بهانه نفتی افت بورس

دنیای اقتصاد: از اواخر هفته گذشته و همگام با ریزش قیمت نفت به کف ۱۱ ساله، بورس نیز در مسیر نزولی با شتاب بیشتری حرکت کرد. بسیاری از فعالان، این افت قیمت‌ها را به کاهش نرخ نفت در بازارهای جهانی نسبت می‌دهند و با توجه به نقش پررنگ گروه‌های وابسته به کالا در بورس تهران، روند فعلی قیمت سهام را طبیعی می‌دانند. این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد در مدت اخیر، بسیاری از گروه‌هایی که با افت شاخص مواجه شدند، ارتباطی با نرخ کالاها ندارند و در مقابل، گروه‌های کالایی افت ملایمی را تجربه کردند. دو تفسیر از سوی کارشناسان برای توجیه این وضعیت وجود دارد. برخی رکود و نبود نقدینگی در بورس را تا حدی شدید می‌دانند که باعث رفتار سردرگم صنایع و نبود توجه کافی فعالان به تحلیل‌های بنیادی به‌منظور یافتن ارتباط واقعی قیمت سهام با نفت شده است. دسته دوم اما تاکید می‌کنند افت قیمت نفت به قدری شدید است که اگر بازار در شرایط عادی به سر می‌برد، باید افت‌های بیشتری را تجربه می‌کرد. بنابراین برخلاف تصور بسیاری که بورس را بی‌واکنش به گشایش‌های هسته‌ای می‌دانند، شاید این عدم افت شدید با کاهش قیمت نفت را بتوان به علت خوش‌بینی‌های فعلی به آینده اقتصاد دانست.

گروه بورس- هدیه لطفی: بورس تهران با نوسان اندک و فرسایشی قیمت‌ها در محدوده مشخص ۶۱ هزار واحدی، روزهای آرام و کسالت‌باری را برای فعالان خود رقم زده است. در ادامه این مسیر فرسایشی هر چند روز گذشته و البته در ۵ دقیقه پایانی بازار، شاخص کل بورس به مدد اهرم مخابرات با ۵/ ۶ واحد افزایش به کار خود پایان داد اما با توقف در محدوده ۶۱ هزار و ۴۲۰ واحدی برای پنجمین‌روز متوالی در این کانال به نوسان پرداخت و به این ترتیب زیان بورس در هفته جاری به ۱۶/ ۱ درصد رسید.

گرچه عمده تحلیل‌ها افت قیمت نفت را عامل اصلی ریزش‌های اخیر بورس معرفی می‌کنند، اما کارشناسان نظرات متفاوتی در این خصوص دارند. برخی معتقدند نبود نقدینگی فعال در بازار سهام باعث شده که اساسا توجه زیادی به شرایط بنیادی و اثرات قیمت نفت نشود. برخی دیگر نیز معتقدند بازار متناسب با کاهش قیمت نفت ریزش نکرده و شاید بتوان، اثر مثبت گشایش‌های هسته‌ای را در عدم ریزش شدید بازار به تناسب افت قیمت نفت مشاهده کرد. بررسی «دنیای اقتصاد» نیز نشان می‌دهد عملکرد گروه‌ها طی یک هفته اخیر، همگن نبوده و بسیاری از صنایع که وابستگی زیادی به نرخ جهانی کالاها ندارند با افت‌های سنگین تری در مقایسه با صنایع کالایی مواجه شده‌اند.

در بررسی روند حرکتی بازار سرمایه مشاهده می‌شود که در کنار کاهش نسبی قیمت‌ها، مساله مشهود دیگر در روند معاملات فعلی در بازار سرمایه افت محسوس و شدید حجم و ارزش معاملات است که هر چند معاملات دیروز با رونق اندکی نسبت به روز سه‌شنبه همراه بود (افزایش ۱۳درصدی حجم و ۴۱درصدی ارزش) اما همانند روزهای اخیر، حاکی از حاکمیت فضای رکود عمیق در بازار سهام است که طبق نظر کارشناسان بازار، این امر از یکسو به دلیل کاهش شدید قیمت جهانی نفت و سایر کالاها و از سوی دیگر کمبود شدید نقدینگی در بورس تهران است.

