویسی در آن نشر یافته به منظور برگزاری مجمع عمومی موسس اقدام کنند. در آگهی دعوت باید محل، تاریخ و دستور جلسه مجمع قید شود. وظایف مجمع عمومی موسس در ماده ۷۴ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت اشاره شده است. پس از برگزاری مجمع عمومی موسس و اتخاذ تصمیم درخصوص دستور جلسه مجمع، موسسان باید صورت‌جلسه مجمع عمومی موسس، فهرست حاضرین در مجمع عمومی موسس، گواهی بانک، آگهی دعوت به مجمع و قبولی سمت حسابرس و بازرس قانونی را به مرجع ثبت شرکت‌ها ارسال کنند. ذکر این نکته ضروری است که براساس مفاد ماده ۲ آیین‌نامه اجرایی تبصره (۴) قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه‌ای حسابداران ذی‌صلاح به‌عنوان حسابدار رسمی مصوب ۱۳/ ۶/ ۱۳۷۹ و اصلاحیه مورخ ۱۰/ ۱/ ۱۳۸۷ هیات محترم وزیران، شرکت‌های سهامی عام و شرکت‌های تابعه و وابسته به آنها مکلفند حسب مورد «حسابرس و بازرس قانونی» یا «حسابرس» خود را از میان موسسات حسابرسی که عضو جامعه حسابداران رسمی ایران هستند، انتخاب کنند.

چرا برخی مایل به تاسیس شرکت تعاونی سهامی عام هستند، تاسیس این شرکت‌ها چه تفاوت‌هایی با سایر شرکت‌ها دارد؟

برای پاسخ به این پرسش هم باید ابتدا به تعریف شرکت تعاونی سهامی عام اشاره داشته باشیم. مطابق بند ۹ ماده ۱ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (۴۴) قانون اساسی، شرکت تعاونی سهامی‌عام نوعی شرکت سهامی‌عام است که با رعایت قانون تجارت و محدودیت‌های مذکور در این قانون تشکیل شده باشد.مهم‌ترین‌ محدودیتی که در قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (۴۴) قانون اساسی درخصوص تاسیس شرکت‌های تعاونی سهامی عام به آن اشاره شده مربوط به تملک سهام این گونه شرکت‌ها است که ممکن است برخی از سرمایه گذاران حقیقی حاضر نباشند چنین شرکت‌هایی تاسیس کنند. در بند یک ماده ۱۲ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (۴۴) قانون اساسی اشاره شده که حداکثر سهم هر شخص حقیقی، مستقیم و غیرمستقیم در زمان تاسیس و طول فعالیت نباید از نیم درصد سرمایه شرکت تجاوز کند و در بند ۲ همین ماده اشاره شده که اشخاص حقوقی سهامدار شرکت تعاونی سهامی‌عام، هرگاه خود شرکت تعاونی‌فراگیرملی یا تعاونی سهامی‌عام باشند حداکثر حق مالکیت ۱۰درصد سهام را دارند. سایر اشخاص حقوقی متناسب با تعداد سهامداران مستقیم و غیرمستقیم خود حداکثر حق مالکیت ۵ درصد از سهام را دارند.

بنابراین تاسیس شرکت‌های تعاونی سهامی عام چه مزایایی دارد؟

درآمد مشمول مالیات ابرازی این نوع شرکت‌ها، مشمول ۲۵ درصد تخفیف از نرخ مالیات موضوع ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم می شود. همچنین تخفیف حق بیمه سهم کارفرما برای اعضای شاغل دراین نوع شرکت‌ها به میزان ۲۰ درصد است ضمن آنکه درکلیه مواردی که دولت برای حمایت از بخش غیردولتی مشوق‌هایی (به جز مالیات‌ها) درنظر می‌گیرد، این حمایت برای این نوع شرکت‌ها ۲۰ درصد بیش از بخش غیرتعاونی خواهدبود و البته پرداخت یارانه سود تسهیلات بانکی وسایر هزینه های سرمایه گذاری اولیه برای این نوع از شرکت‌های تعاونی جزو مزایای این نوع شرکت‌ها است.

اگر موسسان قصد داشته باشند در تاسیس شرکت از آورده غیرنقد استفاده کنند، چه ملاحظاتی را باید در نظر بگیرند؟

همان‌طور که می‌دانید براساس لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، موسسان شرکت سهامی عام می‌توانند بخشی از تعهدات خود را در زمان تاسیس شرکت به‌صورت غیرنقدی تامین کنند. در تبصره ماده ۶ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت اشاره شده که هرگاه قسمتی از تعهد موسسان به‌صورت غیرنقد باشد باید عین آن یا مدارک مالکیت آن را درهمان بانکی که برای پرداخت مبلغ نقدی حساب باز شده تودیع کنند. آورده غیرنقد موسسان باید توسط کارشناسان رسمی دادگستری ارزیابی شود و مجمع عمومی موسس نمی‌تواند آورده‌های غیرنقد را بیش از آنچه از طرف کارشناسان رسمی دادگستری ارزیابی شده، قبول کند. البته بهتر است که تمام آورده موسسان به‌صورت نقد باشد چرا که تعیین ارزش منصفانه و نقدشوندگی آورده غیرنقد در بسیاری از موارد سخت و مشکل بوده و در برخی موارد ارزیابی صورت گرفته بیش از ارزش منصفانه دارایی است. همچنین براساس مفاد قانون تجارت در هنگام رای‌گیری درخصوص تقویم آورده غیرنقد، دارندگان آورده غیرنقد (موسسان) نمی‌توانند در رای‌گیری مشارکت کنند و ممکن است آورده غیرنقد مورد تایید مجمع عمومی موسس قرار نگیرد در این صورت آنها باید نسبت به واریز مبلغ نقد به میزان ارزیابی آورده غیر نقد اقدام کنند. ضمن آنکه در صورتی که آورده غیر نقد در راستای فعالیت شرکت نباشد به منظور انجام مخارج و راه‌اندازی شرکت، دارایی‌های مذکور باید به فروش برسد که در برخی از موارد امکان نقد شدن سریع آن امکان‌پذیر نبوده یا باید به قیمت پایین‌تری واگذار شود. با این حال در صورتی که موسسان در نظر دارند بخشی از آورده‌شان به‌صورت غیرنقد باشد باید با کانون کارشناسان رسمی دادگستری مکاتبه کرده و از کانون مربوطه درخواست معرفی هیات کارشناسی کنند.

فرآیند پذیره‌نویسی در تاسیس شرکت‌ها به چه صورت است؟ آیا فقط باید از طریق بازار سرمایه پذیره‌نویسی صورت گیرد یا از پتانسیل نظام بانکی هم می‌توانند استفاده کنند؟

قبلا پذیره‌نویسی سهام شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس از طریق شعب بانک صورت می‌گرفت اما با توجه به مشکلاتی که در پذیره‌نویسی سهام این شرکت‌ها از طریق شبکه بانکی به‌وجود آمد از سال ۹۰ به بعد تمام پذیره‌نویسی‌های شرکت‌های مشمول ثبت نزد سازمان از طریق فرابورس ایران انجام می‌شود و فقط پذیره‌نویسی شرکت‌های سهامی عامی که معاف از ثبت نزد سازمان هستند از طریق بانک‌ها انجام می‌شود.

هزارتوی تاسیس شرکت‌های سهامی عام