هومن میراحمدی/ کارشناس حسابداری

یکی از خدمات فایده‎مند سازمان حسابرسی که نقشی انکارناپذیر در توسعه دانش حسابداری در ایران داشته است، انتشار نشریه‌های تخصصی با موضوعات متنوع حسابداری و موضوعات مرتبط بوده است. در این راستا، طی بیش از دو دهه گذشته نزدیک به ۲۰۰ عنوان نشریه به قلم و زحمات استادان و بزرگان حرفه حسابداری و حسابرسی منتشر شده است. که باید از زحمات آنان در ارائه این خدمات تقدیر و تشکر شود.


سازمان حسابرسی برای تدوین استانداردها هشت مرحله اصلی را طی می‌کند که عبارتند از:

1- تشخیص موضوع برای انجام تحقیقات (کمیته‌های تدوین استانداردها)،

2- بررسی‌های مقدماتی (مدیریت تدوین استانداردها و گروه‌های کارشناسی)

3- تصمیم‌گیری در مورد لزوم تدوین استاندارد (کمیته‌های تدوین استانداردها)

4- تهیه پیش‌نویس مقدماتی استاندارد (مدیریت تدوین استانداردها)

5- تدوین متن اولیه پیش‌نویس استاندارد (کمیته‌های تدوین استانداردها)

6- نظرخواهی عمومی (مدیریت تدوین استانداردها)

7- تدوین متن نهایی پیش‌نویس استاندارد (کمیته‌های تدوین استانداردها)

8- بررسی و تصویب نهایی (هیات عامل و مجمع عمومی)


فرآیندهای هشت گانه برای اینکه استانداردی لازم‌الاجرا شود باید صورت پذیرفته تا استفاده‌کنندگان این استانداردها بتوانند بر اساس استاندارد جدید و زمان تعیین شده صورت‌های مالی خود را برای انتشار عمومی در جامعه نشر دهند.

سازمان حسابرسی بر اساس بخشنامه‌های ۹۳۳۰۴۷۱/ ۳ و۹۳۳۰۴۷۱/ ۱ مصوب کمیته فنی مورخ ۲۷/ ۱۲/ ۱۳۹۳ اقدام به انتشار صورت‌های مالی تلفیقی گروه، همراه با صورت‌های مالی شرکت اصلی و صورت‌های مالی جداگانه شرکت نمونه تجدید‌نظر شده بر اساس آخرین استانداردهای حسابداری کرده است که با توجه به بخشنامه مذکور به تمام مدیران محترم حسابرسی اعلام شده که صورت‌های مالی نمونه با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار تهیه شده است و هنوز از فرصت‌های بهبود برای افزایش اثربخشی آن برخوردار است. در حقیقت سازمان کوشیده است که مرحله ششم از تدوین استانداردها را به اجرا گذارد. این صورت‌های مالی پیش‌نویس در جامعه حسابداری طوری باعث سردرگمی شد که منجر به مطرح شدن آن در کار گروه فنی و استانداردها در جامعه حسابداران رسمی شد که بر اساس نظر کارگروه صورت‌های مالی منتشره از تاریخ انتشار لازم‌الاجرا نبود و ضمنا از اعضای جامعه برای اصلاح و بهبود محتوا و فرم صورت‌های مالی نمونه مذکور نظر‌خواهی شده است.


لیکن بدون در نظر گرفتن موارد ذکر شده مدیران ارشد سازمان حسابرسی به شرکت‌هایی که دوره مالی آنها پایان اسفند ماه 1393 بوده است ابلاغ و الزام می‌کنند که صورت‌های مالی منتهی به تاریخ فوق را بر اساس بخشنامه‌های اشاره شده تهیه و منتشر کنند.


با در نظر گرفتن این موضوع که توازن بین منفعت و هزینه به جای اینکه یک خصوصیت کیفی باشد یک محدودیت مهم است و منفعت حاصل از اطلاعات باید بیش از هزینه تهیه و ارائه آن باشد و از آنجا که ارزیابی منفعت و هزینه اساسا یک فرآیند قضاوتی است و توازن اینکه این منافع به کدام یک از گروه‌ها (استفاده‌کنندگان یا تهیه‌کنندگان) تعلق دارد مورد قضاوت است، لیکن بر اساس تصمیم داخلی مدیران سازمان حسابرسی به شرکت‌های در حال رسیدگی مبنی بر تهیه صورت‌های مالی بر اساس بخشنامه فوق‌الذکر اعلام شده است که تهیه صورت‌های مالی مذکور در راستای کمک به شرکت‌ها جهت رفع هرگونه ابهام در تهیه این گزارش‌ها بوده است؟! حال آنکه با نگاهی اجمالی به یادداشت‌های صورت‌های مالی که جزء لاینفک صورت‌های مالی نمونه است می‌توان به اشکالاتی از جمله تاریخ ترازنامه که همواره در یک تاریخ نشان‌دهنده وضعیت مالی یک شرکت است و بر‌اساس همین موضوع است که رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه به‌طور اخص دارای استانداردی جداگانه در استانداردهای حسابداری ایران است اشاره کرد، همچنین می‌توان به ترکیب حساب‌های دریافتنی و پرداختنی تجاری و سایر حساب‌های دریافتنی و پرداختنی اشاره کرد که هریک از آنان با توجه به ماهیت عملیاتی شرکت‌ها تفکیک و مجزا می‌شوند لیکن در این صورت‌ها با یکدیگر تجمیع شده و در یک یادداشت گزارش می‌شوند و می‌تواند سهامداری را که قدرت تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی را ندارد یا به کلامی ساده‌تر حسابدار نیست دچار اشکال کند. بنابراین بهتر است برای ایجاد وحدت رویه و همچنین اعتلای حرفه حسابداری و حسابرسی مخصوصا بعد از پرونده فساد بانکی و نفتی سال‌های اخیر در کشور همدلی لازم بین اعضای حرفه‌ای به‌وجود آمده تا به این طریق بتوان از یک روزنه به جامعه حسابداری و حسابرسی نگاه کرد.