گروه بورس- زهرا رحیمی: صنعت سیمان با در اختیار داشتن ۰۸/ ۲ درصد از ارزش بازار یکی از گروه‌های مهم در بازار سهام کشور است. این صنعت پیش از شروع رکود در بازار سهام همزمان با درگیری‌های عراق و از دست دادن بازار صادراتی و همچنین رکود در بخش ساخت و ساز مسکن دچار کمبود تقاضا شد و سود‌آوری این شرکت‌ها تحت‌الشعاع قرار گرفت. شاخص گروه سیمانی در بازه سالانه با افت ۶/ ۲۳ درصدی و از ابتدای سال با افت ۵/ ۱۴ درصدی مواجه بوده است. در بررسی سودآوری شرکت‌های سیمانی که در بورس اوراق بهادار تهران فعال هستند، یکی از مهم‌ترین موضوعات وضعیت تقاضای سیمان در داخل کشور و صادرات آن برای این شرکت‌ها است. در این راستا در گزارش پیش رو به تحلیل وضعیت عرضه و تقاضای سیمان در ایران با محوریت عملکرد شرکت‌های بورسی پرداخته شده است. بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های سیمانی در سال ۹۴ غالبا از افت تولید و فروش در این شرکت‌ها حکایت دارد که دلایل آن مربوط به بخش ساخت و ساز و کاهش بازار صادراتی این شرکت‌ها است.

آیا این میزان ظرفیت تولید سیمان در ایران کافی است؟

در این زمینه نجیبه خوشرو، کارشناس سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری آتی نگر سپهر ایرانیان به بررسی میزان تقاضا و عرضه سیمان کشور پرداخت و گفت: به منظور بررسی چشم‌انداز میزان تقاضا در کشور، دو کشور ترکیه و کره جنوبی از لحاظ توسعه‌یافتگی معیار مناسبی برای مقایسه با ایران در مسیر توسعه‌یافتگی هستند. این کارشناس بازار سهام با اشاره به عرضه و تقاضای سیمان در کشور مزبور تشریح کرد: ترکیه کشوری در حال توسعه با بعد جمعیتی نزدیک به ایران، ظرفیت تولید ۱۱۳ میلیون تن سیمان را دارد که با ۶۲ درصد ظرفیت، تولید می‌کند. سرانه مصرف سیمان در ترکیه ۸۴۳ کیلوگرم است که ۱۸ درصد بیشتر از سرانه مصرف ایران در همان دوره است. کره جنوبی نیز به عنوان کشوری توسعه‌یافته، ظرفیت تولید ۵۱ میلیون تن سیمان دارد که با ۹۲ درصد ظرفیت، تولید می‌کند. سرانه مصرف سیمان در کره جنوبی ۸۷۴ کیلوگرم، ۲۲ درصد بیشتر از ایران است. با ثابت بودن شرایط و اضافه نشدن ظرفیت تولید به‌نظر می‌رسد در شرایط رونق اقتصادی، تولید سیمان با ۸۰ درصد ظرفیت (معادل متوسط مصرف سرانه ترکیه و کره جنوبی) بتواند تقاضای داخلی را پاسخگو باشد. این در حالی است که ایران با توجه به اینکه در سال ۲۰۱۴ در وضعیت رکود اقتصادی بوده است، با ۸۵ درصد ظرفیت تولید کرده که سهم مصرف داخلی ۶۰ درصد ظرفیت بوده است. در سال ۲۰۱۵ به دلیل قرار گرفتن در دوره گذار و ادامه رکود اقتصادی وضعیت بهتری از عملکرد شرکت‌ها گزارش نشده است.

وضعیت صادرات سیمان و نیاز منطقه

این کارشناس بازار سهام تقاضای صادرات این محصول را بررسی و اظهار کرد: سیاست صادرات در سطح کلان، از جمله سیاست‌هایی است که مورد تشویق دولت‌ها است به طوری که در ایران درآمد حاصل از صادرات معاف از مالیات و تسهیلات ویژه‌ای برای گسترش صادرات پرداخت می‌شود. در صنعت سیمان به دلیل محدود بودن شعاع صادراتی، بازارهای صادراتی آن نیز محدود است؛ به همین دلیل ایجاد و گسترش ظرفیت با هدف صادرات در این صنعت قابل‌تامل است. همچنین بررسی داده‌های ترکیه و کره جنوبی نشان می‌دهد، این دو کشور به طور متوسط ۱۰ درصد از تولید سیمان را صادر می‌کنند. به این ترتیب برنامه‌ریزی برای صادرات مابه‌التفاوت ظرفیت تولید و مصرف مورد انتظار داخلی یکی از مسائل مهم این صنعت به‌شمار می‌رود. بررسی داده‌های صادرات به تفکیک بازارهای صادراتی بیانگر این مساله است که تقریبا ۹۴ درصد صادرات سیمان ایران به صورت زمینی انجام می‌شود، همچنین عراق و افغانستان سهم ۸۰ درصدی از بازارهای صادراتی را دارند. رشد حجم صادرات همزمان با افزایش ظرفیت تولید از سال ۱۳۸۸ شروع شده است.

