تسنیم- طوبی دهقانی، رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران در گفت‌وگویی به تشریح قراردادهای آتی سهام پرداخت. وی در ابتدا با اشاره به مکانیزم معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران گفت: بازار معاملات قراردادهای آتی مالی از قبیل آتی سهام، آتی شاخص و آتی ارز امروزه رواج زیادی پیدا کرده‌اند. رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران افزود: بر این اساس آشنایی با نحوه کارکرد بازارهای آتی و مکانیزم معاملات در این بازارها، برای سرمایه‌گذاری اهمیت زیادی دارد، چرا که سرمایه‌گذار می‌تواند با تنوع بخشی به سبد سرمایه‌گذاری خود علاوه بر کسب سود، ریسک سرمایه‌گذاری‌های خود را نیز کاهش دهد. وی در ادامه با اشاره به اینکه بورس اوراق بهادار تهران از سال ۸۹ اقدام به راه‌اندازی قراردادهای آتی سهام کرده است، اظهار کرد: به دلیل محدودیت‌های سامانه معاملاتی مانند عدم گستردگی شبکه معامله‌گران و با هماهنگی با سازمان بورس سامانه معاملات برخط آتی سهام در سال ۹۲ راه‌اندازی شد.

دلایل کاهش حجم معاملات قراردادهای آتی سهام

دهقانی در این باره نیز گفت: نگاهی به‌ سابقه معاملات بورس نشان می‌دهد قراردادهای آتی سهام در سال ۹۰ تعداد قابل توجهی بوده و مورد اقبال معامله‌گران قرار گرفته است اما در سال‌های گذشته حجم معاملات این قراردادها کاهش چشمگیری داشته است. رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس درخصوص دلایل کاهش معاملات در بازار قراردادهای آتی سهام گفت: تغییر نرم افزار آتی و عدم تمایل کارگزاران به استفاده از نرم افزار جدید، ریسک قابل توجه بازار آتی و مشکلات ایجاد شده برای برخی از کارگزاران در بازار آتی سکه، توقف‌های طولانی نماد معاملاتی برخی از سهام، ابهام در بازار سهام و عدم امکان پیش بینی‌های بلندمدت و رکود در بازار سهام و نقدشوندگی پایین بازار سهام و همچنین بازار آتی سهام از جمله دلایل کاهش حجم معاملات در بازار قراردادهای آتی سهام هستند. وی اذعان کرد: همچنین با توجه به ریسک داشتن این ابزار، محدودیت‌های معاملاتی برای برخی از فعالان بازار از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تامین سرمایه‌ها وجود دارد که این مساله باعث می‌شود تعداد قابل توجهی از اشخاص نتوانند در بازار آتی فعالیت قابل توجهی داشته باشند.

شرایط انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس

رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس درخصوص شرایط انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران گفت: ساعت انجام معاملات این قراردادها در بورس از ساعت ۹ الی ۱۲:۳۰ است و روزانه آمار معاملات قراردادهای آتی سهام در سایت شرکت بورس به‌صورت اطلاعیه منتشر می‌شود که نمای بازار آتی را در آن روز نشان می‌دهد.

رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران اضافه کرد: تعداد موقعیت‌های باز نشان می‌دهد که روی آن قرارداد خاص چند قرارداد بین خریداران و مشتریان منعقد شده است.

