مصطفی باتقوا- حسابدار رسمی اگر کسی (مثلا یک سرمایه‌گذار) از شما بپرسد می‌خواهد قوانین مالیاتی ایران را مروری بکند و در جریان کم و کیف مقررات، معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی قرار گیرد، چه می‌کنید؟ طبیعی است اگر طرف آشنایی کامل به مباحث مالیاتی و وضعیت مالیاتی ایران نداشته باشد به سرعت یک جلد قانون مالیات‌های مستقیم و یک جلد قانون VAT را تهیه و در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهد! فکر می‌کنید این سرمایه‌گذار با مطالعه این دو قانون، توانسته اشرافی بر مباحث مالیاتی داشته باشد و تصمیم‌گیری‌های لازم را بکند؟! (در این مبحث هرگز وارد بخشنامه‌های مالیاتی و کم و کیف آن، بخشنامه‌های ابطالی، آرای شورای عالی مالیاتی و نظریات خاص دفتر فنی و تشخیص مالیاتی نخواهیم شد (فرض محال این است که این بخشنامه‌ها و آرا نقش تعلیم مالیاتی را دارد و تفاوتی با متن قانون ندارند). سرمایه‌گذار محترم، قوانین فوق را مطالعه می‌کند ولی آیا از معافیت مالیاتی در مناطق آزاد، دانش بنیان‌ها و پارک‌های فناوری و مازاد تجدید ارزیابی، تغییر نرخ ماده ۱۰۴ از ۵درصد به ۳درصد و... تغییرات قابل توجه مواد ۱۳۲، ۱۳۸ و صادرات غیر‌نفتی (۱۴۱) و... نشانی می‌بیند؟! قطعا مشاور محترم آدرس مباحث فوق را به شرح زیر برای مطالعه سرمایه‌گذار ارائه می‌کند:

۱) معافیت مالیاتی در مناطق آزاد: ماده ۱۳ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی مصوب ۱۳۷۲

۲) معافیت مالیاتی خدمات و صادرات غیر‌نفتی: بند «ب» ماده ۱۰۴ قانون برنامه پنجم توسعه

۳) معافیت مالیاتی پارک‌های فناوری: ماده ۴۷ قانون برنامه چهارم توسعه

۴) معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش بنیان: قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و... سال ۱۳۸۹

۵) معافیت مالیاتی مازاد تجدید ارزیابی: جزو «ب» بند ۷۸ قانون بودجه سال ۱۳۹۰، بند ۳۹ قانون بودجه سال ۱۳۹۱، بند ۴۸ قانون بودجه سال ۱۳۹۲، ماده ۱۷ قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی مصوب سال ۱۳۹۱ تا ۲۴/ ۶/ ۱۳۹۶

۶) معافیت جدید ماده ۱۳۲ ق.م.م: ماده ۳۱ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب اردیبهشت ۱۳۹۴

۷) حذف ماده ۱۳۸ و اضافه کردن ماده ۱۳۸ مکرر: مواد ۳۰ و ۳۱ قانون رفع موانع تولید و... مصوب ۱۳۹۴

۸) تغییرات مرتبط با افزایش مدت معافیت شرکت‌های واقع در مناطق کمتر توسعه یافته به ۲۰ سال و افزایش نرخ معافیت ماده ۱۳۸ از ۵۰درصد به ۶۵درصد: ماده ۱۵۸ قانون برنامه پنجم توسعه

۹) معافیت VAT آب و برق و گاز در شرکت‌های میانی: قوانین بودجه سنوات ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۳ و برای سال ۱۳۹۴ به بعد بند «و» ماده (۱) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب اسفند ۱۳۹۳

واقعا عجیب است. اگر قوانین مالیاتی کشورهای دیگر را بررسی کنیم تمام مقررات مالیاتی در یک قانون مشخص عنوان شده و سرمایه‌گذاران به راحتی با مطالعه آن تصمیم‌گیری می‌کنند. واقعا اگر در ایران کسی بخواهد تصمیم بگیرد حتی اگر بهترین مشاور مالیاتی را داشته باشد می‌تواند به این همه قوانین دسترسی داشته باشد؟! اینجانب که خود روزانه مباحث مالیاتی را رصد می‌کنم، نتوانسته‌ام بر همه موارد فوق مسلط باشم و جوابگو. قطعا اگر سوالات متعدد اهل فن و گاهی نیز تدریس حسابرسی مالیاتی به‌صورت تفننی اینجانب را مجبور نمی‌کرد که به سوابق برگردم، بسیاری از مطالب فوق برای همیشه فراموشم می‌شد! نکته جالب دیگر اینکه اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم در اوایل فروردین ۱۳۹۴ به شورای نگهبان ارسال شد. قطعا اصلاحات کاملا اساسی مواد ۱۳۲ و ۱۳۸ که در قانون رفع موانع تولید در اردیبهشت ۱۳۹۴ تصویب شد، می‌توانست در آن قانون ذکر شود ولی...! نتیجه: بدیهی است پراکندگی مباحث مالیاتی به شرح فوق به دلیل عدم استفاده مودیان از معافیت‌های فوق و تحمیل ضرر وزیان برای بسیاری از مودیان، زمینه نارضایتی مودیان را فراهم خواهد کرد. با توجه به توضیحات فوق، به منظور دسترسی تمام افراد و الگو‌برداری از رویه کشورهای پیشرفته، ضروری است.