خوشرو به موانع پیش روی صادرات سیمان اشاره کرد و افزود: کاهش درآمد منطقه در پی کاهش قیمت نفت و ناامنی‌های ایجاد شده به دلیل تحرکات گروه موسوم به داعش سبب کاهش تقاضای سیمان در منطقه شده است. مازاد تولید سیمان در منطقه در کنار شوک ایجاد شده از عوامل فوق‌الذکر در سمت تقاضا، موجب کاهش صادرات سیمان ایران به عراق شده است. در شرایط فعلی با لحاظ شرایط رکودی داخلی و ناامنی در بزرگ‌ترین بازار صادراتی ایران، گسترش بازارهای صادراتی می‌تواند به عنوان یکی از برنامه‌های این صنعت بیان ‌شود. با توجه به مرز دریایی گسترده در جنوب ایران پیشنهاد می‌شود صادرات به صورت دریایی به طور جدی مورد توجه قرار گیرد، همان‌طور که پاکستان با مرز دریایی از طریق دریای عمان حداقل ۵۰ درصد صادرات را به صورت دریایی انجام می‌دهد. کارشناس سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری آتی نگر سپهر ایرانیان پس از بررسی وضعیت تولید و صادرات این محصول به بررسی تولید و فروش به تفکیک شرکت‌ها پرداخت که در ادامه چند مورد از آن تشریح شده است.

تولید و فروش سیمان تهران

سیمان تهران با ظرفیت تولید ۲/ ۳ میلیون تن سیمان در منطقه مرکزی ایران واقع است. در یک تقسیم‌بندی ساده منطقه مرکزی، استان‌ها و شهرهایی را شامل می‌شود که به لحاظ موقعیتی در قسمت مرکزی کشور قرار دارند و همچنین صادرات به بازار کشورهای همسایه برای این کارخانه‌ها ارزش افزوده پایینی خواهد داشت. ظرفیت تولید سیمان در این منطقه تقریبا ۲۵ میلیون تن است.

سیمان تهران در عملکرد ۷ ماهه سال ۹۴، ۱۵/ ۱ میلیون تن سیمان تولید کرده است که این مقدار ۶۳ درصد ظرفیت تولید این شرکت است، در حالی که در دوره مشابه سال گذشته ۹۰ درصد ظرفیت تولید می‌کرده است. همچنین فروش سیمان این شرکت طی این دوره کاهش ۲۸ درصدی نسبت به دوره مشابه سال ۹۳ را تجربه کرده است. به‌نظر می‌آید کاهش قابل‌توجه پروانه‌های ساختمانی صادر شده در شهر تهران که از سال ۱۳۹۳ شروع شده است به طور مستقیم با کاهش ساخت و ساز و به طور غیر مستقیم با کاهش درآمد شهرداری تهران و در پی آن کاهش اجرای پروژه‌های شهری مهم‌ترین عامل اثرگذار در کاهش تولید و فروش این شرکت بوده است.

وضعیت تولید و فروش سیمان مازندران

سیمان مازندران با ظرفیت تولید ۳/ ۲ میلیون تن سیمان در منطقه شمالی ایران واقع است. صادرات این کارخانه به صورت دریایی و به همسایگان شمالی ایران است. سیمان مازندران در عملکرد ۷ ماهه سال ۹۴، ۹۰۷ هزار تن سیمان تولید کرده است که این مقدار ۶۷ درصد ظرفیت تولید آن است.این شرکت در دوره مشابه سال گذشته ۱۲ درصد بیشتر از ظرفیت، تولید می‌کرده است. همچنین فروش سیمان این شرکت طی این دوره کاهش ۴۰ درصدی نسبت به دوره مشابه سال ۹۳ داشته است. کاهش ۳۰ و ۶۰ درصدی فروش داخلی و صادراتی عملکرد نامناسب شرکت را در فروش نشان می‌دهد. این کارشناس بازار سهام دلایل کاهش فروش «سمازن» را به شرح زیر عنوان کرد: بهره‌برداری از سیمان کیاسر با بازار داخلی مشترک و ادامه شرایط رکودی کشور، فروش داخلی این کارخانه را متاثر ساخته است و شروع به کار کارخانه جدید در کشور آذربایجان و وضعیت نامناسب اقتصادی روسیه از جمله دلایل کاهش فروش صادراتی این شرکت است.

سیمان غرب با ظرفیت تولید ۲/ ۱ میلیون تن سیمان در منطقه غربی ایران واقع است. صادرات این کارخانه به صورت زمینی به کشور صورت می‌گیرد. سیمان غرب در عملکرد ۷ ماهه سال ۹۴، ۶۷۹ هزار تن سیمان تولید کرده است که این مقدار ۹۳ درصد ظرفیت تولید بوده است، فروش این شرکت طی این دوره کاهش جزئی ۴ درصدی را تجربه کرده است. با وجود کاهش قابل ‌توجه صادرات سیمان به عراق در سال ۱۳۹۴، این شرکت توانسته ۶ درصد صادرات سیمان خود را افزایش دهد. در مقابل فروش داخلی شرکت متاثر از شرایط رکودی کشور ۱۵ درصد کاهش داشته است.