برخی از نظریه‌ها بر این اساس است که وضعیت اقتصادی بیش از هر چیز به بهای نفت گره خورده به‌گونه‌ای که با افت اخیر قیمت نفت و به دنبال آن کاهش نرخ سایر کامودیتی‌ها، بازار سرمایه و در واقع صنایع بورسی دچار مشکل شده‌اند؛ در حال حاضر حدودا ۳۰ درصد کل بورس کشور را شرکت‌های پتروشیمی و شیمیایی تشکیل می‌دهند، ۸ درصد آن را محصولات نفتی، ۱۰درصد آن را محصولات فلزی، ۵درصد معدنی‌ها و حدود ۹درصد کل بورس نیز مربوط به هلدینگ‌هایی است که صنایع فوق در آن نقش محوریت را دارند. در چنین شرایطی حدودا ۶۰ درصد بورس کشور وابستگی مستقیم به قیمت‌های جهانی دارد که هرچند اتفاقات داخلی در فراز و فرود آن بی‌تاثیر نیست اما افت قیمت نفت، مشتقات نفتی و فلزات اساسی به شدت تاثیر منفی بر بازار سرمایه داشته است. بررسی «دنیای اقتصاد» از روند ریزشی قیمت نفت از سه‌شنبه هفته گذشته، نشان از آن دارد که در این مدت شاخص کل بورس ۳/ ۱ درصد افت را به ثبت رسانده و این در حالی است که قیمت نفت در این مدت با افت حدود ۵درصدی همراه بوده است. بر اساس نظر فعالان بازار سرمایه هنوز قیمت نفت تاثیر واقعی خود را بر بازار نگذاشته و افت‌های بیشتری از این ناحیه در انتظار صنایع است.

اما این امر تا حدودی نظریه واکسینه شدن و عدم واکنش بورس به اخبار مثبت سیاسی و رفع تحریم‌ها را نقض می‌کند؛ تا کنون بارها از این منظر که بازار سرمایه واکنش مثبتی به اخبار مثبت سیاسی، اقتصادی و هسته‌ای را بروز نمی‌دهد، شنیده‌ایم اما با بررسی مزبور مشاهده می‌شود که این اخبار و اتفاقات تاثیر مثبت خود را ایجاد کرده اما در شرایط منفی موجود با توجه به عوامل بنیادی ذکر شده، تنها این اتفاقات مثبت توانسته به‌عنوان ضربه‌گیری برای جلوگیری از ریزش شدیدتر بازار و شاخص قلمداد شود.

بررسی جزئیات عملکرد صنایع با افت نفت

بررسی صنایع بورسی و رصد شاخص آنها در ۶ روز معاملاتی اخیر و به دنبال افت حدود ۵درصدی در سبدهای مختلف نفتی، نشان از آن دارد که جدای از صنایعی که تنها با محوریت تک سهم‌ها تغییر می‌کنند، صنعت قند و شکر با ثبت بازدهی ۱/ ۶ درصدی به‌عنوان مثبت ترین صنعت شناخته شده که دلیل عمده این رشد نیز از یکسو مربوط به بتای منفی قندی‌ها و از سوی دیگر سفته‌بازی در این گروه است.

در ادامه صنایع مخابرات، دارویی، رایانه و دستگاه‌های برقی نیز به دلیل عدم وابستگی به قیمت‌های جهانی در فهرست گروه‌های مثبت قرار گرفتند که این موضوع تاییدی بر ریسک مشخص، حرکت منطقی صنایع مزبور و عدم واکنش بنیادی به افت قیمت‌های جهانی است. صنعت لاستیک و پلاستیک نیز با ثبت بازدهی یک درصدی از دیگر صنایع مثبت در این دوره بود که علت اصلی آن نیز تعیین قیمت کائوچو بر اساس قیمت نفت است که جزو مواد اولیه در لاستیک‌سازی استفاده می‌شود و بالطبع کاهش قیمت نفت به کاهش قیمت تمام شده و در نهایت افزایش سود برای محصولات لاستیکی منجر می‌شود.