ملزومات انجام معاملات قراردادهای آتی سهام

وی درخصوص ملزومات انجام معاملات قراردادهای آتی سهام گفت: کارگزاران بورسی باید شرایطی چون تهیه سامانه معاملات برخط (به‌صورت آنلاین) معاملات قراردادهای آتی سهام، تضمین نزد شرکت سپرده‌گذاری، مجوز معامله آتی سهام از سازمان بورس و مشتری‌یابی و آموزش معامله‌گران کارگزاری را برای انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس داشته باشند.دهقانی درخصوص مراحل انجام معاملات قراردادهای آتی سهام توسط مشتریان نیز یادآور شد: در گام نخست مشتریان باید به کارگزاران رسمی مراجعه و نسبت به امضای بیانیه ریسک و قرارداد کارگزار مشتری اقدام کنند و مقررات معاملات برخط و تامین وجه تضمین اولیه مطابق با مشخصات قرارداد هم باید توسط آنان رعایت شود.رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس در ادامه مصون‌سازی و سفته‌بازی را دو کاربرد مهم بازارهای آتی عنوان کرد و افزود: مصون‌سازی از قراردادهای آتی برای محافظت در برابر تغییرات قیمت و سفته‌بازی از قرارداد آتی برای کسب سود از تغییرات در قیمت‌های آتی استفاده می‌کند.وی اضافه کرد: اگر سفته‌بازان معتقد باشند که قیمت افزایش خواهد یافت، در این صورت برای کسب سود مورد انتظار، موقعیت خرید اتخاذ می‌کنند و برعکس، سفته‌بازان با اتخاذ موقعیت فروش، از کاهش مورد انتظار در قیمت سود کسب می‌کنند.

دهقانی در پاسخ به این پرسش که چرا سفته‌بازان قراردادآتی می‌خرند و به‌طور مستقیم، دارایی پایه را خریداری نمی‌کنند تصریح کرد: یکی از این دلایل، هزینه‌های معاملاتی است که در بازارهای آتی بسیار کم است و دلیل مهم دیگر، اهرم است؛ چرا که وجه تضمین یا ودیعه‌ای که می‌پردازند، به‌طور قابل ملاحظه‌ای از ارزش سهام قرارداد کمتر است.

تفاوت سهام و قراردادهای آتی سهام

وی درخصوص تفاوت‌های سهام و قراردادهای آتی سهام نیز گفت: قراردادهای آتی سهام در واقع یک نوع قرارداد است که طی آن خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند تعداد معینی سهام را در آینده و به قیمت مشخصی با هم معامله کنند؛ بنابراین قراردادهای آتی سهام یک نوع تعهد محسوب می‌شوند و در تاریخ سررسید خریدار و فروشنده الزام دارند که این معامله را انجام دهند.رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اضافه کرد: همچنین اگر یکی از طرفین معامله تعهد خود را انجام ندهد، مثلا خریدار، پول را واریز نکند یا فروشنده، سهام را برای فروش در کد معاملاتی خود نداشته باشد، می‌گویند خریدار یا فروشنده باطل کرده که در این صورت باطل‌کننده باید خسارت مربوطه را بپردازد. به‌علاوه اینکه این امکان وجود دارد که هر دو طرف نیز باطل کنند.دهقانی گفت: عمر نامحدود سهام نیز یکی دیگر از تفاوت‌ها میان سهام و قراردادهای آتی سهام است و بر این اساس باید اشاره کرد که قراردادهای آتی سهام دارای سررسید هستند.وی اضافه کرد: در زمان خرید سهام، کل ارزش سهام پرداخت می‌شود ولی اگر قرارداد آتی سهام خریداری یا فروخته شود، ابتدا فقط ۲۰ درصد ارزش قرارداد به قیمت تئوریک که در ابتدای انتشار قرارداد مشخص می‌شود باید پرداخت شود که این مساله باعث می‌شود که خریدار یا فروشنده قرارداد با مبلغ پول کمتری تعداد سهام بیشتری را متعهد به خرید یا فروش شود.

وی درخصوص ریسک معاملات قراردادهای آتی سهام نیز یادآور شد: در کلیه معاملات آتی، سود و زیان خریدار و فروشنده متقارن است؛ به‌این مفهوم که اگر طرف دارنده موقعیت تعهدی خرید در این قرارداد سود می‌کند، طرف دارنده موقعیت فروش زیان می‌کند. رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس گفت: مساله‌ای که در این زمینه بسیار اهمیت دارد، وجود اهرم مالی است که این ریسک را تشدید می‌کند.