وضعیت تولید و فروش سیمان شرق

سیمان شرق؛ بزرگ‌ترین شرکت سیمانی شرق کشور در شهر مشهد قرار دارد. قابل ‌توجه است که ظرفیت تولید سیمان در این منطقه حدودا ۵/ ۱۱ میلیون تن است و همچنین بیشترین افزایش ظرفیت تولید صورت گرفته از سال ۸۰ نیز مربوط به استان خراسان رضوی با ۵ میلیون تن سیمان است. سیمان شرق با ظرفیت تولید ۲ میلیون تن سیمان، در ۷ ماهه سال ۹۴، یک میلیون تن سیمان تولید کرده است که این مقدار ۹۰ درصد ظرفیت تولید این شرکت بوده است. فروش این شرکت طی این دوره،کاهش ۸ درصدی داشته است. طی این دوره صادرات سیمان این شرکت به کشور افغانستان و ترکمنستان افزایش ۲۴ درصدی داشته است. خوشرو افزود: به دلیل رقابت شدید در بازار افغانستان با حضور شرکت‌های ایرانی و پاکستانی، صادرات به این کشور ارزش افزوده چندانی ندارد و بعضا در گزارش شرکت‌های سیمانی قیمت صادراتی پایین‌تر از قیمت داخلی گزارش می‌شود.

وضعیت تولید و فروش سیمان خوزستان

سیمان خوزستان با ظرفیت تولیدی ۵/ ۲ میلیون تن سیمان در استان خوزستان واقع شده و این شرکت در موقعیت جغرافیایی مناسبی از لحاظ بازار داخلی و صادراتی واقع شده است. نزدیکی به جنوب عراق و مرزهای آبی موقعیت نسبتا مناسبی را برای این شرکت رقم زده است. در عملکرد ۷ ماهه سال ۹۴، ۹۹۵ هزار تن سیمان فروخته که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۵ درصد کاهش داشته است. این شرکت در فروش داخلی مشکلی نداشته و با وجود شرایط رکودی حاکم بر کشور، توانسته معادل عملکرد سال گذشته، فروش به بازار داخلی را ساماندهی کند. در حالی که کاهش فروش سیمان و کلینکر صادراتی سبب کاهش فروش کل این شرکت شده است. کاهش قیمت نفت و در پی آن کاهش بودجه عمرانی عراق از یکسو و تحرکات گروه موسوم به داعش بیشتر در منطقه جنوبی عراق سبب شده است، صادرات سیمان و کلینکر این شرکت کاهش ۱۸ و ۳۵ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل داشته باشد.

وضعیت تولید و فروش سیمان صوفیان

سیمان صوفیان با ظرفیت تولید۲/ ۲ میلیون تن سیمان در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. عملکرد سال‌های قبل این شرکت نشان می‌دهد سیاست این شرکت تمرکز بر بازار داخلی است و با وجود نزدیکی به همسایگان شمالی حجم صادرات این شرکت ناچیز است. این شرکت سیمانی نیز متاثر از شرایط رکودی حاکم بر کشور با کاهش ۱۹ درصدی در فروش در عملکرد ۷ ماهه سال ۹۴، بالغ‌ بر یک میلیون تن سیمان به فروش رسانده است.

وضعیت تولید و فروش در هلدینگ فارس و خوزستان

مجموعه سیمان فارس و خوزستان به طور مستقیم سهامدار ۱۶شرکت سیمانی بوده است که با لحاظ درصد سهامداری هلدینگ در شرکت‌های زیرمجموعه، ظرفیت تولید هلدینگ فارس و خوزستان بالغ ‌بر ۱۱ میلیون تن سیمان است. به این ترتیب در ۷ ماهه نخست سال ۹۴، با فروش ۴ میلیون تن سیمان و ۳۳۰ هزار تن کلینکر در ۶۱ درصد ظرفیت، فروش سیمان داشته است. در حالی که در دوره مشابه سال قبل ۸/ ۴ میلیون تن سیمان و ۴۳ هزار تن کلینکر فروخته است. فروش داخلی با ۳/ ۳ میلیون تن ، ۱۵ درصد کاهش و فروش صادراتی با ۶۶۶ هزار تن ۲۳ درصد کاهش نسبت به دوره مشابه سال قبل داشته است. سیمان آبیک با وزن ۳۷ درصد، سیمان فارس نو با وزن ۱۳ درصد، سیمان مازندران با وزن ۱۰ درصد و سیمان خزر با وزن ۹ درصد بیشترین تاثیر را در کاهش تولید هلدینگ فارس و خوزستان داشته‌اند.

سرریز تولید در صنعت سیمان