این در حالی است که در ۶ روز معاملاتی اخیر انتظار می‌رفت که گروه‌های پتروشیمی، کانه‌های فلزی و فلزات اساسی بیشترین کاهش را از افت نرخ نفت داشته باشند؛ در واقع کاهش قیمت نفت موجب کاهش قیمت مواد اولیه و قیمت فروش در صنایع پتروشیمی و شیمیایی و پالایشگاهی خواهد شد، اما این فرضیه با ثبت زیان حداکثر یک درصدی برای آنها رد شد؛ شاید بتوان گفت که هر چند قیمت نفت با افت روبه‌رو‌ شده اما سایر فلزات افت سنگینی را تجربه نکرده‌اند. مثلا مس با رشد قیمت همراه بود و افزایش قیمت هر تن مس به ۴۷۰۰ دلار بیشترین قیمت این فلز در ۵ هفته اخیر بوده است که این موضوع از سرعت ریزش قیمت‌ها در این صنایع کاسته است. اما در این بررسی‌ها اتفاق عجیب دیگر کاهش شدید صنایع خودرو،لیزینگ، حمل و نقل، بانک و بیمه است، به‌طوری که خودرو و حمل و نقل به ترتیب ۶/ ۷ و ۶/ ۵ درصد زیان و بانک و بیمه نیز ۴/ ۱ و ۱/ ۲ درصد زیان را به ثبت رسانده‌اند و بر این اساس در فهرست صنایع منفی بورسی قرار گرفتند. این در حالی است که صنایع مزبور هیچ وابستگی به قیمت‌های جهانی و تغییرات قیمت نفت ندارند و حتی جزو پرپتانسیل‌ترین گروه‌ها در پساتحریم شناخته شده بودند و اما سوال اساسی این است که چرا در شرایط عدم وابستگی و آغاز رفع عملی تحریم‌ها از هفته آینده، این صنایع چنین واکنش منفی از خود نشان می‌دهند؟

نبود تحلیل بنیادی در غیاب پول

در این راستا سعید اسلامی بیدگلی، رئیس هیات مدیره شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی معتقد است: شرایط کنونی بازار سرمایه به گونه‌ای است که هیچ توجیهی برای عملکرد آن وجود ندارد و کمبود شدید نقدینگی در آن منجر به عدم تاثیر اخبار مثبت یا حتی منفی شده است. وی ادامه داد: مشکل اصلی بازار سرمایه در کمبود نقدینگی است که این امر سبب شده تا بازار رفتار طبیعی خود را نداشته باشد و دیگر تحلیل‌های بنیادی تاثیری بر روند حرکتی بورس ایجاد نکند که نتیجه آن نیز همین عدم واکنش دقیق صنایع بر تغییرات قیمت نفت و کالاهای جهانی است. اسلامی با اشاره به اینکه کاهش قیمت نفت و پیش‌بینی روند آن برای آینده دو موضوع مهم و متفاوت است، گفت: این دو مقوله از تاثیرگذارترین عوامل بر هر نوع اقتصادی است اما در شرایط کنونی بازار تاثیری بر بورس تهران نداشته که در واقع صنایع عکس العمل جدی از خود نشان نداده‌اند.

عدم تاثیر اخبار جهانی بر بازار

مهرداد منتظری، مدیر تحلیل کارگزاری اقتصاد بیدار نیز معتقد است بازار سرمایه در شرایط سختی به سر می‌برد و برای بازگشت به دوران رونق و صعود راه سختی در پیش دارد؛ در شرایط کنونی نه تنها اخبار مثبت نیز به میزان لازم نقشی در رشد بازار ندارد بلکه اخبار منفی نیز تاثیر دقیق خود را ایجاد نمی‌کند و چنانچه بازار در شرایط طبیعی به سر می‌برد، افت ۱۰ درصدی قیمت نفت در ۳ ماه اخیر، باید افت شدیدتری بر بازار برجا می‌گذاشت. وی ادامه داد: شرایط کنونی بازار سرمایه با توجه به نرخ بالای سود بانکی، با هیچ نوع اخبار و اطلاعات مثبت یا منفی از سوی اقتصاد داخلی یا جهانی تغییری نخواهد کرد و هیچ توجیهی برای حفظ سهام با ضرر در مقابل سود بانکی ۲۲ درصد با اطمینان و بدون ریسک وجود ندارد و تا زمانی‌که سود بانکی به حد معقولی تعدیل نشود این فشار فروش در کوتاه مدت وجود خواهد داشت.

وی در ادامه به بررسی وضعیت گرو‌ه‌های مختلف بورسی پرداخت و اظهار کرد: در حال حاضر گروه فلزات اساسی با توجه به افت قیمتی شدید و رسیدن به کف قیمتی در مرز زیان‌ده شدن قرار دارند و در این شرایط دیگر تغییرات قیمت‌های جهانی برای آنها مهم نیست و در واقع سرمایه‌گذاری موفقی در این گروه صورت نمی‌گیرد و ماحصل آن همین عدم واکنشی است که این صنعت در برابر قیمت‌های جهانی از خود نشان می‌دهد.

وی درخصوص گروه بانکی نیز گفت: این صنعت نیز باوجود وابستگی به قیمت نفت، به دلیل دستورالعمل اخیر بانک مرکزی درخصوص پرداخت از محل وجه التزام، با اصلاح قیمتی مواجه شد که در نتیجه فشار فروش در این گروه افزایش یافت و به بازدهی منفی آن ختم شد. منتظری دو گروه خودرو و لیزینگ را نیز از جمله گروه‌های پیوسته به‌هم دانست و گفت: صنعت خودرو وضعیت مساعدی ندارد و تنها خوش‌بینی به مذاکرات باعث رونق این صنعت در چند وقت گذشته بوده که با ترکیدن حباب و ملموس شدن واقعیت در این گروه و به دنبال آن گزارش‌های شرکتی از زیان‌های عملکردی و وام‌های ارزان قیمت از سوی دیگر منجر به موج فروش سهام این شرکت‌ها و در نتیجه کاهش قیمت سهام آنها شد. به گفته منتظری گروه لیزینگ نیز وابسته به صنعت خودرو بوده و همگام با آن به حرکت می‌پردازد که بنابراین وضعیت نامساعد لیزینگ نیز با همان توجیه قابل تفسیر است.

در بازار چه گذشت؟

بازار سهام در آخرین روز معاملاتی خود در هفته جاری در حالی با افزایش ۶ واحدی شاخص کل به کار خود پایان داد که دیگر شاخص‌های با اهمیت بازار نیز شرایط مثبتی را تجربه کردند، به‌طوری‌که شاخص کل هم‌وزن با ۲۲ واحد افزایش، شاخص بازار اول با ۵ واحد افزایش و شاخص بازار دوم با ۱۱واحد افزایش روبه‌رو‌ شدند.در این روز نماد معاملاتی مخابرات ایران با ۴۶ واحد، ملی صنایع مس ایران با ۲۰ واحد و کشتیرانی با ۱۱ واحد افزایش بیشترین تاثیر مثبت را در برآورد شاخص کل بورس به جای گذاشتند که توانستند تاثیر منفی نمادهای شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی، گسترش نفت و گاز پارسیان و سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی را خنثی کرده و به برآیند مثبت نماگر بازار ختم شود. همچنین در مجموع دیروز بیش از ۳۶۴ میلیون برگه اوراق بهادار به ارزش ۸۰۴ میلیارد ریال داد‌وستد شد که در مقایسه با معاملات روز سه‌شنبه رشد ۱۳ درصدی حجم و ۴۱ درصدی ارزش را به ثبت رساند.در این روز بانک ملت با معامله ۴۴ میلیون سهم بیشترین حجم معاملات و کنتورسازی با معامله ۱۸۵ میلیارد ریال بیشترین ارزش معاملات را داشتند. همچنین گروه‌های ابزار پزشکی، بانک‌ها و شیمیایی‌ها برترین گروه‌های صنعتی بودند.